En dat allemaal om een referendum te voorkomen…

Het spel rond de Europese Grondwet wordt met verve gespeeld. Vorige week maakte Balkenende duidelijk dat het wel eens heel, heel, moeilijk zou kunnen worden. Bondskanselier Merkel deed een dramatisch beroep op alle partijen om zich constructief op te stellen. En dan op zondag spreekt minister Verhagen de verlossende woorden: ‘De Grondwet lijkt van tafel.’ Na een uitputtende vergadering in Luxemburg kan hij het goede nieuws melden. Het kindje zal geen Grondwet heten, het zal geen vlaggetje in de hand houden en geen volksliedje zingen, en toch is het een gezonde baby. En ze lijkt als twee druppels water op haar twee jaar geleden overleden zusje.

De vlag kan uit, de beschuit met muisjes op tafel. De Grondwet is dood, leve het Verdrag. Dat is de stemming waar de regering ons in wil brengen. In werkelijkheid is er nog niets geboren, laat staan dat er reden is tot feest. De conceptie heeft – om de beeldspraak nog even door te zetten – nog niet eens plaatsgevonden. Op de Top in Berlijn dit weekend wordt slechts gekeken of de regeringsleiders het definitief eens kunnen worden over wat er in het Verdrag moet komen en over de te volgen procedure.

Door Nederland is slechts één inhoudelijk punt ingebracht (meer macht voor de nationale parlementen via een rode kaart). Er is geen enkele aanwijzing dat daar steun voor is. Het enige wat volgens Verhagen is binnengehaald zijn de cosmetische veranderingen: de naam, het dundoek, de hymne en de titel van de EU-buitenlandfunctionarissen (geen minister maar coördinator). Het motorblok blijft behouden, de carrosserie wordt opgepimpt. Al lijkt in dit verband afgepimpt een beter woord.
En waarom dit alles? Om recht te doen aan het Nederlandse nee? Natuurlijk niet. Al deze inspanning is er op gericht om een nieuw referendum te ontlopen. Dat de meerderheid van de bevolking daar anders over denkt is jammer (67% van de Nederlanders is volgens het NIPO voor een nieuw referendum). Dat bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen een meerderheid is gekozen van partijen die zich toen vóór een nieuw referendum uitspraken is sneu. Geen Grondwet op het titelblad, geen referendum. Daarin moet de regering – al dan niet met steun van de Raad van State - keihard zijn.

En die meerderheid in het parlement dan? Tja, voor de PvdA ligt het heel moeilijk. In het verkiezingsprogramma stond het weliswaar glashelder: ‘Voor een nieuw (grondwettelijk) verdrag is een nieuw referendum nodig’, maar ja, regeringsverantwoordelijkheid, eigen staatssecretaris, moeilijk moeilijk.

Maar voor de sociaal-democraten lijkt de redding nabij. In de vorm van – wie had dat verwacht – D66. Ooit begonnen als referendumpartij hebben de democraten hun kroonjuwelen inmiddels afgeschud en nu zijn ze voorstander van een referendum van onderop. Boris van der Ham legt het in zijn boekje Voortrekkers & baanbrekers keurig uit. Niet het parlement, maar de burgers zelf moeten het initiatief nemen voor een referendum. ‘Maar’, voegt hij daar streng aan toe, ‘dat zal niet zomaar kunnen.’ Nee, de burgers moeten als het aan Boris ligt eerst 300.000 handtekeningen verzamelen. En dat is best te doen weet hij, ‘want als er echt onvrede is, dan valt dat te halen.’ Ach, het is net evenveel als alle leden van alle Nederlandse politieke partijen bij elkaar.

Naar verluid is de PvdA-fractie bezig om samen met Boris langs deze lijnen een initiatiefwetsontwerp in elkaar te zetten. Onder het motto: een referendum is mooi, maar alleen met de door ons gewenste uitkomst.

Willem Bos maakt deel uit van het samenwerkingsverband Ander Europa en was twee jaar geleden een van de aanvoerders van het nee-kamp tegen de Europese Grondwet. Dit artikel verscheen oorspronkelijk op het NRC expertblog

Op wijwillenreferendum.eu kun je een petitie voor een referendum over een nieuw verdrag te ondertekenen