27 november 2022 - Publieke en private omroepen hebben weinig of niets bijgedragen tot een geïnformeerd inzicht in de achtergronden van de oorlog in Oekraïne, de geopolitieke context en mogelijke uitwegen. Nochtans kan daarover veel gezegd worden in een half uurtje! Bekijk deze video waarin Marc Botenga, europarlementslid voor de Belgische PVDA/PTB, Ludo De Brabander interviewt over zijn inzichten in het conflict. De Brabander is woordvoerder van Vrede      

  door Frank Slegers 25 november 2022   Is de kogel door de kerk? Gaat de Europese Unie Hongarije daadwerkelijk sanctioneren omdat deze lidstaat onder premier Viktor Orban de regels van de rechtsstaat schendt? Het zou wel eens kunnen. De voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen gaat voorstellen formeel vast te stellen dat Hongarije 27 beloofde maatregelen niet heeft genomen. De Europese Commissie moet haar daarin nog volgen, en het laatste woord is dan aan de Europese Raad. In het uiterste geval zou dit kunnen betekenen dat Hongarije 5,8 miljard euro uit het Europees corona-herstelfonds misloopt, plus 7,5 miljard euro uit het reguliere EU-budget. Hier zien we hoe de Europese Unie aan body wint. Het is meer dan een markt. De voorgenomen maatregelen steunen op artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie waarin de ‘waarden’ worden opgesomd waar de Unie op berust. Artikel 6 van hetzelfde Verdrag heeft het Handvest van de grondrechten aan de Europese rechtsorde toegevoegd. Op basis van artikel 2 werd in december 2020 een verordening - een soort Europese wet - vastgesteld die de uitvoering van de Europese begroting aan het respecteren van deze waarden koppelt. Zo krijgt de Europese Unie steeds meer inhoud. Dezelfde tendens kon men, met horten en stoten, vaststellen in de opeenvolgende crises: de financiële crisis, de coronacrisis (in elk geval in een tweede fase, nadat het eerst ‘ieder voor zich was’), de lopende energiecrisis (al hebben landen als Duitsland of Nederland de neiging ‘solo slim’ te spelen),… Je kan je dan afvragen: wordt de Europese Unie een superstaat, waarvan de lidstaten niet veel meer dan plaatselijke schakels zijn, mutatis mutandis zoals de staten in de VS? Dat is misschien wat snel door de bocht. Want in de Europese Unie ligt het zwaartepunt nog steeds bij de lidstaten, via de Europese Raad. Op belangrijke beleidsterreinen geldt de unanimiteitsregel, en heeft elke lidstaat dus vetorecht. Hongarije gebruikt dit vetorecht nu om Europese besluiten te blokkeren in verband met steun aan Oekraïne of internationale belastingverdragen. Het lijkt veel op een vorm van chantage om de financiële sancties af te wenden. De Europese Commissie zal dus wel uitkijken. Alle lidstaten zullen wel uitkijken. Want het verschil met de VS is dat er niet zoiets bestaat als een Europees volk, wat legitimiteit geeft aan het optreden van de ‘federale’ overheid. Het gebrek aan democratische legitimiteit van ‘Brussel’ is de achilleshiel van de Europese constructie. Het is dus oppassen geblazen wanneer ‘Brussel’ een lidstaat te grazen pakt. Eens kijken hoe het afloopt.   Industriebeleid Diezelfde spanning tussen de wil Europa meer body te geven en de realiteit van de lidstaten blijkt in de discussie over een Europese industriepolitiek. In Europese kringen wordt gevreesd dat grote industriële bedrijven de Atlantische Oceaan oversteken om te investeren in de VS. Enerzijds is energie daar een stuk goedkoper, en het ziet er naar uit dat dit zo gaat blijven. Anderzijds heeft de Amerikaanse president Joe Biden met zijn Inflation Reduction Act enorme bedragen (369 miljard dollar) vrijgemaakt om investeren in de VS te steunen. De EU vreest voor zijn automobielindustrie, en leiderschap in nieuwe ‘groene’ technologieën. Als Europees antwoord wordt er aan gedacht een ‘Europees Soevereiniteitsfonds’ op te tuigen, dat door von der Leyen al werd aangekondigd in haar laatste State of the Union. Dergelijk fonds is niet alleen een reactie op de Amerikaanse dreiging. Tegelijk willen de Europese leiders vermijden dat lidstaten eigen plannen maken: als er geen Buy European komt als reactie op het Buy American van Biden, dan dreigt een Buy German of een Buy French. Dat vormt dan weer een bedreiging voor het gelijke speelveld binnen de Europese Gemeenschappelijke Markt: lidstaten met de diepste zakken kunnen de eigen industriële kampioenen steunen ten koste van de concurrentiekracht van zwakkere lidstaten. Duitsland ging voor eigen gewin in de energiecrisis. Als het aan de bevoegde Franse Europese Commissaris Breton ligt is het niet de bedoeling dat dit herhaald wordt. Zo is het voor de Europese Unie steeds vooruit of achteruit. Stilstaan is geen optie. Politiek vertaalt zich dat in de vraag: ben je eerst Nederlander of Belg, of eerst Europeaan? Voor proletarisch internationalisme geeft deze spanning geen ruimte.    

  24 november 2022 - De Europese Commissie pakte deze week uit met een voorstel “om buitensporige pieken in de gasprijs te beperken”. Ze had daarvoor de opdracht gekregen van de Europese energieministers die daar op 21 oktober geen akkoord konden over vinden. Sinds het voorjaar was er vraag naar een beperking op Europese schaal van de gasprijs vanuit diverse regeringen, maar daar hadden vooral Duitsland en Nederland bezwaren tegen. Leveranciers zouden Europa links kunnen laten liggen, zo gaat het argument, alhoewel de prijzen hier van de hoogste ter wereld zijn. Duitsland heeft zijn eigen ‘schild’ van 200  miljard €, waarmee vooral de industrie ondersteund wordt; een grootverbruiker als BASF zou het gesubsidieerde gas zelfs kunnen met grote winsten doorverkopen.  Nederland heeft zowat de hoogste gasprijs in Europa, maar besteedt liever 23,5 miljard uit de staatskas dan de markt te laten ‘verstoren’. Een ander argument dat door de Europese Commissie ingebracht werd tegen een Europees prijsplafond voor gas is dat, wanneer gebruikt voor de productie van elektriciteit, ‘goedkope’ stroom zou kunnen geëxporteerd worden naar niet EU-landen als Groot-Brittannië of Zwitserland… Men begrijpt dus dat de Commissie met de handen in het haar zat, belast met een opdracht die tegen haar natuur ingaat. Ingrijpen in de marktprijzen is vloeken in de Europese tempel van de vrije markt, waarvan de Commissie het ceremonieel leidt. Maar anderzijds beginnen veel burgers in de lidstaten zich af te vragen waartoe een EU dient als ze geen oplossing heeft voor een pan-Europees probleem als de energiefactuur; niets doen is dus ook geen optie. Het begint bij het publiek ook wel door te dringen dat de heroïsche Europese sancties tegen het Russisch gas tot nog toe Poetin alleen méér inkomsten opgebracht hebben, en onbetaalbare facturen voor de gewone man. Komt daarbij dat onder de lidstaten grote belangen- en meningsverschillen bestaan, en dat de Duitse primus inter pares duidelijk Nein heeft gezegd aan een gezamenlijk Europees optreden tegen de exorbitante energiefacturen. Maar de Commissie heeft er blijkbaar iets op gevonden: ze doet alsof ze een plafond op de gasprijs voorstelt, maar maakt de  voorwaarden zó stringent dat er waarschijnlijk nooit zal aan voldaan worden, en zelfs dan nog voor een zeer beperkte tijd. Dat zal wel verklaren waarom Nederland en Duitsland de voorbije weken leken van mening te veranderen, en het dan toch over een Europees plafond wilden hebben. Aan een kathedraal-hoog plafond stoot niemand zijn hoofd, maar mission accomplished zal von der Leyen gedacht hebben. Wanneer zou het Commissievoorstel - indien aanvaard door de lidstaten - in actie treden en wat zou het inhouden? Noteer vooreerst dat het niet gaat om een plafond op de gasprijs die u en ik betalen voor onze huisverwarming; het gaat om de prijs voor de groothandelaars in gas. Het gaat ook niet om alle gastransacties, maar om die welke plaats hebben op de Nederlandse gasbeurs TTF. Dat is wel de grootste in Europa, waarlangs ongeveer 80% van de gashandel verloopt. De resterende 20%, onder andere de directe transactie tussen twee partijen (de zogezegde over the counter handel), blijft buiten schot. Maar ook van de handel via TTF komt slechts een deel, ongeveer een kwart,  in aanmerking voor de prijsbeperking, namelijk de contracten die een maand op voorhand (‘futures’) worden afgesloten. Bij nijpende tekorten wordt er gehandeld voor de komende dag of week, maar dat valt dus ook buiten het voorgestelde plafondmechanisme. Het voorstel houdt ook niet in dat er verplicht moet verkocht worden onder een bepaalde maximumprijs (wat dacht je…), maar dat er geen contracten mogen afgesloten worden boven die prijs. Dat zijn dus al een hoop beperkingen, maar de belangrijkste zit in de voorwaarde opdat het mechanisme zou in werking treden. Een hoop waarnemers zegt: nooit, en zelfs marktvriendelijke analisten spreken van een joke.  Er moet immers aan twee condities voldaan worden. De prijs van TTF-maandcontracten moet twee weken lang hoger liggen dan 275 € per megawattuur, en tijdens die twee weken moet op 10 opeenvolgende handelsdagen de TTF-prijs minstens 58 € hoger zijn dan de referentieprijs voor vloeibaar gas (LNG) op de wereldmarkt. Kenners weten dat dit zich nog nooit heeft voorgedaan, en als het zou gebeuren treedt het mechanisme automatisch buiten werking zodra aan de voorwaarden niet meer voldaan is. Alsof dit niet volstaat wil de Commissie haar mechanisme maar een looptijd van één jaar geven, tot eind 2023. Vandaag (24 november) komen de Europese energieministers bijeen om over dit plan te praten. Of er veel moppen zullen getapt worden valt te betwijfelen. (hm)    

  Door Herman Michiel 22 november 2022   De VN-klimaatconferentie COP27 in het Egyptische Sharm-el-Sheikh draaide uit op een mislukking, wat de doemscenarios over de aangekondigde klimaatcatastrofe alleen maar dichterbij brengt. Maar EU-commissaris Timmermans  redde het eigen gezicht en dat van de westerse diplomatie door te elfder ure (letterlijk; laat op de vooravond van de officiële sluitingsdag van de conferentie) toch te willen onderhandelen over een hulpfonds voor de armste landen, na zich er samen met de VS tegen verzet te hebben.   ‘Loss and Damage’ Het hulpfonds is bekend als het ‘Loss and Damage’ initiatief, en die naam (verlies en schade) zegt eigenlijk al veel. De fondsen zijn niet bestemd om preventieve klimaatmaatregelen te helpen financieren in armere landen, maar om (een deel van) de schade te vergoeden bij klimaatgerelateerde rampen. Het is een soort brandverzekering die alleen tussenkomt als het kwaad geschied is. Het cynische daarbij is dat de armste landen vaak de meest bedreigde zijn, terwijl hun huidige en historische bijdrage tot de klimaatopwarming bijna verwaarloosbaar is tegenover die van de geïndustrialiseerde wereld. Hoeveel geld er in het ‘Loss and Damage’ fonds zal komen , tegen wanneer en welke de criteria van toekenning zullen zijn, dat moet allemaal nog buiten de schijnwerpers van een internationale conferentie verder uitgewerkt worden. De schoorvoetendheid waarmee Timmermans uiteindelijk met het voorstel op de proppen kwam laat al vermoeden met hoeveel ijver het zal gerealiseerd worden. De ervaringen op dat gebied zijn al niet zeer rooskleurig. Op de klimaatconferentie van Kopenhagen in 2009 werd door de rijkste landen toegezegd om tegen 2020 jaarlijks 100 miljard dollar ter beschikking te stellen van ontwikkelingslanden, ter ondersteuning van hun klimaatbeleid. Het bedrag zelf is verre van indrukwekkend (ongeveer 5% van de jaarlijkse uitgaven voor bewapening) , en het behelst niet alleen giften maar ook leningen, exportkredieten en private schenkingen. En bovendien hebben de rijke landen hun belofte niet ingelost, zoals onderstaande grafiek aantoont.   [caption id="attachment_22173" align="aligncenter" width="600"] Tegen 2020 zou er jaarlijks 100 miljard $ ter beschikking zijn van de armere landen om hun klimaatbeleid mogelijk te maken. “De gebroken belofte van de 100 miljard $”, titelde het wetenschappelijk tijdschrift Nature, waarvan we de grafiek ontleenden. Men moet ook opmerken dat bilaterale financiering (van land tot land) vaak met ‘strings attached’ is, en dat exportkredieten niet het nuttigste zijn voor een ondergelopen land. Een analyse door Oxfam, ook vermeld in het artikel van Nature, stelt dat de OESO-cijfers waarop de grafiek berust geen juist beeld geven, en dat de 70 à 80 miljard in 2017-2018 eigenlijk eerder 20 miljard zijn.[/caption] EU Dubbelspel Het succes van de Europese diplomatie in Sharm-el-Sheikh is dus zeer relatief, en kan niet verhullen dat COP27 niets besloot over een uitdoofscenario voor de fossiele brandstoffen olie en gas [1]. Een akkoord daarover hangt natuurlijk niet alleen van de Europese Unie af. Maar waar de EU wel het volledige zeggenschap over heeft is haar beleid naar olie-en gasproducerende landen, en dat is ronduit hypocriet. Op de vorige klimaatconferentie in Glasgow in 2021 verbonden 20 landen er zich toe om na 2022 geen publieke financiering meer toe te kennen aan buitenlandse fossiele energieprojecten, zowel steenkool, gas als olie [2]. Onder die landen de VS, Canada, Denemarken, Italië en Finland. Niet de EU als dusdanig, die gas en kernenergie als groen bestempelde, maar wel de Europese Investeringsbank (EIB), het kanaal waarlangs de meeste EU-financiering verloopt. En het moet gezegd: de EIB lijkt vastbesloten om zich aan het akkoord te houden. Maar wat doet de Europese Commissie, die zenuwachtig moet vaststellen wat ze met haar Russisch sanctiebeleid aangericht heeft? Van Azerbeidzjan tot Senegal gaat ze gascontracten bepleiten, haar groen discours en de hoge Europese ‘waarden’ terzijde schuivend.  In juli trok Commissievoorzitter von der Leyen daarvoor naar het verre Bakoe  en noemde de Azeri president Alijev een ’betrouwbare partner’. Dat zullen niet al zijn slachtoffers beamen. Het contract werd getekend op 18 juli. Zelfs nog voor de Russische inval deed von der Leyen een charmeoffensief naar de emir van Qatar, die ze eveneens als betrouwbare partner bestempelde in het kader van Europa’s energieveiligheid. In juni was de Commissievoorzitter in Caïro, en de EU tekende er een ‘memorandum of understanding’ met Egypte en Israël voor de levering van gas, afkomstig van nieuwe ontginningen voor de Egyptische kust, het zogenoemde East Med project. Alsof ze de ijver van de Europese Commissie niet voldoende vertrouwen ondernemen sommige lidstaten ook hun eigen gasdiplomatie. De Duitse kanselier Olaf Scholz bepleitte in Senegal de levering van gas uit een veld aan de kust nabij de grens met Mauritanië. Jammer voor de lokale vissers, want ze klagen dat ze haast niets meer vangen sinds BP er actief is. Ondertussen kon Europees klimaatcommissaris Timmermans in Sharm-el-sheik verklaren dat hij alle oproepen steunt om fossiele brandstoffen af te bouwen. Maar Timmermans zou geen diplomaat zijn als hij er niets op vond om de Europese hypocrisie als een deugd voor te stellen. Want, aldus de Nederlandse PvdA’er, we kwamen eerder overeen steenkool te bannen, en dan hebben we gas nodig als overgangsmaatregel…   ‘Strategische autonomie’ De Europese Commissie die in 2019 aantrad onder voorzitterschap van Ursula von der Leyen had zich  geprofileerd als voorvechter van de Europese ‘strategische autonomie’, met een plaats onder de zon voor de EU als globale grootmacht. De oorlog in Oekraïne, en de Europese sancties tegen Rusland versterkten bovendien het pleidooi om veel minder afhankelijk te worden van buitenlandse energieleveranciers, in het bijzonder van Poetins olie en gas. Dat geopolitieke streefdoel paste ook mooi in de Europese ambitie van wereldleider in de strijd tegen de klimaatopwarming. De Europese Green Deal, dat vereist toch de afbouw van de invoer van fossiele brandstof… Dat er nu toch koortsachtig gezocht wordt naar nieuwe gascontracten wordt voorgesteld als noodzakelijke overgangsmaatregel, want “we kunnen niet in één, twee, drie overschakelen op hernieuwbare bronnen”. Helaas, wat er zich aan het aftekenen is, is een nieuwe adem voor de fossiele sector, en zelfs in een van haar vervuilendste gedaanten. De VS zijn erin geslaagd de EU, in het bijzonder Duitsland, te doen afzien van het relatief goedkope Russische gas, en zichzelf op de kaart te zetten als dé leverancier van het veel duurdere en ecologisch gezien veel smeriger schaliegas. Men kan dit onmogelijk zien als een overgangsmaatregel van een paar jaar. De reden is de uiterst dure infrastructuur die daarvoor nodig is, en waarin alleen geïnvesteerd wordt als dit winstgevende perspectieven op lange termijn biedt. Dat ondervindt Duitsland nu al. Ter vervanging van de gasinvoer via Nordstream werd besloten om de haven van Hamburg uit te rusten voor de massale invoer van Amerikaans vloeibaar gas (LNG). De bouw van vaste terminals zal nog jaren duren, en daarom werd geopteerd voor het huren van drijvende terminals. Daarvan bestaan er wereldwijd maar een zestigtal, de eigenaars kunnen dus de condities naar hun hand zetten. Een contract van 10 jaar kon niet bedongen worden, het werd 15 jaar. Terwijl het project aanvankelijk begroot werd op 3 miljard € houdt men in Berlijn nu al rekening met een prijskaartje van 6,5 miljard. Een dure overgangsmaatregel! Maar dat is niet alles. Amerikaanse schaliegasproducenten zijn bereid de productie uit te breiden om aan de toenemende Europese vraag te voldoen, maar dan moeten ze kunnen rekenen op langetermijn-contracten om die investeringen te verantwoorden. “Die uitbreiding kost ons 8 miljard $”, zei een woordvoerder van Chenière, de leidende Amerikaanse LNG-exporteur, “men ziet dus hoeveel kapitaal daarvoor vereist is, en waarom we uitkijken naar zekerheid op lange termijn vanwege kredietwaardige tegenpartijen om in staat te zijn dergelijke infrastructuur uit te bouwen.” Hij waarschuwde bovendien dat het jaren vereist om die bijkomende capaciteit te realiseren. Het argument dat hernieuwbare energiebronnen niet in één, twee, drie kunnen uitgebouwd worden, krijgt hier dus een echo, maar dan over fossiele en peperdure onhernieuwbare bronnen. Is er niet veel voor te zeggen dat een echt ambitieus Europees plan voor ‘strategische autonomie’ en leiderschap in de strijd tegen de klimaatopwarming geopteerd zou hebben voor een versnelde uitbouw van een duurzaam energiebeleid, gebaseerd op hernieuwbare bronnen?   [1] Over steenkool was er op de vorige COP26 verleden jaar in Glasgow wel een intentieverklaring, maar zonder precieze bepalingen. [2] Men kan hier wel een aantal kanttekeningen bij maken. Zal de financiering voor fossiele energie vervangen worden door een voor duurzame? Zonder steun voor een energietransitie zal een Afrikaans land met olie-of gasvoorraden wel doorgaan met de ontginning ervan door Big Oil. Het akkoord in Glasgow voorziet ook uitzonderingen. Zo moet men weten dat de uitdrukking ‘unabated fossil fuel energy sector’ inhoudt dat fossiele ontginning gekoppeld aan de omstreden techniek van de koolstofvangst niet onder het akkoord valt.    

  door Matthias Monroy (*) 16 november 2022 Verschenen op 9 november 2022 onder Security Architectures in the EU Nederlandse vertaling door Globalinfo.nl   Sinds de zogenaamde "migratiecrisis" investeert de Europese Unie in meer toezicht op de zeegrenzen van Libië. In 2017 kreeg Italië de opdracht een maritiem coördinatiecentrum in de hoofdstad Tripoli te installeren en een Search And Rescue (SAR)-zone in te stellen, waarvoor Libië sindsdien als enige verantwoordelijk is. Een jaar later heeft Libië met Italiaanse steun deze SAR-zone geregistreerd bij de Maritieme Organisatie van de Verenigde Naties. Nu blijkt echter dat het bijbehorende centrum in Libië zelfs na vijf jaar EU-steun in feite "helemaal niet operationeel" is. Dit heeft de hoge vertegenwoordiger en vicevoorzitter van de EU-commissie, Joseph Borrell, bekendgemaakt in antwoord op een parlementaire vraag. Parlementslid Özlem Demirel had vragen gesteld over de door de EU gefinancierde technologie in het centrum. SOLAS-verdrag niet nageleefd Een maritiem reddingscoördinatiecentrum (MRCC) is nodig om te voldoen aan het wereldwijde Verdrag voor de beveiliging van mensenlevens op zee (SOLAS), dat in 1974 door veel maritieme staten is gesloten. Libië had het verdrag ook ondertekend, maar is de daaruit voortvloeiende verplichtingen jarenlang niet nagekomen. Operaties in de Libische maritieme reddingszone werden in plaats daarvan gecoördineerd door MRCC's in Italië of Malta en mensen werden vervolgens in deze twee landen van boord gehaald. Vanaf 2018 gaven de Europese kustwachten, maar ook Frontex en de militaire missie van de EU IRINI, de Libische kustwacht echter steeds vaker de opdracht de vluchtelingen op weg naar Europa tegen te houden en terug te sturen. Volgens het internationaal recht leek deze procedure geldig; het SOLAS-verdrag bepaalt dat het MRCC dat verantwoordelijk is voor een reddingszone op de hoogte moet worden gebracht van een noodsituatie op zee. Hier zit echter een achterdeurtje achter: de EU-schepen brengen de vluchtelingen niet zelf naar een land waar vervolging dreigt, maar geven de Libische autoriteiten toestemming tot "pullbacks". Als er echter geen MRCC in Tripoli of elders is, voldoet Libië niet aan de SOLAS-eisen van de Verenigde Naties om een eigen SAR-zone te hebben. Particuliere reddingsorganisaties wijzen hier al jaren op. Volgens hen is de Libische kustwacht vaak niet beschikbaar of spreekt de bemanning geen Engels. Volgens de Verenigde Naties behoren beide echter tot de principes van een SAR-zone. Drie concurrerende autoriteiten tegen migratie De betekenis van de reactie van Borrell mag dan ook niet worden onderschat. Voor het eerst geeft een hoge vertegenwoordiger van de EU toe dat de doelstellingen van de steun uit Brussel niet zijn bereikt. Bij eerdere onderzoeken konden zowel de Commissie als de Raad niet eens zeggen waar de MRCC zou worden gevestigd. Voor de oprichting van het MRCC betaalde de EU aanvankelijk 42 miljoen euro uit het Emergency Trust Fund for Africa in het project "Support to Integrated Border Management and Migration Management in Libya - SIBMMIL", gevolgd door nog eens 15 miljoen euro voor een tweede fase. Het Italiaanse ministerie van Binnenlandse Zaken wil echter concrete details, waaronder de verblijfplaats van de financiering, geheim houden. De journaliste Sara Creta daagt daarom de regering in Rome voor de rechter. Waar is het aangekochte materiaal gebleven? Volgens het antwoord is er nog steeds geen gecoördineerde procedure voor reddingen op zee in Libië. Naast de militaire kustwacht, die bestaat uit milities, zijn er namelijk nog andere eenheden die zich verantwoordelijk verklaren voor het terugbrengen van vluchtelingen naar de Libische kusten. Zo voert de maritieme politie (General Administration for Coastal Security; GACS), ondersteund door Frontex, steeds meer missies uit. Vorig jaar deed ook de Stability Support Authority (SSA), berucht om haar brutaliteit, haar intrede. Het is onduidelijk bij welke van de milities het voor een MRCC aangeschafte materieel is gebleven. Vermoedelijk vechten ook de kustwacht, de maritieme politie en de SSA om verantwoordelijkheden. Maar dit doet niets af aan de verdediging tegen migratie in dienst van de EU. In 2021 zijn ten minste 32.425 mensen door Libische eenheden onderschept en in onmenselijke kampen gepropt, onder wie 1.500 minderjarigen. In vergelijking met 2020 is dit aantal bijna verdrievoudigd. Nieuwe poging met MRCC in containers Nu doet de EU een nieuwe poging om in Libië een reddingscentrum voor de zee op te zetten. In december heeft de Italiaanse marine hiervoor tien containers met nieuwe technologie verscheept. Volgens de krant Altreconomia moet deze mobiele apparatuur langs de kust worden gestationeerd en worden aangesloten op de systemen van de Libische marine. De bewakings- en communicatieapparatuur is geleverd door ELMAN, de radarsystemen door GEM elettronica, beide uit Italië. De uitrusting omvat ook systemen voor de ontvangst van nood- en waarschuwingsberichten van Inmarsat uit Groot-Brittannië en radio's van Rohde & Schwarz uit Duitsland.   [caption id="attachment_22165" align="aligncenter" width="700"] Vluchtelingen worden onderschept door de Libische kustwacht in Europese wateren, de bootjes worden in brand geschoten. Foto Sea Watch.[/caption]   De bewakingstechnologie van de EU zal nog meer mensen blootstellen aan de wrede methoden van de Libische kustwacht en militiekampen. Berichten hierover worden ook voor de EU een probleem. In een document over het SIBMMIL-project schrijft de Commissie bijvoorbeeld dat de behandeling van vluchtelingen tijdens zoek- en reddingsoperaties moet worden verbeterd, omdat anders "het verhaal en de reputatie van de EU verder worden geschaad". Tot nu toe heeft dit niet gewerkt: onlangs verklaarde zelfs de commissaris voor de grondrechten van Frontex dat de Libische autoriteiten mensen die op zee uit nood moesten worden gered, mishandelden. Volgens het rapport had de kustwacht daar zelfs meermaals op de vluchtelingen op zee geschoten. Dit is ook meermaals gedocumenteerd door particuliere reddingswerkers op zee. Onlangs dreigden maritieme grenstroepen uit Libië zelfs een vliegtuig van de organisatie Sea-Watch met een raket neer te schieten.   (*) Matthias Monroy is redacteur van het tijdschrift CILIP/Bürgerrechte & Polizei, uitgegeven in Berlijn    

  door Herman Michiel 15 november 2022   We willen het hier hebben over Sumar, een initiatief van Yolanda Díaz, communistisch minister van Arbeid in de Spaanse regering van Pedro Sánchez. Maar voor een goed begrip is eerst wat voorkennis vereist over de huidige Spaanse politieke constellatie.   Verkiezingen, coalities, allianties… Yolanda Díaz is de Spaanse minister van Arbeid en Sociale Economie in de tweede regering van Pedro Sánchez. Dit is een coalitie van Sánchez’ sociaaldemocratische PSOE en Unidas Podemos, een verkiezingsalliantie waarmee de Spaanse linkerzijde sinds 2016 opkomt bij verkiezingen. Die alliantie bestaat hoofdzakelijk uit Podemos - de partij in 2014 opgericht door Pablo Iglesias en medestanders als politieke uitdrukking van de indignados en de 15-M beweging – en Izquierda Unida, eveneens een verkiezingsalliantie die al halverwege de jaren 80 ontstond rond de Spaanse communistische partij PCE. Sánchez werd in 2018 al een eerste keer premier in een homogeen socialistische regering. Maar om na de verkiezingen van november 2019 zijn zwakke parlementaire basis te kunnen versterken nam hij de uitgestoken hand van Pablo Iglesias aan. Zo ontstond de regering Sánchez II, die evenwel ook nu geen absolute meerderheid had in de Cortes, het Spaanse parlement. De grote meerderheid van de ministers zijn van PSOE-signatuur, maar boegbeeld Iglesias van Podemos werd één van de twee vice-premiers, en Yolanda Díaz van Izquierda Unida werd zoals gezegd minister van Arbeid. Tot veler verbazing echter nam Pablo Iglesias in mei 2021 ontslag uit de regering. De motivatie daarvoor blijft onduidelijk. Hijzelf zei dat hij het zijn prioritaire taak vond om als kandidaat-president deel te nemen aan de lokale verkiezingen voor de autonome regio Madrid, teneinde er de opkomst van uiterst rechts te bekampen  Anderzijds waren er binnen Podemos ook heel wat wrijvingen over het leiderschap, waarbij Iñigo Errejón, medestichter van Podemos, al in januari 2019 uit de partij trad. De regionale Madrileense verkiezingen werden echter gewonnen door rechts, en Iglesias trok daaruit de conclusie dat hij zich uit de politiek zou terugtrekken. Ione Belarra, minister van Sociale Rechten onder Sánchez II, werd verkozen tot nieuwe Podemos-voorzitter, en Yolanda Díaz werd door Iglesias naar voren geschoven als zijn opvolger als vice-premier en leider van Unidas Podemos. Er was hier veel sprake over allianties en coalities, maar regeringscoalities zijn – op Sanchez II na – onbekend in post-franquistisch Spanje. De regering was ofwel in handen van de christendemocratische Partido Popular, of van de sociaaldemocratische PSOE.   Sumar ‘Sumar’ is Spaans voor ‘optellen’, ook wel ‘toevoegen’ of ‘verenigen’. Het is de naam van Yolanda Diaz’ politiek initiatief dat ze op 8 juli 2022 officieel lanceerde, al was er al maanden sprake van haar voornemen om zoiets te beginnen. Naar haar zeggen is het geen nieuwe politieke partij of een poging tot coalitievorming, maar een ‘burgerbeweging’ die de democratie wil verbreden en Spanje voorbereiden op het komende decennium. Dat decennium begint in iedere geval al in 2023, want in november van dat jaar zijn er parlementsverkiezingen gepland, volgend op belangrijke lokale en regionale verkiezingen in mei 2023. Dat Iglesias’ opvolgster als kopstuk van de verkiezingscoalitie Unidas Podemos daarmee een andere weg inslaat dan hij voor ogen had is duidelijk. Het leidde ook al tot wrange commentaren van Pablo Iglesias zelf, niettegenstaande zijn eerdere verklaring om zich niet meer met politiek bezig te houden. “Wij verwachten respect voor Podemos”, zei de voormalige partijleider, en het is inderdaad via Podemos en de Podemos Unidas coalitie dat Diaz een prominente figuur geworden is in de Spaanse politiek. Naar verluidt is ze zelfs populairder dan premier Sánchez zelve. Díaz is geen lid van Podemos, maar van de andere component van het electoraal verband, Izquierda Unida. Officieel is ze lid van de Communistische Partij PCE, maar naar eigen zeggen is dat vooral om emotionele redenen, gezien het communistisch-syndicalistisch engagement van haar vader tijdens de Franco-dictatuur. In de PCE zelf zijn de meningen over Sumar verdeeld. De pas verkozen partijleider Enrique Santiago staat achter het initiatief, maar grote delen van de partij staan daar weigerachtig tegenover. Ze verwijten Díaz te grote regeringsbereidheid, en verwijzen naar haar inschikkelijkheid voor allerlei standpunten van de sociaaldemocratisch geleide regering Sánchez: de NAVO-oriëntatie, de bereidheid tot hogere militaire uitgaven, wapenleveringen aan Oekraïne, de steun voor de Marokkaanse claims op de Westelijke Sahara. Het is dan ook niet verbazend dat premier Sánchez zich positief uitspreekt over het initiatief van zijn arbeidsminister Díaz. Hij heeft ook wel enkele argumenten in stelling. In vergelijking met eerdere conservatieve regeringen kan de zijne op een aantal sociale verwezenlijkingen bogen waar onder andere Díaz in betrokken was. En het is ongetwijfeld zo dat rechtse en extreemrechtse partijen in Spanje aan de winnende hand zijn, zodat een linkse minderheidsregering permanent onder zware druk staat. Een aantal linkse regionale partijen als Catalunya en Comú en Coalició Compromís zouden ook eerder positief staan tegenover Sumar. Más Madrid daarentegen, waar de medeoprichter van Podemos Errejón naar migreerde na zijn breuk met Iglesias, verklaarde zelfstandig te zullen deelnemen aan de verkiezingen in 2023.   Díaz’ bilan Wat die sociale verwezenlijkingen betreft van de regering Sánchez moet men de verhoging van het minimumloon tot 1000 euro bruto per maand rekenen, in februari 2022 beslist met terugwerkende kracht tot 1 januari. De hervorming van het Spaanse arbeidsrecht wordt vaak ook vermeld als linkse realisatie, maar dit lijkt in werkelijkheid van een zeer geringe vooruitgang te getuigen. Er kon ook een steunprogramma voor de sociale economie, ter waarde van 800 miljoen euro, aangekondigd worden, met geld vooral afkomstig van Europese subsidies. Zoals in de meeste EU-lidstaten werden ook programma’s van tijdelijke werkloosheid ingevoerd tijdens de corona epidemie. [caption id="attachment_22155" align="alignleft" width="400"] Yolanda Díaz. Foto La Moncloa - Gobierno de España, CC BY-NC-ND 2.0 [/caption] Díaz kon ook nog vóór de Europese Commissie uitpakken met een reglementering van de ‘gig economy’ (schijnzelfstandige ‘platform workers’, zoals bij Deliveroo, Uber met nul-uurcontracten, …). Het resultaat is in Spanje bekend als de ley rider, de ‘bezorgerswet’, en dit wijst al op de beperktheid van het resultaat. Het gaat enkel over de thuisbezorgers, want de aanvankelijke plannen om de hele gig economy te reglementeren werden vlug gekortwiekt onder druk van de ondernemerswereld. Maar ook deze bezorgerswet is niet zoals hij soms voorgesteld wordt, alsof de schijnzelfstandige gig workers voortaan allemaal reguliere werknemers worden. In augustus 2021 gingen thuisbezorgers van Glovo in staking met de eis voor hogere lonen, betere arbeidsvoorwaarden en verbetering van de bezorgerswet. Het moet wel gezegd dat er voor Glovo een monsterboete dreigt na inbreuken vastgesteld door de arbeidsinspectie; er wordt echter gevreesd dat platforms als Glovo zich via onderaanneming (subcontracting) aan de wetgeving zullen proberen te onttrekken. Een andere twijfelachtige verworvenheid van de bezorgerswet is dat de werking van de algoritmes waarmee het platform de taken verdeelt moeten meegedeeld worden aan de werknemers en vakbonden. In hoeverre zij daarmee inzicht zullen krijgen in de achterliggende strategie van de platformbedrijven is verre van duidelijk. Men moet zich dan ook vragen stellen bij de aanbeveling van het Europees Vakverbond dat “de EU de Spaanse bezorgerswet moet volgen”. Maar misschien zijn een aantal persoonlijke troeven van Díaz nog belangrijker dan haar verwezenlijkingen als minister van arbeid. Ze is een charmante vriendelijke verschijning, laat zich niet verleiden tot harde politieke polemieken, maar komt bij een deel van de communistische achterban - toch nog altijd aanzienlijk in Spanje - over als een van hen. Vorig jaar schreef ze nog een voorwoord bij een nieuwe uitgave van het Communistisch Manifest.   Wat wil Díaz met Sumar? Bij de lancering van haar initiatief in juli 2022 onderstreepte Díaz dat het haar niet te doen is om politieke partijen en nieuwe acroniemen; “Sumar is een project voor dit land en voor de komende tien jaar”. Het moet leiden tot een nieuw ‘sociaal contract’ en als het zover is, is de taak van Sumar afgelopen, aldus Díaz. Ze zei zich zeer bewust te zijn van de afstand tussen de burgers en de politiek, maar beschouwt het de verantwoordelijkheid van de politiek (of van zichzelf?) om daar iets aan te doen, want “jullie hebben reeds jullie verantwoordelijkheden thuis en op het werk“. De indruk dat voor Díaz politiek de taak is van politici en dat burgers daar geen grote rol in te spelen hebben blijkt ook uit “Jullie hebben genoeg van deze manier van politiek bedrijven. Politiek gaat over luisteren, luisteren en luisteren; dialoog, dialoog en dialoog; de hand reiken, en dan in staat zijn afspraken te maken om het leven van mensen te veranderen. Daar is de politiek voor". De verschillen met de opzet van Podemos springen in het oog. Podemos had de bedoeling de inbreng van de gewone man tot politieke uitdrukking te brengen, en probeerde ook door lokale en regionale structuren daar vorm aan te geven. Podemos is daar niet echt in geslaagd, en zeker sinds de intrede in de regering Sánchez vervult Podemos niet de rol van spreekbuis van de gewone man. Het is belangrijk om deze mislukking verder te analyseren, maar het is duidelijk dat Sumar daar een ander besluit uit trekt. Díaz heeft het wel hier en daar over een ‘burgerbeweging’, maar stelde een team van 35 academici, politici  en experten aan die de werkgroepen belast met de uitwerking van het nieuw ‘sociaal contract’ in goede banen moeten leiden. Tot in de loop van december is er een ‘bevraging in de civiele maatschappij‘, en in februari 2023 moet het sociaal contract dan op papier staan. Sumar lijkt niet van plan structuren of steunpunten verspreid over de Spaanse staat te willen oprichten, maar het is Díaz zelf die het hele land wil doorkruisen om te ‘dialogeren’. Het hele opzet is vaag genoeg geformuleerd om alle kanten op te kunnen. Die vaagheid blijkt ook uit een interview met Díaz in Jacobin. “Het heeft geen belang dat we er verschillende ideeën op nahouden; wat nodig is, is dat we een land creëren waarin we allemaal onze plaats hebben.” Op de vraag hoe Sumar zich zal verhouden tot de andere linkse partijen, of het tot een soort coalities komt, antwoordt Díaz dat coalities al uitgeprobeerd zijn en dat het niet werkt. “Sumar daarentegen is voortbouwen op het momentum van de burgers en de overtuiging van een politiek project. De discussie gaat er nu niet over welke plaats kandidaten krijgen op een gemeenschappelijke lijst en hoeveel middelen elke organisatie krijgt en al dat soort dingen. Dergelijke discussies vervreemden burgers van de politiek.”  En van haar uitspraken over ‘economische democratie’ moet men maar een dun laagje vernis afkrabben om er de sociaaldemocratische bodem in terug te vinden: “Als werknemers houden van hun job en hun bedrijf moeten ze er ook veel meer verantwoordelijkheid krijgen voor de beslissingen over hun bedrijf, in het bijzonder omdat zulke beslissingen zouden gebaseerd zijn op de productieve noden van het bedrijf, in plaats van de dividenden voor de aandeelhouders.”   Als we nu de optelling maken … De vraag ‘wat wil Díaz met Sumar?’ blijft dus eigenlijk onbeantwoord. Al haar uitspraken ten spijt waarin ze haar eigen rol binnen Sumar wegcijfert, is ze een zeer succesvolle politica zonder echte partijpolitieke bindingen, haar formeel lidmaatschap van de PCE ten spijt. Komt daarbij dat Podemos het electoraal niet meer zo goed doet, en doorkruist wordt door interne strubbelingen. Is het dan te ver hineininterpretieren om in Sumar een poging te zien om het persoonlijk opgebouwde politieke krediet te materialiseren in een nieuwe partij? Die zou zich links van Sánchez’ PSOE kunnen opstellen, maar door minder uitgesproken standpunten zich zowel kunnen richten tot het electoraat van Podemos, Izquierda Unida en eventueel linkse PSOE-ers. Zoiets zou geen politieke misdaad zijn, maar waar leidt het heen? Er tekenen zich in Europa meer voorbeelden af van linkse, begaafde, succesrijke politiekers die rond zichzelf een antwoord menen te kunnen bieden voor de vertwijfeling binnen links. De tegenslagen van partijen worden beantwoord met formules over burgerbewegingen, maar het politieke luik ervan draait rond de politieker in kwestie. Dat is zo in Frankrijk met Mélenchon’s France Insoumise  (en nu ook NUPES), dat was zo in Duitsland met Wagenknecht’s (mislukte) Aufstehen. Díaz geeft geen enkel antwoord op de vraag naar de verhouding tussen burgerbeweging en politiek, een echt bilan van de mislukkingen op dit gebied moet men bij haar niet zoeken. Hoe men het ook keert, de zoektocht naar betere linkse strategieën blijft geopend.    

10 november 2022 -  De Oekraïense president Zelensky is erin geslaagd zichzelf en zijn regime internationale bewondering te laten genieten als heroïsche leider van een volk dat in gesloten rangen strijdt tegen een totaal onaanvaardbare militaire bezetter. Dat Ruslands oorlog in Oekraïne onaanvaardbaar is, staat buiten kijf. Maar dat het regime in Kiev ‘het volk’ zou vertegenwoordigen is met de dag minder verdedigbaar. Zoals in elke oorlog zijn het niet de Oekraïense upper dogs die de talrijkste en hardste klappen incasseren en het kanonnenvlees leveren, maar de gewone man, de werkende klasse, het ‘volk’ zoals sommigen het omschrijven. Hetzelfde geldt trouwens in Poetins Rusland. Maar wie dacht dat Zelensky, de ‘dienaar van het volk’, in de eerste plaats die werkende klasse zou steunen heeft het wel heel verkeerd voor. Niet alleen drukte hij (zelfs al vóór de oorlog) een hele hoop anti-werkerswetgeving door, zoals aangeklaagd door het Europees Vakverbond, nu wil hij ook de bezittingen van de vakbonden in beslag nemen. Bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie begin jaren 90' werden bij de boedelverdeling de vakbondseigendommen overgemaakt aan de Oekraïense federatie van vakbonden, FPU. Het gaat over een belangrijke infrastructuur, bestaande uit administratieve gebouwen, sanatoria, sportcentra en vakantiehuizen.  Het Oekraïens parlement, spreekbuis van het regime sinds de oppositie buiten de wet werd gesteld, is bezig met een wetsontwerp dat al deze bezittingen zou confisqueren. Zulk dictatoriaal optreden wordt gekaderd in de uitzonderlijke oorlogsomstandigheden en de krijgswet, en moet bijvoorbeeld dienen om oorlogsvluchtelingen te huisvesten. Maar dat is waarmee de Oekraïense vakbondsfederatie al maanden bezig is. Het is met andere woorden een zoveelste bewijs dat Zelensky, zoals zijn voorgangers, op massale schaal bezig is publieke eigendom te privatiseren. Zou dit bepaalde linkse voorstanders van de westerse bewapening van het Zelensky-regime, en hun fulmineren tegen de vredesbeweging (voorbeeld1, voorbeeld2), niet uit hun waan moeten brengen dat het Oekraïense ‘volk’ in een heldhaftige strijd verwikkeld is voor emancipatie en zelfbeschikking die de duizenden doden en onmetelijke ellende verantwoordt? (hm)    

8 november 2022 – De linkse fractie in het Europees Parlement (GUE/NGL) stelde gisteren een studie voor over de rol van de EU en diverse lidstaten in de Sahel, de Afrikaanse regio die loopt van west naar oost onder de Sahara, van Mauretanië tot Eritrea. De opdracht voor de studie werd gegeven aan Christoph Marischka, medewerker bij de Duitse ngo IMI, een onderzoeksgroep over militarisering die studiewerk verricht voor de vredesbeweging. In de studie gaat veel aandacht naar Mali, de ex-Franse kolonie, waar het Franse leger vanaf 2013   ‘anti-terroristische’ operaties leidde (Serval, Barkhane). Dit werd geflankeerd door een Europese missie (EUTM) die het Malinese leger moest opleiden om stabiliteit in de regio te garanderen. Het lijkt in veel opzichten op de westerse ‘stabilisering’ van Libië waar Frankrijk zich ook zeer ‘verdienstelijk maakte, en met even weinig succes. De verbanden tussen wat in Libië en wat in Mali gebeurde worden in de studie nauwkeurig uit de doeken gedaan. De Europese bemoeienissen met het verre Mali zijn minder verrassend als men weet dat er uranium gedolven wordt in het buurland Niger, en dat de EU een systematische politiek voert om migranten buiten Europa te houden door contracten af te sluiten met Afrikaanse landen. Ook hierover geeft de studie uitgebreide informatie. U kunt de brochure downloaden door op de afbeelding te klikken.   [caption id="attachment_22139" align="aligncenter" width="500"] Klikken om down te loaden (PDF, 41 blz., 2 MB). Wie zich afvraagt wat 'Mission creep' betekent: het is een term uit het militair jargon, die aangeeft dat een operatie, door initiële successen, grotere vormen aanneemt dan aanvankelijk gepland. De Franse interventie in 2013 verliep inderdaad aanvankelijk nogal gesmeerd.[/caption]   Het hoeft niet te verbazen dat het Europees beleid in Afrika met ‘neokolonialisme’ in verband gebracht wordt. De topdiplomaat van de EU himself, commissaris Borrell, gaf hiervan onlangs nog een duidelijke illustratie. In een speech voor toekomstige EU-diplomaten (13 oktober, Europacollege Brugge) vergeleek hij de EU met een tuin, waarin alles naar behoren functioneert:  

“Brugge is een goed voorbeeld van de Europese tuin. Ja, Europa is een tuin. We hebben een tuin aangelegd. De beste combinatie van politieke vrijheid, economische welvaart en sociale samenhang die de mensheid tot nog toe kon bereiken! Het grootste deel van de rest van de wereld is een jungle [sic], en de jungle zou een invasie kunnen doen in de tuin. De tuiniers moeten daarvoor opletten, maar ze zullen de tuin niet beschermen door muren op te richten. Een mooie kleine tuin omringd door hoge muren, bedoeld om de jungle te verhinderen binnen te dringen, dat zal geen oplossing zijn. Want de jungle heeft een sterke groeicapaciteit, en de muur zal nooit hoog genoeg zijn om de tuin te beschermen. De tuiniers moeten zelf naar de jungle gaan. De Europeanen moeten zich veel sterker inlaten met de rest van de wereld. Anders zal de rest van de wereld bij ons binnendringen, langs verschillende wegen en wijzen.”

Wie niet gelooft dat een sociaaldemocratische eurocommissaris zoiets over zijn lippen krijgt kan hem bezig horen in een videofragment van zijn speech. Een perfecte illustratie van wat in de brochure gezegd wordt over de redenen van de Europese aanwezigheid in de Sahel.   Marc Botenga, europarlementslid van de PVDA/PTB in de linkse fractie GUE/NGL reageerde op gepaste wijze in een parlementaire tussenkomst:     (hm)

    7 november 2022 - Het was reeds lang aangekondigd: de EU zou in het kader van haar klimaatbeleid de verkoop van wagens (voor personenvervoer en lichte vrachtwagens) met benzine- of dieselmotor vanaf 2035 verbieden. De elektrische wagen zou het duurzame mobiliteitsmodel worden. Het voorstel van de Europese Commissie moest wel nog door Raad en Parlement goedgekeurd worden, maar daarover werd op 27 oktober een politiek akkoord bereikt. Men kan uiterst veel bezwaren hebben tegen deze Europese keuze voor de individuele wagen als mobiliteitsperspectief, en de afwezigheid van het openbaar vervoer in de klimaatplannen van de Europese Commissie, maar zelfs wie meegaat in deze logica moest al na enkele dagen vaststellen dat de EU vérreikende initiatieven lanceert zonder enige serieuze planning. Inderdaad, Thierry Breton is het Frans lid van de Europese Commissie verantwoordelijk voor de interne markt. De Commissie von der Leyen promoveert sinds jaren de elektrische wagen als paradepaardje van het Europees klimaatbeleid. Eén week  na het politiek akkoord daarover tussen Commissie, Raad en Parlement komt Breton naar buiten met de dramatische aankondiging dat daarbij 600.000 arbeidsplaatsen zullen verloren gaan. Maar hij noemt ook een aantal problemen die echter al jaren bekend zijn. "Tegen 2030 zullen we 15 keer meer lithium, vier keer meer cobalt en grafiet  nodig hebben, drie keer meer nikkel. Er zouden 7 miljoen laadstations nodig zijn. De elektriciteitsproductie zou met een kwart moeten verhoogd worden. En er is het probleem van hogere uitstoot van schadelijke deeltjes door elektrische wagens..." Het lijkt er sterk op dat Breton nu een aantal 'groene' bezwaren in stelling brengt ter ondersteuning van de autoindustrie, die aandringt op een veel langere periode voor het bannen van de ontploffingsmotor. Breton hoopt het tij te kunnen keren door een evaluatie die in 2026 zou doorgevoerd worden. Hij zei dat ondertussen "al deze problemen moeten bestudeerd worden". Is het niet verbluffend dat de EU, die duizenden ambtenaren ter beschikking heeft om haar plannen uit te werken, dat niet gedaan heeft vóór het lanceren van haar elektrische-wagen-kampanje? (hm)        

3 november 2022 – Dat ‘fossiele’ bedrijven als Shell, Total e.a. monsterwinsten maken tijdens de zgz. energiecrisis weet iedereen stilaan. “Een gevolg van Poetins oorlog”, is de gangbare uitleg. Maar…

  door Herman Michiel 1 november 2022   In een persbericht verwelkomt het Europees Vakverbond [1] drie nieuwe leden uit Oost-Europa: de Federatie van Vakbonden van Oekraïne (FPU), de Confederatie van Vrije  Vakbonden van Oekraïne (KVPU) en de Nationale Vakbondsfederatie van Moldavië (CNSM). Het is evident dat de internationale coördinatie van vakbonden van groot belang is, en dat effectieve steun vereist is in het geval van bonden die zwaar onder druk staan zoals in Oekraïne. Dat is niet alleen het gevolg van de misdadige oorlog die het Kremlin voert tegen zijn buurland, maar ook van het repressief beleid van het Zelensky-regime tegen vakbonden en tegen de arbeidsrechten. Oekraïense bonden spelen ook een belangrijke rol bij de hulp aan vluchtelingen, en het is terecht dat Europese vakbonden en het EVV daarvoor ook financiële en materiële hulp verlenen. Het is echter uiterst bedenkelijk dat het Europees Vakverbond zich volmondig achter de EU-lokroep richting Oekraïne en Moldavië schaart om ‘bij ons’ te komen. “De toekomst van Oekraïne en Moldavië is in de Europese Unie “, zei Luca Visentini, secretaris-generaal van het EVV, eraan toevoegend dat “toetreding tot de EU betekent dat Oekraïne en Moldavië uiteindelijk niet alleen zullen toetreden tot de Europese eenheidsmarkt, maar ook de hele wetgeving van de EU zullen moeten aannemen, inclusief de sociale en arbeidsrechten.” Het EVV hoopt ook dat Georgië die weg opgaat. Als vakbondsleiders nu één ding (moeten) weten is het dat sociale en arbeidsrechten wel de laatste bekommernis zijn van de EU. In haar aanbevelingen aan de lidstaten heeft de Commissie systematisch aangedrongen op een uitholling van de onderhandelingspositie van vakbonden. Sociale “charters” zijn niet meer dan een schaamlapje, in tegenstelling tot de ‘wetten van de eenheidsmarkt’ die met sancties en zelfs boetes kunnen afgedwongen worden. Als het Europees Vakverbond zich dan toch op politiek vlak durft te bewegen [2], zou het een grotere dienst bewijzen aan de werkende bevolking in Oekraïne en elders door te wijzen op de realiteit van de Europese ‘droom’. Europese politici als Verhofstadt, von der Leyen, Borrell en andere valse vrienden van Oekraïne  hebben al genoeg illusies verspreid over een beloftevolle toekomst in de ‘Europese familie’ zonder dat vakbondsleiders daar nog een schep moeten bovenop doen. Enerzijds is toetreding tot de EU in ieder geval een proces dat vele jaren in beslag zou nemen. Dit nu  als toekomstperspectief stellen aan een bevolking in de grootste ellende lijkt op de Kerk die het eeuwig leven voorspiegelde aan de armen. Anderzijds kan men vermoeden wat de gevolgen zouden zijn voor de Oekraiense werkende klasse in de Europese interne markt. De Bulgaren weten daarvan mee te spreken, maar het Oekraiens BBP per hoofd was in 2021, dus nog vóór de oorlog, minder dan de helft van het Bulgaarse… De vrije beweging van kapitalen en arbeidskrachten in de EU zou zich nog veel feller manifesteren dan nu met de Oost-Europese lidstaten al het geval is. Denkt het EVV misschien unisono met de Europese instellingen te moeten opteren voor een plaatsje onder de Oekraiense zon van ‘onze’ bedrijven, nu een nieuwe Age of Empires (naar het woord van Verhofstadt) zich aftekent? De businessplannen van westerse bedrijven in een naoorlogse Oekraïne leiden inderdaad nu al tot  getouwtrek tussen de EU en de VS. Vindt het EVV het dan zijn taak om ‘onze’ bedrijven te verdedigen? Vakbonden werden nochtans opgericht om werkende en werkloze mensen te verdedigen, niet bedrijven. (hm)   [1] Alhoewel zowat alle vakbonden in de EU aangesloten zijn bij het EVV zijn niet veel vakbondsleden ervan op de hoogte dat ze op EU-niveau vertegenwoordigd worden door deze koepelorganisatie (wel vaker aangeduid met de Engelse afkorting ETUC). Als de Europese Commissie de ‘sociale partners’ raadpleegt is dit van vakbondszijde via het EVV. Het EVV ontvangt ook financiële steun van de Commissie. [2] Dat was bv. ook het geval in 2015, toen het EVV het verzet van de (sociaaldemocratisch geörienteerde) Griekse vakbond GSEE steunde tegen een referendum over het al dan niet aanvaarden van het ‘reddingsplan’ van de Troika.    

  31 oktober 2021 Verschenen  op 27 oktober 2022 op German Foreign Policy (*) Nederlandse vertaling door Ander Europa Met dank voor de toelating tot publicatie      

De trans-Atlantische machtsstrijd om de dominante positie in Oost- en Zuidoost-Europa escaleert, zowel wat betreft de militaire opbouw, de energievoorziening als de wederopbouw van Oekraïne.

De machtsstrijd tussen Washington en Berlijn om de dominante positie in Oost- en Zuidoost-Europa escaleert en heeft gevolgen voor het geschil over de wederopbouw van Oekraïne. Terwijl de EU-Commissie aanvankelijk het leiderschap bij de wederopbouw van dat land opeiste, stelt Washington nu dat Brussel de nodige "politieke en financiële slagkracht" daarvoor ontbeert. De Verenigde Staten moeten daarom het leiderschap op zich nemen. Ondertussen verdringen de VS in Polen een door Berlijn gepromoot initiatief om een Europees luchtverdedigingssysteem op te zetten, terwijl Polen tegelijkertijd een draaischijf wordt voor de proliferatie van Amerikaanse nucleaire technologie in Oost- en Zuidoost-Europa, ten koste van de Franse nucleaire industrie. De VS gebruiken het Drie Zeeën Initiatief om een begin te maken met de transformatie van Oost- en Zuidoost-Europa tot een nieuwe markt voor vloeibaar gas uit de VS. Dit regionale project omvat twaalf landen tussen de Baltische, Adriatische en Zwarte Zee en werd in 2015 op voorstel van Washington gelanceerd door Polen en andere landen. Dit initiatief staat haaks op de Duitse belangen in de regio.   Het Drie Zeeën Initiatief De machtsstrijd tussen Washington en Berlijn om een leidende positie in Oost- en Zuidoost-Europa is al jaren aan de gang. De VS kunnen vooral rekenen op Polen en de Baltische landen als loyale samenwerkingspartners en tot op zekere hoogte ook op het Drie Zeeën Initiatief, een los samenwerkingsverband van twaalf landen tussen de Baltische, Adriatische en Zwarte Zee.[1] Het initiatief, uitgewerkt door de Amerikaanse Atlantische Raad in samenwerking met een lobbyvereniging van oostelijke en zuidoostelijke energiebedrijven in 2013 en 2014, werd in 2015 officieel gelanceerd door de Poolse president Andrzej Duda en de Kroatische president Kolinda Grabar-Kitarović. De eerste top vond eind augustus 2016 plaats in Dubrovnik, Kroatië.[2]  De deelnemende landen willen de eenzijdig op Duitsland gerichte Oost-West georiënteerde infrastructuur- en handelsstroom aanvullen met nieuwe Noord-Zuid verbindingen tussen de oeverstaten van de Baltische, Adriatische en Zwarte Zee, om nieuwe ontwikkelingsperspectieven te genereren, die tenminste potentieel onafhankelijk zijn van Duitsland, de belangrijkste EU-macht. Op een top in Riga in juni nodigden de staatshoofden en regeringsleiders van het Drie Zeeën Initiatief Oekraïne uit om deel te nemen aan hun projecten.[3]   Amerikaans vloeibaar gas voor Oost-Europa Voor de Verenigde Staten is het Drie Zeeën Initiatief een instrument om hun invloed in Oost- en Zuidoost-Europa te versterken, omdat het de dominante oriëntatie van de regio op de belangrijkste macht van de EU, Duitsland, tegengaat. De Verenigde Staten willen deze landen ook omvormen tot markten voor hun vloeibaar gas en hen zo nauwer aan zich binden. De haven in Klaipėda, Litouwen, ontvangt regelmatig leveringen van vloeibaar gas uit de VS. Begin april 2022 kondigde Litouwen aan dat het het eerste land in Europa is dat volledig is afgestapt van de levering van Russisch gas.[4] Letland en Estland ontvangen ook vloeibaar gas uit de VS. Polen, dat een eigen LNG-terminal heeft in Świnoujście, zou de grondstof ook uit Litouwen kunnen invoeren. In het zuiden komen Amerikaanse LNG-transporten ook aan bij een terminal bij het Kroatische eiland Krk, die sinds begin 2021 in bedrijf is en zal worden uitgebreid van 2,6 miljard kubieke meter (bcm) gas per jaar tot 6,1 bcm.[5] Kroatië zal ook zijn pijpleidingsinfrastructuur, die vanaf Krk naar het noorden loopt, uitbreiden. Ook Hongarije en Slovenië zouden via Krk kunnen worden bevoorraad. Dit gebeurt al af en toe met LNG-trucks.[6]   Amerikaanse luchtverdediging in plaats van Europees luchtruimschild De Verenigde Staten intensiveren momenteel vooral hun samenwerking met Polen op verschillende gebieden - en doen dat uitdrukkelijk ten koste van Duitsland en de EU. Een voorbeeld is het plan om een gemeenschappelijk Europees luchtafweer- en raketafweersysteem op te zetten, waartoe op 13 oktober door 15 Europese staten is besloten, waarbij Duitsland een sleutelrol speelt. Tot de landen die het European Sky Shield Initiative (ESSI) steunen behoren de Baltische landen, samen met zes andere lidstaten van het Drie Zeeën Initiatief. Polen neemt niet deel, omdat Warschau - dat een trouwe afnemer van Amerikaans gevechtsmateriaal en een zeer nauwe samenwerkingspartner van de Verenigde Staten is - al lang een eigen luchtverdedigingssysteem had opgezet, dat het niet in het ESSI wil integreren. Polen ontwikkelt samen met de VS een op Patriot batterijen gebaseerd verdedigingssysteem dat zij Wisla hebben genoemd.[7] In nauwe samenwerking met het Verenigd Koninkrijk ontwikkelt Polen een tweede systeem, Narev genaamd.[8] Hiermee heeft Warschau wrevel gewekt in Berlijn en Brussel. De exclusieve samenwerking van Polen met de VS en Groot-Brittannië blokkeert de opbouw van een uniform Europees luchtafweersysteem in het kader van ESSI.   Hub voor Amerikaanse nucleaire technologie Momenteel doet het feit dat Polen een nauwe - mogelijk uitgebreide - nucleaire samenwerking met de Verenigde Staten begint, de wenkbrauwen fronsen. De reden hiervoor is dat Warschau door de bouw van kerncentrales wil ontsnappen aan zijn enorme afhankelijkheid van kolencentrales. Tijdens een ontmoeting met de Franse president Emmanuel Macron, eind augustus, suggereerde Polen's premier Mateusz Morowiecki dat Frankrijk's EDF bedrijf mogelijk het contract krijgt voor de bouw van Polen's eerste centrale. "Frankrijk is een natuurlijke partner in kwesties van kerncentrales."[9] Echter, in het weekend, na gesprekken met de Amerikaanse minister van Energie, Jennifer Granholm in Washington, kondigde Polen's minister van staatseigendommen Jacek Sasin aan dat het Amerikaanse Westinghouse waarschijnlijk de eerste, en mogelijk ook de tweede Poolse kerncentrale zal bouwen. Polen wil, met steun van de VS, bovendien een "nucleair scharnierpunt voor heel Oost- en Midden-Europa" worden en als draaischijf dienen voor de uitbreiding van kernenergie. De groeiende uitgebreide oriëntatie van het land op Washington begint nu ernstige oppositie op te roepen. Volgens berichten in de media overweegt de Europese Commissie de unilaterale nucleaire samenwerking van Polen met de VS te blokkeren. Natuurlijk wordt in Warschau gezegd dat Polen "geconfronteerd zou worden met de grenzen van zijn soevereiniteit."[10]   "Een Amerikaan van wereldformaat" Er ontstaan nu nog meer controverses over de wederopbouw van Oekraïne. In mei verklaarde de EU Commissie dat zij, samen met Kiev, een Oekraïne Wederopbouw Platform wil opzetten en gebruiken om alle internationale wederopbouwmaatregelen te coördineren.[11] In september werd in een strategiedocument van het German Marshall Fund (GMF), opgesteld in samenwerking met Amerikaanse overheidsinstanties, geconcludeerd dat een "sterk leiderschap" essentieel is voor deze onderneming. De Commissie van de EU, die "noch de nodige politieke, noch de financiële slagkracht" heeft, komt niet in aanmerking, maar wel de G7. "De eerste coördinator" zou "een Amerikaan met een mondiale statuur" moeten zijn.[12] Dat wekte daarentegen sterke afkeuring in Brussel, waar erop werd gewezen dat Oekraïne de formele status van kandidaat-lidstaat van de EU had gekregen. Op 24 oktober schreven Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz in een open tribune soort compromisvoorstel, namelijk dat "iedereen de wederopbouw van Oekraïne moet aanpakken" - de EU, de G7, en al onze andere partners."[13]   "Niet de een of de ander" Het geschil over wie de wederopbouw moet leiden - en daarmee de toekomstige koers van Oekraïne moet bepalen - hield dinsdag aan tijdens de Wederopbouwconferentie in Berlijn. De conferentie was gezamenlijk georganiseerd door de EU en de G7 - een omstandigheid die Scholz wilde opvatten als "niet de een of de ander" maar iedereen doet het samen. Nu moet er een structuur komen die "uit veel elementen"[14] zou bestaan. Dit maakt natuurlijk geen einde aan de machtsstrijd.     (*) German-Foreign-Policy.com wordt gerealiseerd door een groep onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.” De meeste artikels zijn zowel in het Duits als het Engels beschikbaar.   [1] De landen die deelnemen aan het 3 Zeeën Initiatief (3SI) zijn Estland, Letland en Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije, Slovenië en Kroatië, Roemenië en Bulgarije, samen met Oostenrijk. Duitsland heeft de status van waarnemer gekregen. [2] Zie ook German Foreign Policy, 15.10.2020, Osteuropas geostrategische Drift. [3] Drei-Meere-Initiative will Ukraine enger an Europa binden, rnd.de 20.06.2022. [4] Mirela Petkova: Weekly data: Lithuania becomes the first European country to ditch Russian gas. energymonitor.ai 11.04.2022. [5] Croatia to invest €180 million in LNG infrastructure. euractiv.com 19.08.2022. [6] Evelin Szőke: First LNG truck from Krk terminal arrives in Hungary. ceenergynews.com 11.08.2022. [7] Jakub Palowski: Phase II of the Wisła Air and Missile Defence Programme Begins. defence24.com 30.05.2022. [8] Andrew Chuter, Jaroslaw Adamowski: UK, Poland to pool missile development for their land, naval forces. defensenews.com 05.10.2022. [9], [10] Polen vor AKW-Bau. Frankfurter Allgemeine Zeitung 25.10.2022. [11] Thomas Gutschker: Wer hat beim Wiederaufbau der Ukraine das Sagen? Frankfurter Allgemeine Zeitung 25.10.2022. [12] Ronja Ganster, Jacob Kirkegaard, Thomas Kleine-Brockhoff, Bruce Stokes: Designing Ukraine’s Recovery in the Spirit of the Marshall Plan. gmfus.org 07.09.2022. [13] Ursula von der Leyen, Olaf Scholz: Ein Marshallplan für die Ukraine. Frankfurter Allgemeine Zeitung 24.10.2022. [14] Möglichst rasche Aufbauhilfen für die Ukraine. Frankfurter Allgemeine Zeitung 26.10.2022.      

  door Herman Michiel 27 oktober 2022     De laatste weken volgen de berichten zich op over EU-lidstaten die uit het Energiecharterverdrag zullen stappen of dat overwegen. Zeer kort samengevat gaat het over een internationaal verdrag waardoor energiebedrijven enorme ‘schadevergoedingen’ via uitzonderingsrechtbanken kunnen eisen van overheden als het beleid hun winstverwachtingen doorkruist. Dat is ondertussen al vaak gebeurd, en er zijn tal van geschillen lopende. In [1] vindt u een omstandiger uitleg over dit monsterverdrag. De Europese lidstaten die tot dit verdrag toetraden [2] ervaarden ondertussen de lichtzinnigheid waarmee ze zichzelf in de voet hadden geschoten. Er werd van diverse zijden aangedrongen op een herziening van het Energiecharterverdrag, een opdracht die in Europees verband aan de Europese Commissie werd toegewezen. Maar steeds meer bleek dat die herziening op de lange baan werd geschoven, terwijl lidstaten, zelfs in hun ondermaatse plannen om het klimaatakkoord van Parijs te eerbiedigen, zich gedwarsboomd zien door de winstpretenties van de private sector, ondersteund door het verdrag. Een toenemende reeks lidstaten wil daarom uit het verdrag. Italië kondigde zijn uitstap al aan in 2016, en meer recent hebben Nederland, Spanje, Frankrijk en Polen ook die intentie aangegeven, terwijl Duitsland, België en Luxemburg het zouden overwegen. Dat gaat echter in tegen het standpunt van de Europese Commissie, die in naam van de lidstaten onderhandelt over een ‘modernisering’ van het verdrag. In juni had ze daarover een principieel akkoord met de andere verdragsluitende partijen (53 in totaal), die daarover op 22 november formeel zullen beslissen. De volledige tekst van de onderhandelingsbasis werd op 5 oktober gepubliceerd. Het houdt onder andere in dat fossiele-energiebedrijven nog tot minstens 2033 zouden kunnen doorgaan met het indienen van schadeclaims tegen overheden; zelfs andere bronnen als biomassa en waterstof zouden tot het domein van het verdrag gerekend worden. De rol van de uitzonderingsrechtbank (ISDS procedure) wordt niet in vraag gesteld. Ook niet de sunset clause: zelfs indien een land uit het verdrag stapt blijven de investeringen gedaan  vóór de uitstap nog 20 jaar (!) onderhevig aan het verdrag. Het onderhandelingstandpunt van de EU zoals voorgesteld door de Europese Commissie moet nog door de lidstaten (Raad van ministers) met gekwalificeerde meerderheid goedgekeurd worden alvorens het op 22 november door de Commissie als EU-standpunt kan verdedigd worden. Moeilijk te zeggen hoe dat afloopt, want niet alleen de bekommernis om het klimaat speelt hier een rol, maar ook de bekommernis van bedrijfslobbys die zich maar al te goed gediend voelen door het charterverdrag en het liefst houden bij wat ‘greenwashing’. De Europese Commissie hanteert ook het argument dat uitstap uit het verdrag niet nuttig is aangezien zelfs dan de nawerking zich nog 20 jaar zou laten gevoelen. Tegenstanders van het verdrag, zoals het Climate Action Network (CAN), zien dat echter wel anders. De sunset clause zou kunnen geneutraliseerd worden, en wanneer een groep contractanten uitstapt zouden ze kunnen een akkoord sluiten om onder elkaar geen ISDS- claims toe te laten. Ook het Europees Vakverbond steunt een dergelijke aanpak. Over ISDS maakt de Commissie zich sterk met een uitspraak van het Europees Hof van Justitie, die bepaalde dat ISDS- claims binnen de EU onverenigbaar zijn met het Europees recht.[3] Maar in hoeverre de arbitrators van de uitzonderingsrechtbank daar oren zouden voor hebben, is verre van zeker. En volstaat het niet dat ergens een buiten-Europees filiaal van een Europees bedrijf de schadevergoedingseis indient? Hoe het ook zij, het is hemeltergend dat perverse juridische constructies een zo zwaar obstakel betekenen voor een klimaatpolitiek die naam waardig.   [1] zie bv. Wat schuilt achter het Energiecharterverdrag? [2] Het gaat over een internationaal verdrag, waartoe niet alleen Europese landen toetraden. Landen van het Zuiden deden dat eveneens, ook al omdat buitenlandse investeerders in de energiesector toetreding als voorwaarde stelden om aan projecten te beginnen. Alle EU-lidstaten (en Groot-Brittannië) zijn partij van het verdrag, behalve Italië dat in 2016 uittrad. [3] Het Eurocharterverdrag ontstond in de jaren 1990 naar aanleiding van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, waardoor westerse bedrijven grootse mogelijkheden zagen om zaken te doen in Oost-Europa en de ex sovjetstaten. Men betwijfelde of de rechtbanken aldaar voldoende garanties boden op een ‘eerlijk’ oordeel bij geschillen aangespannen door westerse bedrijven. Een uitzonderingsrechtbank bevolkt met zakenjuristen zou daar wel borg kunnen voor staan… Natuurlijk hebben de privé-bedrijven het godsgeschenk dat het Charterverdrag voor hen betekent niet alleen ingezet in Oost-Europa, en er lopen sindsdien tientallen schadeclaims wereldwijd.    

24 oktober 2022 – Covid-vaccins werden als ‘een van de meest winstgevende farmaceutische producten ooit’ bestempeld. OXFAM becijferde verleden jaar dat er elke seconde 1000 $ vloeide naar de twee belangrijkste leveranciers,  Pfizer/BioNTech en Moderna. Maar de kip met de gouden eieren dreigt minder productief te worden! Analisten voorzien een halvering van de vraag in 2023, wat de beursprognoses meteen nog somberder stemde, na meerdere deuken de voorbije maanden. De vaccinproducenten zijn echter van plan daar een eenvoudige mouw aan te passen. Als de vraag daalt, maar de prijs per vaccin stijgt, kunnen de inkomsten stabiliseren. Dat is de ‘strategie’ die Pfizer verleden week aankondigde in de hoop de beleggers gerust te stellen. Het bedrijf zou de prijs voor de Amerikaanse markt verviervoudigen, wat de prijs per dosis naar 110 à 130 $ zou brengen. Deze ingreep komt naar aanleiding van de beëindiging van het aankoopprogramma van de Amerikaanse overheid, die 30 $ per dosis betaalde; deze verstrekte vaccins tot nog toe gratis aan haar burgers, maar vanaf volgend jaar toe alleen nog de private ziekteverzekering daarvoor instaan. Er wordt verwacht dat Moderna dezelfde weg zou opgaan. De prijsverhoging zou aan de farmareuzen voor de komende jaren een mooie winstbron kunnen garanderen, aldus waarnemers. Wat de implicaties voor de landen van het Zuiden zijn, komt natuurlijk niet in de berekeningen van de beleggers voor. En voor Europa, meer specifiek de Europese Unie? Dat is moeilijk te zeggen, aangezien de Europese Commissie haar contracten met Pfizer in het geheim onderhandelt, en elke informatie daarover weigert publiek te maken. (hm)    

door Herman Michiel 19 oktober 2022   In een recent artikel ging het hier over de ‘EU-droom over strategische soevereiniteit’, een droom waaruit men echter onmiddellijk ontwaakt bij beschouwing van de rol van de EU als ‘trouwe vazal’ van Washington bij de aanpak van de oorlog in Oekraïne. Maar ook in een heel ander dossier blijkt de ruggengraat van de Europese Commissie in haar ambitie voor ‘strategische autonomie’ eerder op die van een mossel. We hebben het over privacy, en meer bepaald de regeling die de Europese Commissie wil treffen met de Biden-administratie in verband met de respectering van de Europese regelgeving (GDPR) over privacy. Op 7 oktober ondertekende Amerikaanse president Biden een uitvoeringsbesluit dat zogezegd alle geschillen tussen de EU en de VS aangaande de privacy van EU-burgers tot het verleden laat behoren. De Europese Commissie die hierover onderhandelde was enthousiast, en sprak van een “een duurzame en betrouwbare rechtsgrondslag voor trans-Atlantische gegevensstromen”. Biden’s handtekening kwam een half jaar nadat er een informeel compromis bereikt was via gesprekken met Commissievoorzitster Ursula von der Leyen (eind maart 2022). Alles draait rond de wetteloosheid waarmee de Amerikaanse overheid haar geheime diensten én privébedrijven toelaat dat de privégegevens van Amerikaanse maar ook Europese burgers misbruikt worden. Een eerder akkoord dat hierover bereikt werd, Privacy Shield, werd door het Europees Hof van Justitie als onvoldoende verworpen. Wat de Europese Commissie nu zo enthousiast onthaalt zou aan deze bezwaren een eind moeten maken. Niets is echter minder geloofwaardig. De Oostenrijkse privacy-activist Max Schrems en zijn team bij NOYB hadden een eerste lezing van Biden’s uitvoeringsbesluit (zie ook hier) en zijn van oordeel dat het niet tegemoet komt aan de twee belangrijkste bezwaren van het Europees Hof van Justitie. Enerzijds zal de massale inspectie ("bulk surveillance") van privégegevens verdergaan, terwijl beweerd wordt dat ze ‘noodzakelijk’ en ‘proportioneel’ is. Ook hier kunnen geheime diensten bijvoorbeeld telefoongesprekken aftappen, maar (in principe) alleen in uitzonderlijke gevallen; ze mogen niet alle gesprekken filteren, de ingreep moet  ‘noodzakelijk’ en ‘proportioneel’ zijn. Het tweede bezwaar van het Europees Hof was dat Europese burgers de mogelijkheid moeten hebben om beroep aan te tekenen als ze menen dat hun privacyrechten geschonden worden. Op geen van deze twee vereisten biedt het Amerikaans uitvoeringsbesluit een antwoord, aldus de analyse van NOYB. Het bezwaar dat de Amerikaanse regels geen proportionaliteit garanderen wordt blijkbaar alleen door een tekstingreep aangepakt. De gewraakte versie stelde dat die regels “zo veel mogelijk op maat” (“as tailored as feasible”) zouden geïmplementeerd worden, en dat wordt nu vervangen door het door de EU gewenste “noodzakelijk en proportioneel”, zonder dat daar enige institutionele verandering achter steekt. “Niet meer dan wat cosmetische opsmuk”, vinden ze ook bij legalnews.be. Zouden Europese burgers voortaan beroep kunnen aantekenen? In haar vorige besluit zei de VS-administratie dat dit kon via een ombudsman (en die bleek alleen op papier te bestaan). Het Europees Hof daarentegen wil dat er een juridische procedure voor een rechtbank mogelijk is. Wat staat hierover in Biden’s uitvoeringsbesluit? In een eerste fase zou er een ambtenaar komen die onder het gezag zou staan van de directeur van de nationale inlichtingendiensten. In een tweede fase zou er een Data Protection Review Court (gegevensbeschermingsrechtbank) komen. Over deze ‘rechtbank’ oordeelt legalnews.be als volgt:

“Ook hier blijkt de aangedragen oplossing in de nieuwe Executieve Order jammer genoeg puur cosmetisch.  Van echte toegang tot Amerikaanse rechtbanken is immers geen sprake.  De Executive Order creëert weliswaar een nieuwe “rechtbank”, maar bij nader order is die “rechtbank” toch niet wat het Europese recht daaronder verstaat.  Het blijkt immers te gaan om een administratieve functie binnen de Amerikaanse overheid zelf, met bovendien zéér beperkte bevoegdheden en een allesbehalve transparante en onafhankelijke procedure.  Wie bij de nieuwe “rechtbank” een klacht indient wegens inbreuken op zijn of haar privacy, mag zich verwachten aan een geheime procedure achter gesloten deuren die tot slechts 2 vooraf afgelijnde beslissingen kan leiden: ofwel beslist de rechtbank (op basis van een geheim dossier dat zelfs de klager niet kan inzien) dat er géén inbreuk op de privacy heeft plaatsgevonden ofwel meldt de rechtbank dat dat wel zo was (maar zonder verplichting om welk detail dan ook vrij te geven) en dat zij bevolen heeft om hieraan te verhelpen (maar zonder verplichting om details vrij te geven over hoe dat zou moeten gebeuren). Vanuit  het oogpunt van de rechten van de verdediging zoals wij die in Europa kennen is dit in onze ogen onmogelijk te verantwoorden.”

 Het enthousiasme van de Europese Commissie over Biden’s uitvoeringsbesluit berust dus blijkbaar op een juridische lege doos. Ook de vorm, een uitvoeringsbesluit (executive order), biedt geen garanties voor de toekomst, want het kan door de huidige of een toekomstige president naar believen ingetrokken of gewijzigd worden. Hoe verloopt het nu verder? NOYB verwacht het volgende. Eerst moet de Europese Commissie een zogenaamd adequaatheidsbesluit krachtens artikel 45 van de GDPR opstellen en voor advies aan het Europees Comité voor gegevensbescherming (EDPB) voorleggen, maar de Commissie is niet gebonden aan de bevindingen een van. Bovendien moeten de Europese lidstaten worden gehoord en kunnen zij de overeenkomst blokkeren. Dit proces kan enkele maanden duren. Maar zelfs negatieve uitspraken van de EDPB en de lidstaten zijn niet bindend voor de Commissie. Zodra het besluit is gepubliceerd, kunnen bedrijven zich erop beroepen wanneer zij gegevens naar de VS sturen en kunnen gebruikers het aanvechten via de nationale en Europese rechtbanken. Dit wordt niet verwacht vóór het voorjaar van 2023. Wie de toekomst wil voorspellen kan uitgaan van één zekerheid en één vraagteken. Men moet er vooreerst niet aan twijfelen dat Washington absoluut niet van plan is om haar rol van planetaire spion op te geven, en al evenmin om haar bedrijven daarvan te laten profiteren. Het is evenwel afwachten hoe bloot de Europese leiders hun billen willen prijsgeven nu ze zich op hun ‘strategische autonomie’ beroemen.    

door Paul Vanlerberghe (*) 18 oktober 2022   Een eerdere kortere versie van dit artikel verscheen op Apache. We danken de auteur voor de toelating tot publicatie.   De informele top van regeringsleiders en staatshoofden over de energiecrisis op vrijdag 7 oktober in Praag heeft niets opgeleverd. Er was geen enkel engagement over een prijsplafond voor gas en al zeker niets over een grondige wijziging van het Europese prijsmechanisme voor energie dat een grote verantwoordelijkheid draagt voor deze ellende. « Een muis gebaard ? Er is niets gebaard », zo beoordeelde Alexander De Croo de top van 7 oktober. In haar slotverklaring zegt de EU dat de Europese Commissie harde voorstellen op tafel moet leggen vóór de formele Europese raad van staatshoofden en regeringsleiders van 20 en 21 oktober. Dinsdag 18 oktober zal de Commissie haar voorstellen toesturen aan de regeringsleiders. Die zullen gaan over gemeenschappelijke aankopen van gas op Europees niveau, over het herzien van de fameuze TTF, de benchmark index voor groothandelstransacties van gas, die nu plots door de Europese Commissie niet langer als betrouwbaar of “representatief” wordt beschouwd. Geen woord over een grondige herschikking van de marktregulering van energie en de prijszetting van energie in Europa; niets over een algemeen prijsplafond voor ingevoerd gas. Met andere woorden: “Lidstaten en burgers, jullie moeten het maar doen. Wij, Europese Commissie, nemen geen structurele maatregelen”.   De  vijftien De nadrukkelijke vraag om een Europees prijsplafond voor geïmporteerd aardgas vast te leggen kwam van een groep van 15 Europese landen, een meerderheid van de 27 landen van de EU, waarin België een voortrekkersrol speelde. De 15 hadden hun vraag al enkele dagen vóór de top van 7 oktober verstuurd naar Ursula von der Leyen en energiecommissaris Kadri Simson, een vraag die geen enkel gevolg kreeg. Duitsland en Nederland waren het sterkst gekant tegen dat voorstel. Er was evenwel geen enkel duidelijk voorstel van de Commissie zelf.   Kan Rutte wel rekenen ? Het meest inhoudelijke bezwaar tegen een prijsplafond kwam van de Nederlandse premier Rutte, die een prijsplafond wegzette met het argument dat LNG-tankers (schepen met vloeibaar gemaakt aardgas, uit Algerije, Qatar, maar in toenemende mate vanuit de VS) door een eventueel prijsplafond zouden afgeleid worden naar Azië of naar andere continenten. Heeft premier Rutte wel al eens de internationale prijsvergelijkingen bekeken ? Aardgas op de Europese energiebeurzen : 203 euro per megawattuur eind september; 125 euro per megawattuur op 7 oktober, op 11 oktober is dat 100 euro per megawattuur (TTF). In Zuidoost Azië noteert het equivalent voor LNG gas 60 dollar (nu noteert de dollar zowat gelijk aan de euro) ; in de VS is de prijs 40 dollar per megawattuur. Een prijscap van bijvoorbeeld 100 euro per megawattuur in Europa zal dus niet leiden tot het afleiden van tankers naar continenten waar die LNG veel goedkoper is dan in Europa.   Irritatie tegen het rijke noorden van de EU De top van 7 oktober was beladen met wrevel en zelfs woede van verschillende landen over de aanpak van Nederland en Duitsland. Nederland trekt méér dan 10 miljard euro uit om zijn burgers en ondernemingen te beschermen, Duitsland gooit er 200 miljard euro tegen aan. De zuidelijke landen van de EU kunnen dat niet ophoesten en hebben geen remedie. Tegelijkertijd weigert de Commissie, vooral onder druk van Duitsland, om Europese maatregelen te nemen die ingrijpen in het marktgebeuren. Mario Draghi, ontslagnemend premier van Italië had reeds op 29 september sterke kritiek op het Duitse initiatief:

“Wij betreuren erg het Duitse schild van 200 miljard euro om hun burgers en ondernemingen te beschermen. Europa moet samen maatregelen nemen tegen een gezamenlijke crisis. We mogen ons niet laten verdelen naargelang de verschillen in budgettaire ruimte die de verschillende landen hebben.”

Duitsland weigert om op Europees niveau een plafond op de gasprijzen toe te laten maar in eigen land gaat het er helemaal anders aan toe. Daarover is de voorbije dagen (10 oktober) een en ander duidelijker geworden. Duitsland financiert uit eigen budget 200 miljard euro om de rampzalige energieprijzencrisis in eigen land te lijf te gaan. Daarvan wordt 91 miljard euro rechtstreeks gebruikt voor ... jawel, een prijsplafond voor aardgas voor burgers en vooral voor de industrie in Duitsland. Vanaf maart 2023 zullen  Duitse burgers nog maximaal 12 eurocent per kilowattuur voor aardgas betalen en dat voor 80 % van hun verbruik van september dit jaar. De overige 20 % betalen ze aan de marktprijzen. Het prijsplafond blijft van kracht tot eind april 2024. Ter vergelijking, Belgische gezinnen betalen voor aardgas ongeveer 20 tot 25 cent per kilowattuur (puur de prijs van aardgas, niet de toeslagen voor distributie, transport of taksen). De industrie in Duitsland krijgt een prijsplafond toegeschoven van 7 eurocent per kilowattuur, voor 70 % van hun verbruik van 2021. Dat prijsplafond duurt van maart 2023 tot eind april 2024. Ter vergelijking: de Belgische professionele gebruikers betalen (zonder BTW) tussen 15 en 25 eurocent per kilowattuur. Dit alles staat te lezen in het recente rapport van de ExpertInnen Kommission Gas und Wӓrme dat door Berlijn in grote lijnen in wetteksten zal worden gegoten. [1] Wie biedt méér ? Of in dit geval beter gezegd: ”wie biedt minder?”   Een ezelsdracht of helemaal niets ? Volgens het woordenboek duurt de dracht van een ezelin gemiddeld één jaar en tien dagen. De Europese Commissie kreeg al vóór augustus 2021 dringende vragen, van Spanje en Portugal om precies te zijn, om verandering te brengen in de Europese regelgeving van de energiemarkten. Tussen die tijd en nu is er al behoorlijk meer tijd verlopen dan de duur van een ezelsdracht. Het is inderdaad meer dan een jaar geleden dat de Spaanse en de Portugese regeringen de Commissie formeel aanporden om het prijsmechanisme voor elektriciteit in de Europese markten grondig te veranderen met de bedoeling de toen al buitensporige prijs van elektriciteit  te verminderen; de prijs voor air conditioning is tijdens de zomer zeer belangrijk in zuidelijk Europa. Het antwoord van de Europese Commissie kwam er in augustus 2021, het was er snel en duidelijk : « neen, geen sprake van».   De factor Michel Meer recent kwam er nog eens druk op de Europese Commissie toen EU-voorzitter Charles Michel bij zijn “rentrée” eind augustus in diverse Europese kranten de Europese Commissie scherp aanviel : «De Europese Commissie heeft kostbare tijd verloren laten gaan en er is niets gebeurd. Dat is onverantwoord. » Ursula von der Leyen reageerde binnen de paar dagen en beweerde dat ze de regelgeving van de energiemarkten zou veranderen. Eerder al (juni2022) had von der Leyen verklaard dat “de Europese markt van elektriciteit niet meer functioneert en dat die moet aangepast worden aan de nieuwe realiteit van de hernieuwbare energie”. Maar toen op 9 september de ministers van energie bijeen kwamen was het menu dat op tafel lag niet alleen karig maar zelfs beledigend voor de ministers: er lag helemaal géén voorstel van de Europese Commissie op tafel. Er werd verwezen naar een volgende vergadering op 30 september. Ook die keer was er geen duidelijk Commissievoorstel en helemaal niets over een bijstelling van de marktwerking voor energie. Hetzelfde patroon herhaalde zich op 7 oktober op de informele top van de Europese raad.   Een lange voorgeschiedenis Het begon allemaal in juli vorig jaar, toen de Spaanse minister voor milieu en energie, Teresa Ribera (PSOE), het voorstel/verzoek deed aan de Europese Commissie om de prijszetting van elektriciteit te matigen door de gasprijs voor elektriciteitscentrales te subsidiëren. Portugal verklaarde zich onmiddellijk solidair en richtte hetzelfde verzoek aan de Europese Commissie. De prijs van elektriciteit is in Spanje en Portugal van levensbelang, niet in de strijd tegen de kou, maar in de strijd tegen de warmte. De kosten van air conditioning tellen mee. Spanje, en bij uitbreiding Portugal, beschikt over een groot aandeel hernieuwbare energie, elektriciteit uit zon en wind. Daar bovenop komt nog een portie nucleair geproduceerde elektriciteit. De elektriciteit geproduceerd door middel van gas is werkelijk minimaal (naar schatting 10 % van de energiemix). En toch was het de hoge prijs van gas (remember: de duurste centrale bepaalt de prijs, zo wil het de EU), die de elektriciteitsprijs in Spanje en Portugal hoog bleef houden. Vandaar het dringende voorstel van Spanje/Portugal in juli 2021. Het was belangrijk om nog tijdens de zomer van 2021 een oplossing te kunnen uitwerken. Dat was buiten de Europese Commissie gerekend. Op 12 augustus 2021 viel het antwoord van de Commissie bij de Spaanse minister Ribera in de mailbox. We citeren haar reactie: “De Europese Commissie heeft laten weten dat ze geen enkele intentie heeft om verandering te brengen in het Marginal Pricing System, omdat dit volgens de Commissie ”het meest gemakkelijke, het meest eenvoudige en het meest efficiënte systeem is.” (sic) Uiteindelijk kregen Spanje en Portugal tien maanden later toch groen licht voor hun plannen en eisen. Dat plan kreeg de naam “Iberian exception”, alleen daar mocht het, elders in de EU mocht het niet. Bemerk: tien maanden later pas kregen Spanje en Portugal de goedkeuring. De U-bocht van de Commissie inzake Spanje en Portugal kwam er pas in juni nadat de Europese Raad in maart 2022 grote druk in die richting had uitgeoefend. De Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders besliste op 24 en 25 maart 2022, onder toenemende druk van verschillende lidstaten,  “dat uitzonderingen zijn toegestaan” en nog belangrijker vroeg ze aan de Europese Commissie “om de voorstellen en vragen van lidstaten dringend te beoordelen en om beslissingen te nemen.” Dat was klare taal. De Commissie reageert op dergelijk klare taal op haar manier: traag en zonder een duidelijke richting in te slaan.   De Iberische uitzondering Een maand na die Europese Raad klopten Spanje en Portugal opnieuw aan de deur van de Europese Commissie, ditmaal met een voorstel dat tot in alle details uitgewerkt was. Bovendien stond er wat Spanje betreft een wettelijke stok achter de deur: dit is het of we stappen uit het systeem. Het Spaanse parlement had namelijk al op 13 mei de Real Decreto-Ley 10/2022 gestemd, een kaderwet om de veranderingen aan het systeem uit te voeren, met de opschortende voorwaarde dat de Europese Commissie het voorstel zou goedkeuren. Wat behelsde het voorstel precies? Sinds jaren bepaalt de dure gasprijs op de beurzen (niet de kost van gas) de prijs van elektriciteit. Dit maakt elektriciteit onnodig duur. Spanje en Portugal stelden voor om hun reserves te gebruiken om de elektriciteitscentrales die op gas draaien een subsidie te geven waardoor ze goedkopere elektriciteit kunnen aanbieden aan de markt. En ze maakten zich sterk dat ze erop gingen toezien dat die subsidie ook zou resulteren in een verlaging van de prijs voor elektriciteit. Heel concreet: het gas dat deze elektriciteitscentrales gebruiken mag slechts aan 40 euro per megawattuur aangerekend worden, en de Spaanse en Portugese overheden, zullen het verschil tussen die 40 euro en de marktprijs bijleggen. Op 8 juni keurt de Europese Commissie het voorstel goed. Voor één jaar slechts, tot eind mei 2023. Twee dagen later, op 10 juni, treedt de wet in Spanje in werking (en in Portugal op gelijkaardige wijze). Enkele dagen later daalde de elektriciteitsprijs op de Iberische beurzen van 227 euro per megawattuur  op 10 juni tot 162 euro eind juni. Die prijs is nadien gestabiliseerd, vooral door het effect van de hete zomer die zorgde voor enorm veel vraag naar elektriciteit. Geen ferme daling meer, maar in alle geval is de stijging zoals we die in België en andere Europese landen kenden sinds juni in Spanje en Portugal vermeden. Dit is wat men sindsdien “de Iberische uitzondering” noemt. Pittig detail: de Europese Commissie maakte op haar website de nieuwe beslissing niet bekend, met als argument dat eerst alle vertrouwelijkheidskwesties moesten worden opgelost. Het Spaanse ministerie van Milieu en Energie publiceerde dezelfde beslissing al op 8 juni op haar website, in het Engels, omdat de Commissie niet de moeite genomen had om een Spaanse of Portugese versie van de beslissing op te stellen en te communiceren. En nu de Grieken Op de Europese Raad van 26 juli 2022 kwam de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis (Néa Dimokratía) met een nieuw voorstel om de werking van de Europese energiemarkten te verbeteren, te corrigeren. Hij wou afstappen van de band tussen elektriciteitsprijs en gasprijs, een band die zo catastrofaal is voor de bevolking van de Zuid-Europese landen. Mitsotakis stelde voor om de prijszetting van elektriciteit in twee stukken te snijden: enerzijds een prijs gebaseerd op de kost van hernieuwbare en nucleaire elektriciteitsproductie en ook deze via waterkrachtcentrales, en anderzijds de (dure) prijs van elektriciteit gebaseerd op de kost van fossiele brandstof, zeg maar gas. Vervolgens zou de elektriciteitsprijs gebaseerd moeten worden op een gemiddelde van die twee kostenbases. Mitsotakis had zijn initiatief grondig voorbereid. Net voor de top stuurde hij de details en de objectieven van zijn voorstel per brief aan Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, met kopie aan de bevoegde Commissarissen Frans Timmermans (Klimaat) en Kadri Simson (Energie). Hoe reageerde de Europese Commissie op dit voorstel? “We zullen het bekijken en tegen oktober een studie erover voorbereiden, en misschien komt er volgend jaar een wetgevend initiatief.”... Zoiets is codetaal voor: “We laten u sudderen tot volgend jaar. Laat uw bevolking maar afzien onder het huidige stelsel.” Ondertussen is oktober bijna voorbij en wij hebben niets gehoord of gezien. Griekenland wacht tevergeefs. Zo ook wacht heel Europa nu al méér dan een jaar op structurele maatregelen om deze losgeslagen markten aan banden te leggen.   (*) (*) Paul Vanlerberghe is onderzoeker bij Infor GasElek, een organisatie in het Brussels Gewest die de belangen van de energiegebruikers verdedigt. [1] ExpertInnen Kommission Gas und Wärme – Sicher durch den Winter – Zwischenbericht, Berlin, 10.10.2022      

17 oktober 2022 - Woensdag wordt er in het Europees parlement gestemd over wie haar jaarlijkse Sakharov-prijs krijgt. Deze prijs wordt sinds 1988 toegekend aan “personen en organisaties die de mensenrechten en fundamentele vrijheden verdedigen.” Onder vroegere winnaars telt men zowel uitmuntende mensenrechtenactivisten als Nelson Mandela (1988) als dubieuze figuren zoals Alexei Navalny  (2021). Dit jaar waren er 7 kandidaten op de shortlist, maar de keuze zal essentieel die zijn tussen drie finalisten: het “Oekraïnse  volk” gesteund door de Europese christen- en sociaaldemocraten (EVV, S&D) en liberalen (Renew), WikiLeaks-klokkenluider Julian Assange voorgedragen door een veertigtal europarlementsleden van verschillende strekking, en de Colombiaanse Waarheidscommissie , de kandidaat van de Europese linkse fractie GUE/NGL. Sterke inzet voor Assange’s kandidatuur kwam er van Patrick Breyer van de Duitse Piratenpartij, het Ierse lid van de GUE/NGL fractie  Clare Daly en Sabrina Pignedoli van de Italiaanse Vijfsterrenbeweging. Het Comité Free.Assange.Belgium (dat inmiddels aan zijn 185e (!) mobilisatie is voor de bevrijding van Assange) stuurde een brief naar de Belgische Europarlementsleden waarin het aandringt op het kiezen voor de WikiLeaks-klokkenluider Assange aanstaande woensdag. We citeren uit deze brief:

“12 jaar geleden, in juni 2010, werd Julian Assange uitgenodigd in het Europees Parlement om te spreken over zijn werk met WikiLeaks, op een conferentie getiteld ‘Vrijheid van meningsuiting in Europa’.  Hij had het er over de Sacharovprijs en over Sacharov zelf, die hij een ware held vond van de strijd voor de vrede. Kort na die conferentie en sindsdien is Julian Assange van zijn vrijheid beroofd, en is hij het slachtoffer geworden van een ware politieke vervolging. Hij betaalt de prijs omdat hij de waarheid heeft durven zeggen over oorlogsmisdaden begaan door Amerikaanse en coalitietroepen tijdens de oorlogen in Irak en Afghanistan.”

Speciaal aan het adres van de liberale Europarlementsleden herinnert de brief eraan dat genoemde conferentie georganiseerd werd door de ALDE-fractie, m.a.w.de huidige fractie Renew. Maar zoals gemeld verschoof die haar enthousiasme naar “de bevolking van Oekraïne”. De benoeming is niet zonder belang, stelt de brief aan de Europarlementsleden, want “voor Julian Assange is dit een cruciale kwestie, die van invloed zou kunnen zijn op de beslissing van de nieuwe Britse minister van Binnenlandse Zaken, Suella Braverman”, die Assange al dan niet zal uitleveren aan de Verenigde Staten. (hm)    

17 oktober 2022 -  De Griekse minister van Migratie Notis Mitarakis reageert op zijn Twitter verontwaardigd over de vondst van 92 naakte Afghaanse vluchtelingen aan de grens tussen Turkije en Griekenland. Ze zouden door de Turkse grenswacht van alles beroofd zijn en naar de Griekse grens gedreven. Dat is zeer goed mogelijk, maar als Mitarakis dit “een schande voor de beschaving” noemt gooit hij een boemerang die naar het eigen gezicht, dat van de Griekse overheid en het vluchtelingenbeleid van de Europese Unie terugkeert. Want dat ook de Griekse regering aan een actief push back-beleid doet en op allerlei illegale manieren vluchtelingen terugdrijft, niettegenstaande hun acute noodsituatie, is voldoende bekend. En dat de Europese Unie, zeer bekommerd om de rechtsstaat als het haar goed uitkomt, de andere kant opkijkt bij de vele inbreuken door diverse lidstaten weten we ook al lang. Maar dat minister Mitarakies nu zijn verontwaardiging rondtwittert is geen toeval. Verleden week kwam een tot dan toe geheim gehouden onderzoeksrapport van het Europees anti-fraudebureau OLAF in de openbaarheid. Het is vernietigend voor FRONTEX, het Europees Grens- en Kustwachtagentschap, en het bevestigt onder andere de Griekse push back operaties, in diverse gevallen geruggensteund door FRONTEX. Het OLAF-onderzoek was in 2020 gestart nadat een klokkenluider gewaarschuwd had voor dubieuze praktijken binnen het grensagentschap. Het rapport was klaar in februari 2022, en leidde tot het ontslag van FRONTEX- directeur Fabrice Leggeri, maar de Europese instanties gaven het rapport niet vrij, en het kon enkel door een zeer beperkte kring ingezien worden. Op 28 juli vroeg een journalist wanneer het rapport zou vrijgegeven worden; de commissiewoordvoerder zei dat OLAF-rapporten nooit publiek worden gemaakt en dat dit nu ook niet zou gebeuren. [1] Verleden week werd het rapport van 120 bladzijden dan toch gelekt, en het verscheen bij Der Spiegel en bij FragDenStaat, een Duitse NGO die opkomt voor de openbaarheid van bestuur. [2] FragDenStaat geeft een beknopte bloemlezing uit het rapport, waaruit duidelijk blijkt waarom de Europese instanties op strikte geheimhouding stonden. Een FRONTEX vliegtuig dat boven een bootje in moeilijkheden cirkelt en zonder meer terug in de verte verdwijnt; de vijandschap tegenover het mensenrechtendepartement van FRONTEX dat men als ‘links’ en ‘intellectueel terroristisch‘ beschouwt en informatie ontzegt; het stopzetten van verkenningsvluchten in delen van de Middellandse Zee om geen getuige te zijn van dreigende catastrofes; het verduisteren van SIRs, Serious Incident Reports, waarin FRONTEX-agenten zelf getuige zijn van schending van mensenrechten; het herschrijven van meldingen aan de Griekse autoriteiten over dergelijke schendingen; de intimidatie van FRONTEX- medewerkers die schendingen willen melden, enzovoort. De geestesgesteldheid in het FRONTEX- management blijkt ook uit interne berichten waarin de Europese Commissie beschuldigd wordt van “amateurisme in operationele kwesties” en “een obsessie met mensenrechten” [sic]. Een Europese Unie die miljarden betaalt aan Turkije om vluchtelingen buiten Fort Europa te houden, Libische maffieuze organisaties uitrust met hetzelfde doel, en de illegale praktijken van haar eigen grensagentschap probeert te verdoezelen, ondergraaft haar eigen holle claims van een ‘waardenunie’ te zijn, uniek in de wereld. Links heeft echter nog veel werk om dat ook voor het grote publiek duidelijk te maken. (hm)   [1] Zie de video van de persconferentie, de vraag wordt gesteld op tijdstip 14 min 20 sec. [2] FragDenStaat werd door FRONTEX geïntimideerd door de eis om de gerechtskosten te betalen van een zaak die de NGO tegen het Grensagentschap had ingespannen.  

13 oktober 2022 - Het Belgisch publiek werd er dezer dagen over ingelicht dat er in NAVO-verband boven ons land zal geoefend worden in het gooien van kernbommen. "Niet met echte", zegde men er geruststellend bij. En de media kloppen alle op dezelfde nagel: Poetin zal twee keer nadenken nu hij ziet dat wij ook kunnen omgaan met kernwapens.

Bij zoveel eenstemmigheid is een dissonant geluid meer dan welkom. Hierbij de commentaar van vredesactivisten Ludo De Brabander en Soetkin Van Muylem (Vrede vzw)

  Vandaag zit NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg een bijeenkomst voor van de 'Nuclear Planning Group' om de Russische nucleaire bedreigingen en de nucleaire rol van de NAVO te bespreken. Hij kondigde deze week ook al aan dat er volgende week 'Steadfast Noon'-manoeuvres zullen plaatsvinden. Wat Stoltenberg niet bekendmaakte is dat deze “routineoefeningen” dit jaar zullen plaatsvinden in het Belgische Kleine-Brogel. Onder de noemer Steadfast Noon worden in het kader van de nucleaire taakverdeling binnen de NAVO, jaarlijks gezamenlijke multinationale oefeningen uitgevoerd door Belgische, Duitse, Italiaanse en Nederlandse gevechtsvliegtuigen. Die nucleaire taakverdeling vereist dat de luchtmacht van de Europese niet-kernwapenstaten die VS-kernwapens op hun grondgebied huisvesten, deze bommen zelf moeten kunnen afleveren op een vijandelijk doelwit. Tijdens Steadfast Noon wordt op deze inzet van kernbommen getraind. De nucleaire manoeuvres gaan door op een ogenblik dat de nucleaire spanningen tussen de NAVO en Rusland zich op een historisch hoogtepunt bevinden. President Poetin dreigde al meermaals met de inzet van "alle wapensystemen" in het geval van een bedreiging van de Russische "territoriale integriteit" - sinds de annexatie van Oekraïens gebied, een erg rekbaar begrip. Het is niet de eerste keer dat de Russische president gebruik maakt van nucleaire chantage. Hij is ook niet de eerste. In 2017 maakte president Trump bijvoorbeeld gebruik van nucleaire chantage tegen Noord-Korea. Poetin zou kunnen bluffen, maar zeker weten we het niet. Gezien zijn recente militaire acties heeft hij alleszins de reputatie opgebouwd onberekenbaar te zijn. Dat dit nucleair zwaard van Damocles vandaag boven onze hoofden hangt, is een gevolg van de weigering van de kernwapenstaten om werk te maken van volledige nucleaire ontwapening. In het inmiddels meer dan een halve eeuw oude Non-proliferatieverdrag (NPV) hadden ze zich daartoe nochtans geëngageerd. De VS, de leidende NAVO-grootmacht, gaat niet vrijuit. Washington heeft bijgedragen aan het huidige nucleaire gevaar door een hele reeks ontwapeningsverdragen op te zeggen, zoals het ABM-verdrag, het INF-Verdrag, het Open Skiesverdrag en de nucleaire deal met Iran. De gevaarlijke illusie van de 'afschrikking' Volgens de NAVO zorgen de VS-kernwapens in België, Duitsland, Italië en Nederland voor onze veiligheid omdat ze de tegenstander afschrikken. Het concept ‘nucleaire afschrikking’, dat dateert uit de jaren 1960, is evenwel gebaseerd op zeer gevaarlijk hypotheses die geen rekening houden met recentere geopolitieke en technologische ontwikkelingen. De ontwikkeling van nieuwe wapensystemen, zoals hypersonische wapens of ‘kleine’ tactische kernwapens met een geringere explosiekracht, maken kernwapens volgens militaire planners bijvoorbeeld ‘inzetbaarder’, wat regelrecht ingaat tegen het concept van de nucleaire afschrikking dat net steunt op de idee dat rivalen te bang zijn voor totale wederzijdse vernietiging om hun kernwapens effectief in te zetten. Het concept gaat bovendien uit van rationele leiders die rationele beslissingen nemen. In hoeverre kunnen we vertrouwen op leiders als Poetin, of voorheen Trump, wetende dat de presidenten van de twee grootste kernwapenmachten ter wereld over een de facto autonome bevoegdheid beschikken om kernwapens in te zetten? De NAVO zelf zegt geregeld dat de Russische leider zich "onverantwoord" gedraagt. Als het Kremlin zich verder in de hoek gedrumd voelt, is het levensgevaarlijk om te speculeren op de efficiëntie van het afschrikkingseffect. Een nucleaire escalatie is m.a.w. niet uit te sluiten en dan behoren militaire basissen met kernwapens, zoals in Kleine-Brogel, tot de eerste potentiële doelwitten. Ze maken ons dus niet veiliger, integendeel. Laten we ook niet vergeten dat het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel ligt en dat het uitvoeren van nucleaire manoeuvres in België, ons land markeert als een nog belangrijker potentieel doelwit. Daarnaast betreft Steadfast Noon de voorbereiding op een illegale militaire taak met genocidaal karakter. Volgens het Non-proliferatieverdrag -waar alle landen die participeren aan de oefeningen partij bij zijn- is het verboden om kernwapens "rechtstreeks" of "onrechtstreeks" te "transfereren" of onder "controle te stellen van niet-kernwapenstaten". Dat de gevechtsvliegtuigen van België, Duitsland, Italië en Nederland oefenen om de kernbommen -nadat ze in oorlogstijd door de VS zijn geactiveerd- zelf in te zetten, is duidelijk een schending van het NPV. Nood aan de-escalatie, nucleaire ontwapening & transparantie We roepen de regering op om de huidige kernwapendreiging zeer ernstig te nemen. Het laten doorgaan van nucleaire NAVO-oefeningen gooit alleen olie op het vuur. Er is dringend nood aan de-escalatie in Oekraïne en aan algemene nucleaire ontwapening. België kan een politiek signaal geven door afstand te nemen van de illegale nucleaire taakverdeling, die bovendien geen NAVO-verplichting is. De VS-kernwapens, die begin de jaren 1960 ontplooid werden in België nadat de regering het parlement had voorgelogen en bedrogen, moeten van ons grondgebied verwijderd worden. Vervolgens kan België toetreden tot het nieuwe VN-Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens (TPNW) en het voortouw nemen bij de kernontwapening van Europa. Dit zou betekenen dat onze regering het gezag heeft verworven om te pleiten en initiatieven te nemen voor een kernwapenvrij Europa, van west naar oost, stapsgewijs en wederzijds, met verifieerbare afspraken. Bovenal is het noodzakelijk dat er eindelijk open kaart wordt gespeeld. Telkens er een vraag wordt gesteld over de kernwapens in Kleine-Brogel antwoordt de Belgische regering op ondemocratische wijze met de tot in den treure herhaalde zinsnede: “We bevestigen noch ontkennen” hun aanwezigheid. Het parlement en de bevolking hebben het recht om geïnformeerd te worden over de aanwezigheid van massavernietigingswapens op hun grondgebied, over de bestaande plannen om ze de komende jaren te vervangen door hoogtechnologische en gemakkelijker inzetbare B61-12 kernbommen, en over het feit dat nucleaire NAVO-oefeningen plaatsvinden in hun land. Transparantie hoort een basiskenmerk van een gezonde democratie te zijn.    

door Klaus Dräger (*) 11 oktober 2022   Een kortere versie verscheen op 7 oktober bij Makroskop. We danken de auteur voor toelating tot publicatie. De Nederlandse vertaling is door Ander Europa; verwijzingen naar Duitse teksten werden zoveel als mogelijk door Nederlands- of Engelstalige vervangen.  

De invasie van Oekraïne door het leger van Poetin luidt een wereldwijd ‘keerpunt’ in, zo zegt men alom. Hoe gaat de Europese Unie (EU) hiermee om, hoe verandert zij daardoor? En vooral, wat zal er terechtkomen van haar claim om een leidende onafhankelijke wereldmacht te worden?

   1. De EU-droom over ‘strategische soevereiniteit’ Gealarmeerd door het beleid van de Amerikaanse president Donald Trump (strafheffingen op EU-handelsgoederen, "de NAVO is achterhaald", steun voor Brexit, enz.) werden de EU-grootheden zeer bezorgd over de stabiliteit van het trans-Atlantische bondgenootschap tussen de VS en de EU. Ze verkondigden dat van nu af aan de EU een onafhankelijke wereldmacht moest worden (militair, economisch en op handelsgebied) op gelijke voet met de VS, Rusland en China. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen propageerde deze visie met trefwoorden als ‘geopolitieke commissie’, ‘gemeenschappelijk leger van de Europeanen’, ‘strategische soevereiniteit van de EU’... Strategische soevereiniteit moest niet alleen op militair gebied worden bereikt, maar ook als wereldleider in ‘toekomstige technologieën’ (bv. chipproductie, big data, digitalisering, kunstmatige intelligentie, platformeconomie, netwerktechnologie, bio-, gen- en nanotechnologie, neurowetenschappen, ‘human enhancement’ enz.) Op het gebied van bewapening en defensie heeft de EU (bijvoorbeeld met PESCO, of  met het als 'European Peace Facility' bestempelde  EU-fonds voor bewapening, enz.) eerder schoorvoetend enkele bescheiden stappen gezet. Noch daar, noch in de ‘technologieën van de toekomst’ komt het zelfs maar in de buurt van het niveau van de VS of China. De strategische soevereiniteit van de EU is een luchtspiegeling.   2. Oorlog in Oekraïne: dominantie van de VS, met de EU als trouwe vazal  De inval van Poetin in Oekraïne heeft de NAVO en het hele Westen opnieuw doen aaneensluiten achter de Amerikaanse geopolitiek. De noordelijke uitbreiding van de NAVO met Zweden en Finland staat hier ook symbool voor. De Franse president Macron verklaarde de NAVO een paar jaar eerder ‘hersendood’. Hij wees verdere uitbreiding van de EU naar het oosten af. Hij eiste een onafhankelijk evenwichtsbeleid van de EU ten aanzien van Rusland en een groter geopolitiek-militair engagement van de EU in de Sahel (Mali, enz.). In Parijs heerst over dit alles nu een verlegen stilte. Dat komt ook door het mislukken van de Mali-operatie (waarbij ook de Bundeswehr betrokken was) en de eerdere Sahel-plannen van Macron. In plaats daarvan ontwikkelt zich een ander scenario:

• de vroegere breuklijnen binnen de EU (de "vrekkige vijf", het zuiden van de EU, de Oost-Europese Visegrad-landen, de as van het leiderschap Berlijn-Parijs, dat slechts op het nippertje bijeen is gehouden) blijven onderhuids bestaan en sluiten aan bij nieuwe conflictlijnen;
• het ‘Frans-Duitse leiderschapsduo’ sluit zich aan bij de Amerikaanse geopolitiek (proxy-oorlog in Oekraïne tussen Rusland en de NAVO), de Franse regering nogal aarzelend, de Duitse ‘Ampel’-coalitie [sociaaldemocraten, groenen, liberalen] steeds duidelijker;
• De Amerikaanse president Biden gebruikt de aan de VS loyale regeringen van Polen, Tsjechië, de Baltische staten (en in toenemende mate Zweden en Finland) om de rest van de EU voor zich uit te drijven en de Frans-Duitse tandem te verzwakken. Dit doet denken aan de strategie van de Amerikaanse president G.W. Bush in de tweede Irak-oorlog: ‘Nieuw Europa’ (EU-Oost-Europa) positioneren in zijn coalition of the willing tegen ‘Oud Europa’ (Duitsland, Frankrijk);
• sommige EU-lidstaten die bijzonder afhankelijk zijn van de Russische gas- en olieleveranties - niet alleen Hongarije en Bulgarije, maar bijvoorbeeld ook Oostenrijk en Italië - willen de geplande energieboycot tegen Rusland niet steunen;
• de bekende conflicten van de EU met de regeringen van Hongarije en Polen over ’rechtsstaat en democratie’ halen weer de krantenkoppen. Ursula von der Leyen dreigt Orban met financiële sancties, maar houdt alle achterdeuren open voor een 'minnelijke schikking' met Hongarije. De Hongaarse regering eist daarentegen dat de economische sancties van de EU tegen Rusland voor eind 2022 worden beëindigd. Aangezien over deze (en nieuwe) sancties alleen unaniem door de Raad van de EU kan worden besloten, heeft Orban ook een drukkingsmiddel.
• in het oostelijke Middellandse Zeegebied is het conflict tussen Turkije en de Griekse regering over Erdogans territoriale aanspraken op enkele Griekse eilanden in de Egeïsche Zee en de exploratierechten van onderzeese gas- en olievelden, bijvoorbeeld voor de kust van Cyprus, ternauwernood aan een militaire confrontatie ontsnapt. De oorlogstaal van beide partijen is onmiskenbaar.

Ondertussen draait Josep Borell, de ‘hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid’ de vorige EU-visie radicaal om. Volgens hem beoogt de ‘geopolitieke commissie’ nu de ‘strategische soevereiniteit’ van de NAVO en het Westen als geheel te versterken - niet die van een onafhankelijke EU. Von der Leyen doet haar best om deze versnippering van de EU met bloemrijke toespraken te versluieren. Maar het is duidelijk dat het vermogen van de EU om onafhankelijk te sturen en te handelen afneemt. De Unie gedraagt zich steeds meer als een ondergeschikte en toegewijde vazal van het Amerikaanse imperium.   3. Vlucht vooruit naar een Groot-EUropa? Kanselier Olaf Scholz en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen pleiten nu voor een 'big bang': de staten van de Westelijke Balkan, alsook Oekraïne, Moldavië en Georgië moeten snel tot de EU worden toegelaten. Wat Groot-Brittannië en Turkije betreft willen zij (en Macron) deze landen binden in een losse 'geopolitieke gemeenschap'. Dat laatste is volkomen utopisch. De regeringen van Groot-Brittannië en Turkije streven een onafhankelijke agenda na, die tegen de EU ingaat. En volgens de economische EU-toetredingscriteria zijn vooral Oekraïne maar ook de andere kandidaten voor uitbreiding naar het oosten hier niet op voorbereid. Maar dat telt nauwelijks meer, omdat geopolitiek nu absolute prioriteit heeft. Voormalig Bondsdagvoorzitter Wolfgang Schäuble droomt van een nieuw EU-leiderschapstrio (Duitsland, Frankrijk, Polen) en een Europese ‘communautarisering’ van het Franse en Britse kernwapenpotentieel. Andere Duitse commentatoren vinden dit terecht onrealistisch en pleiten steeds vaker voor een onafhankelijke Duitse kernbewapening. Dus: Let’s all make a bomb’ …?? Op dit moment denk ik dat dit luchtkastelen zijn. Het project ‘Groot-Europa’ ligt in de lijn van de bekende NAVO-strategie van uitbreiding naar het oosten. Indien dit wordt gerealiseerd, zouden Oekraïne, Moldavië en Georgië de krachten binnen een uitgebreide EU versterken die de dominantie van de VS over Europa verder zouden versterken.     4. Wat doet de EU (en de VS) met Oekraïne?  De EU heeft Oekraïne al erkend als kandidaat-lidstaat van de EU – momenteel eerder een symbolische beslissing. Von der Leyen heeft Oekraïne voorts gemakkelijker toegang tot de interne markt van de EU beloofd. Waar gaat dit over? De Oekraïense president Zelensky raamt de kosten van een wederopbouwprogramma voor zijn land op 350 miljard dollar. Minister Habeck van Economische Zaken van de Bondsrepubliek moest eerst even slikken bij dit geclaimde bedrag. De ‘democratische statengemeenschap’ zou dit bedrag niet kunnen opbrengen. Particuliere investeringen zouden een beslissende rol moeten spelen. Zulks is al lang aan de gang: interne landroof in Oekraïne (landbouw, grondstoffen, in het bijzonder ‘zeldzame aardmetalen’) door westerse investeerders. Dit moet worden versterkt door een nog uitgebreider privatiseringsprogramma. Het Zelensky-regime heeft de arbeidsmarkt in Oekraïne al drastisch gedereguleerd volgens neoliberale lijnen. Oekraïnes vergemakkelijkte toegang tot de interne markt van de EU is een project waarover vooral de profiteurs uit de EU en de VS zich in de handen kunnen wrijven: lage arbeidskosten, monddood gemaakte vakbonden, uitverkoop van voor westerse investeerders interessante sectoren van de Oekraïense economie. Oekraïnes soevereiniteit door een 'overwinningsvrede' tegen Rusland? Ook dit is een luchtspiegeling. Dit land ligt alleen aan het financiële infuus van het IMF, de VS en de EU. Wie daar ook regeert, zal dit ondervinden.   5. EU-China: van vrijhandel naar economische ontkoppeling en openlijke vijandigheid Nog in 2020 wilde de EU onder druk van Angela Merkel een vrijhandelsakkoord met China sluiten - wat niet doorging. Het is bekend dat met name Duits kapitaal zwaar investeerde in China en dat Duitsland de grootste exporteur is van goederen (vooral kapitaalgoederen zoals machinebouw, enz.) naar China. De Amerikaanse regeringen gaan een andere richting uit. Zij hebben reeds lang geleden hun zinnen gezet op een economische ‘ontkoppeling’ (‘decoupling’) van China, en streven naar een mondiale leidersrol voor de VS in de eerder genoemde ‘technologieën van de toekomst’. De regeringen van de VS zijn er altijd op uit geweest de economische opkomst van China in te dammen en te fnuiken. Militair geflankeerd, bijvoorbeeld door Obama's 'Pivot to Asia' strategie (uitbreiding van Amerikaanse militaire bases in de Indo-Pacific, onder Biden de AUCUS alliantie), door Trump met zijn bestraffend tariefbeleid ten aanzien van China en nog veel meer. De Bundeswehr nam onderdanig deel aan door de VS geleide manoeuvres in de Indisch-Stille Oceaan en de Zuid-Chinese Zee. Het mondiale ‘Westen’ wilde laten zien dat het China op zijn plaats kon zetten. Ondertussen heeft de NAVO (Top van Madrid 2022) China als een ‘systemische uitdaging’ (= potentiële vijand) geclassificeerd.  Als aanvulling op de Amerikaanse ‘ontkoppeling’ werd ook een militair investeringsprogramma voor ‘toekomstige technologieën’ gelanceerd (DIANA - Defense Innovation Accelerator of the North Atlantic). Biden roept nu op tot ‘preventieve economische sancties’ door het Westen tegen China. Met name de Duitse regering puzzelt hoe zij dit verbaal kan steunen, maar hoe zij het in de praktijk kan omzeilen. Het debat over een Duitse terugtrekking uit de handel met China woedt al enige tijd. En de Duitse Ampel-coalitie is waarschijnlijk bereid om te buigen voor de druk van Biden. Wat doet de ‘andere kant’? Er tekent zich een nieuwe mondiale blokconfrontatie af: het mondiale 'Westen' tegen de rest van de wereld. De tegenpool van het Westen is het wellicht opkomende ‘Euraziatische blok’ onder leiding van China (met Rusland op sleeptouw als energie-, grondstoffen- en wapenleverancier). Het BBP van Rusland is kleiner dan dat van Italië, maar het is een kernmacht. China en Rusland vormen de kern van een potentieel uitgebreid zuidoost-blok dat nog zeer heterogeen is. En er zijn de BRICS, de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) enz. (waarmee Erdogan nu ook flirt), en hun plannen. Het Chinese leiderschap wil de banden met het Westen niet volledig verzieken, en de anderen (‘progressieve’ regeringen in Latijns-Amerika, Afrikaanse regimes) ook niet. Zij zetten in op tijd om een alternatief financieel, handels- en investeringsregime voor het mondiale Westen op te bouwen en te ontsnappen aan de reeds verwoestende gevolgen van het westerse sanctieregime. Voor het Turkije van Erdogan, Saoedi-Arabië, Qatar, Iran, India (en misschien Israël) wordt de speeluimte groter om onafhankelijke ’regionale’ strategieën na te streven (die allemaal slecht en contrarevolutionair zijn, net als die van de VS).   6. Westers sanctiebeleid, wereldwijde economische oorlog: "Blowback"  Het is bekend dat het sanctiebeleid nu al de ergste gevolgen heeft, vooral in het Zuiden (toenemende voedseltekorten, stijging van de energieprijzen, enz.) Dit is ook voelbaar in de EU (maar minder in de VS). Degenen die lijden zijn de loontrekkenden en de armen: Verlies van koopkracht door hoge inflatie, dreigend verlies van banen door bankroet van bedrijven. De Duitse minister van Economische Zaken Habeck schat het welvaartsverlies alleen al in Duitsland door de oorlog en de sancties tegen Rusland op 160 miljard euro.  Dit is de sociale (en ecologische) terugslag van deze economische oorlog, die bijvoorbeeld de gewone mensen in de EU tot ver in de zogenaamde ‘middenklasse’ meer schade berokkent dan Poetins Rusland. Na eerdere officiële verklaringen dat zij de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit willen bestrijden, worden deze projecten nu teruggedraaid (LNG invoer van vloeibaar gas uit de VS/Qatar, uitbreiding van het gebruik van steenkool en kerncentrales). De Green Deal van de EU en ook het programma van Biden in de VS (Clean Energy Revolution & Environmental Justice) zijn in ieder geval volstrekt onvoldoende om de klimaatdoelstellingen van Parijs te halen.  Conclusie: de wereldwijde klimaatbeschermingsprogramma's worden door het sanctiebeleid naar de achtergrond gedrongen. De wereldwijde ‘poly-crises’ (pandemie, vluchtelingenstromen, klimaatinstorting, recessie, enz.) worden door dit beleid eerder verscherpt:

• een nieuwe (wereldwijde) economische recessie wordt door iedereen verwacht al is men het niet eens over de ernst ervan;
• het beleid van de grote centrale banken ( US Fed, Bank of England, Europese Centrale Bank) versterkt de crises met hun koers van renteverhogingen. De inflatie wordt voornamelijk veroorzaakt door hogere energieprijzen, niet door een loon-prijsspiraal t.g.v. vakbondseisen. Algemene renteverhogingen kunnen hiertegen weinig uitrichten (misschien selectieve sectorspecifieke prijscontroles);
• er kan een nieuwe eurocrisis dreigen omdat de spelers op de financiële markten zich opnieuw richten op de eurolanden in het zuiden van de EU met een hoge schuldenlast. Ook 'politiek' gemotiveerd: Georgia Meloni's rechtse blok met Berlusconi & Salvini in Italië won de recente verkiezingen daar. De reactie van de aandelenmarkten was aanvankelijk terughoudend. De rentepremies voor Italiaanse staatsobligaties (spreads) ten opzichte van Duitse Bunds zouden echter weer kunnen stijgen, net als tijdens de Griekse en eurocrisis. Het valt nog te bezien of het TPI (Transmission Protection Instrument) van de ECB een geschikt middel is om hernieuwde fragmentatie van de eurozone in te dammen en de smeulende eurocrisis zoals totnogtoe onder controle te houden.

  7. Terugblik en vooruitzichten De Amerikaanse econoom Thomas Palley is een van de vroege critici van de monetaristische architectuur van de Europese Economische en Monetaire Unie en het euroregime. In zijn recente studie over de wereldwijde hegemonie van het Amerikaanse dollarregime geeft hij ook een opmerkelijke analyse van de ‘geopolitieke incoherentie van de EU’. Enkele fragmenten daaruit:

"Men kan dus stellen dat de euro (en de Europese Unie) lijdt onder een te grote uitbreiding, waarbij Midden- en Oost-Europese staten zijn opgenomen die politiek vreemd zijn en uiteenlopende politieke belangen hebben. Bovendien heeft Europa ervoor gekozen de rol van meeloper van de VS te spelen op het gebied van geopolitiek en conflicten. (...)

Dit is duidelijk gebleken uit het Oekraïne-conflict, waarvan Europa enorm heeft geleden, terwijl de VS een geopolitiek netto-voordeel hebben gehad. Europa heeft enorme economische kosten geleden in termen van verstoring en onderbreking van de energievoorziening, inflatie en verlies van de enorme Russische exportmarkt voor luxe- en kapitaalgoederen. Daarentegen hebben de VS nieuwe energiemarkten in Europa geopend, Europa in een nog grotere dienstbaarheid aan het Amerikaanse leger verstrikt en permanent verhoogde spanningen met Rusland gecreëerd die de VS in geopolitiek opzicht ten goede komen.

Deze factoren komen ook tot uiting in de appreciatie van de dollar in 2022 en de waardevermindering van de euro."

Hoe je het ook bekijkt, de EU heeft decennialang een zelfbeeld van zichzelf gepropageerd als een ‘unie van vrede’. Ja, de aartsvijandschap tussen Duitsland en Frankrijk t.g.v. twee wereldoorlogen werd overwonnen. Maar in werkelijkheid was de West-Europese integratie (EEG, EG, EU) een product van de Koude Oorlog - Europa als bolwerk tegen de ‘communistische dreiging’. Het project van een vredesunie - indien het serieus zou worden nagestreefd - is onverenigbaar met economische en militaire grootmachtpolitiek, om het even of dit uit de VS, Rusland, China of de EU komt. De aanval van Poetin op Oekraïne, het groot-Russische chauvinisme, de wreedheid van de oorlogsvoering, de gedeeltelijke mobilisatie, de poging tot annexatie van de door het Russische leger bezette gebieden en de dreiging van een nucleaire aanval - dit tilt de oorlog in Oekraïne naar een nieuw escalatieniveau. De bovengenoemde antagonistische blokvorming (het mondiale Westen tegen een opkomende Oost-Zuid-alliantie) belooft niet veel goeds voor de handhaving van de wereldvrede. Er wordt aan een veel groter wiel gedraaid dan ‘slechts’ de oorlog in Oekraïne ‘in het hart van Europa’. De regeringen van de VS en Rusland achten een kernoorlog (met mini-nukes en hypersonische raketten) haalbaar. De officiële doctrine van de Chinese regering is nog steeds: geen nucleaire eerste aanval van hun kant. De verwoesting van een nucleaire uitwisseling tussen de VS en Rusland zou erger zijn dan die van WO I en WO II samen.

"Wat we in plaats daarvan nodig hebben is een beleid gebaseerd op ontspanning, samenwerking en vreedzame coëxistentie. (...) Want vrede is niet alles, maar zonder vrede is al het andere niets"(Peter Wahl).

Het opbouwen van druk van onderaf om de oorlog in Oekraïne te bevriezen, een staakt-het-vuren en het primaat van diplomatieke onderhandelingen zijn aan de orde van de dag. Als eerste stappen moeten we weg van de Europese en wereldwijde escalatiedynamiek, ook als het aanvankelijk kleine minderheden zijn die hiervoor campagne voeren.   (*) Klaus Dräger was tot de herfst van 2013 medewerker van de linkse fractie in het Europees Parlement (GUE/NGL), verantwoordelijk voor werkgelegenheid en sociaal beleid. Sindsdien is hij met pensioen.