De kleine instroom van leerlingen in de zorg-opleidingen, zo bleek in november, is binnen zeer korte tijd teniet gedaan. Oorzaak: een groot gebrek aan begeleiding, vanwege het personeelstekort dus.
Her en der in het land organiseerden zich leerlingen en stagiaires die de situatie niet meer accepteerden: 'Balende Bollers Eisen Stageplekken' (Bol - Beroepsopleidende leerweg). Op HBO-niveau tekenen zich overigens dezelfde problemen af. De problemen bepeken zich ook niet tot verplegenden en verzorgenden alleen. In sectoren als jeugdhulpverlening en kinderopvang speelt hetzelfde.
De AbvaKabo was alert, onmiddellijk ondersteunde ze de actiecomités. Wellicht had de bond de ervaring van de Verpleegkundigen en Verzorgenden In Opstand (VVIO) nog in het achterhoofd. Zo'n tien jaar geleden organiseerde VVIO massale protesten onder het zorgpersoneel en gaf de AbvaKabo het nakijken.
Gebrek aan personeel...
Sinds de zomer ligt er nog een ander punt op tafel. Met een goed gevoel voor timing liet de AbvaKabo een onderzoek doen naar de kwaliteit van de zorg. Wat bleek: de kwaliteit van de zorg staat zwaar onder druk. Het inzetten van ongekwalificeerd personeel komt vaak voor, terwijl dat natuurlijk niet is toegestaan. Een kwart van de ondervraagden gaf toe dat hun werk in die periode kwalitatief onvoldoende was.
Het personeelstekort is, wederom, het grote struikelblok. Uit eigen ervaring weet ik wat er allemaal speelt: weekenddiensten draaien na een volle werkweek, een avonddienst achter de dagdienst aan. Natuurlijk bestaat er zoiets als een arbeidstijdenwet, maar als je met mensen werkt en de nood is aan de man dan laat je die wet maar even voor wat die is. Het 'moet maar even'. Maar als hier niet snel verandering in komt zijn de gevolgen niet te overzien.
Niet voor niets werd tijdens de Cao-onderhandelingen meer waardering voor de zorg bepleit: een hoger salaris, in de vorm van een dertiende maand. Markant is natuurlijk dat de AbvaKabo daarmee de aanzet gaf voor een hogere salariscomponent zonder de in FNV verband afgesproken looneis van 4 procent te overschrijden. De eerste scheurtjes in het loonmatigingsverbond worden zichtbaar. Naast de Bouw- en Houtbond, die 6 procent eist, heeft ook de AbvaKabo via de dertiende maand in drie jaar een looneis van 6 procent gesteld.
...of gebrek aan waardering?
Aan de orde is dus een betere beloning van het personeel dat voor steeds zwaardere taken staat. Behalve de vergrijzing eisen ook de verharding van de samenleving en de individualisering hun tol. Agressieve patiënten en gebrekkige sociale opvang door buurt of familie hebben steeds vaker hun weerslag op de zorgsector. Steeds vaker lijdt het personeel onder fysiek en verbaal geweld.
Het wordt tijd dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt en meer in de sector investeert. Daarvoor is geld genoeg. De oplossing ligt niet in het investeren in nieuwe gebouwen of het lukraak injecteren van geld, zoals de overheid nu probeert, maar in een echte verandering van de benadering. Te beginnen met het personeel, dat struktureel hoger gewaardeerd moet worden, zodat de zorg aantrekkelijker wordt en mensen het werk weer leuk gaan vinden. Pas dan kan de neerwaartse spiraal weer een opwaartse worden. Dan kan ook een einde komen aan de absurde concurrentie tussen ziekenhuizen onderling, die met aantrekkelijkte bonussen elkaars personeel proberen weg te kapen. Het mes snijdt aan twee kanten: de samenleving krijgt waar ze om vraagt, namelijk tijd en aandacht tijdens ziekte en een goede zorg voor ouderen en mentaal en lichamelijk gehandicapten, en het personeel werkt weer met plezier.
Gebrek aan verstand en solidariteit
Maar nee, in Nederland zitten we op het niveau van derde wereldlanden als we kijken naar het percentage van het BNP dat we uitgeven aan zorg. Hetzelfde geldt trouwens voor onderwijs. Er zit te veel blauw in dit paarse kabinet, of te weinig rood. Met de mensen die het kunnen betalen komt het wel goed. Die kopen een plaatsje in een privékliniek, een zorghotel of worden door werkgevers met voorrang op een wachtlijst geplaatst. Sommige mensen zijn in het neoliberalisme blijkbaar meer waard dan anderen.
Eigenlijk had dit artikel ook over het onderwijs of het openbaar vervoer kunnen gaan, het zijn dezelfde problemen. De hele publieke sector zit in het verdomhoekje. Het wordt tijd dat we er met zijn allen op uit trekken. Het spoor gaf al een aftrapje. Zeker daar geldt dat solidariteit met het personeel slechts welbegrepen eigenbelang is. Voor de reiziger, maar ook voor de patient, de ouders en de leerling.
Met vaste trajecten wordt het spoor opgeknipt en klaargemaakt voor uitverkoop aan vervoerders die er alleen maar aan willen verdienen en voor wie 'behoefte aan mobiliteit' slechts bijzaak is. Vaste trajecten zijn niet veiliger omdat de machinist de weg kent, maar juist onveiliger omdat hij of zij eerder op de automatische piloot gaat. De conducteurs zijn niet beter af omdat ze dan hun reizigers goed leren kennen, maar kunnen zelfs thuis last krijgen van bedreigingen door een paar van hun vaste 'klanten'. Om maar even een paar tegenargumenten te noemen.
Solidariteit is dus geboden. Met het spoor nu, met de zorg in het voorjaar, tijdens de Cao-onderhandelingen. Overal komen de werkgevers met voorstellen die gericht zijn op langere werktijden en het inleveren van verlofdagen of salaris bij ziekteverzuim. Dé manier om het personeel dat er nog is snel op te branden. Dat worden flinke noten die in voorjaar gekraakt moeten worden, maar de actiedraaiboeken liggen al klaar.
Om de dooie dood niet
Het gebrek aan personeel is slechts tijdelijk als gekozen wordt voor een flinke investering in de zorg en waardering voor de mensen die in die sector werken. Dat is een kwestie van gezond verstand, verantwoordelijkheid nemen en problemen willen oplossen. Daar worden we met zijn allen beter van. En dat is toch wat we willen?
Dat moet uit te leggen zijn aan een breed publiek. Daar moet solidariteit op te organiseren zijn. Welbegrepen eigenbelang. Net als bij het spoor. En bij het onderwijs. En in de welzijnssector en ga maar door...
Misschien trekken we de publieke sector dan ook nog echt uit die verdomhoek. Want het alternatief is de 'survival of the fittest' een dat om de dooie dood niet!
Lot van Baaren werkt in het Delta Psychiatrisch Ziekenhuis en is kaderlid van de AbvaKabo.
Reactie toevoegen