Over de levering van zware tanks aan Oekraïne is zowel in Duitsland als in de Verenigde Staten lang nagedacht. Beide regeringen wilden tot nu toe niet de indruk wekken dat ze de door de Oekraïense leiders verkondigde oorlogsdoelen steunden, die verder gingen dan het legitieme recht van het land op zelfverdediging tegen de niet-uitgelokte en openlijk geplande Russische agressie. Ze hadden weinig moeite met het leveren van in wezen defensieve wapens, zoals antitank-, luchtdoel- en antiraketwapens en artillerie voor de korte tot middellange afstand. En hoewel ook zware tanks beperkt zouden kunnen worden tot defensieve doeleinden, hebben Washington en Berlijn waarschijnlijk geaarzeld om ze te leveren omdat ze uigerust zijn met geavanceerde apparatuur die een lange training vereist. En het risico dat ze op het slagveld in Russische handen vallen kan niet lichtvaardig worden genomen.

Het verzet van Oekraïne tegen de Russische invasie is vaak afgeschilderd als een proxy-oorlog van de NAVO tegen Rusland. Dat is te simplistisch. Het lijdt geen twijfel dat de NAVO zich ten doel heeft gesteld de op 24 februari 2022 ingezette Russische agressie af te slaan en de Russische troepen terug te drijven naar waar ze zich voor die dag bevonden. Dat het bondgenootschap dat doel zou steunen was niet moeilijk te voorspellen. Het onderschatten van het weerstandspotentieel van Oekraïne en de bereidheid van de NAVO om het te steunen is inderdaad de enorme misrekening van Vladimir Poetin. Zo heeft een oorlog die is begonnen met het verklaarde doel de toetreding van Oekraïne tot de NAVO te verhinderen, geleid tot een veel intensievere en versnelde integratie van het land in het militaire systeem van de NAVO.

Als gevolg daarvan is Oekraïne, afgezien van artikel 5 van de NAVO, in alle andere opzichten en voor alle doeleinden lid van de NAVO geworden. Dat betekent dat, ook al wordt Oekraïne niet officieel beschouwd als deel van het grondgebied van de NAVO, zodat een agressie tegen het land niet als een agressie tegen alle leden wordt beschouwd, de interoperabiliteit van het Oekraïnse leger met dat van het bondgenootschap enorm is toegenomen. De NAVO zal de militaire capaciteit van Oekraïne na de huidige oorlog zeker verder opbouwen, zodat de toekomstige afschrikking van Oekraïne tegen mogelijke Russische agressie aanzienlijk zal toenemen. Het land zal dus de facto een waardevolle hulp worden van de NAVO bij de confrontatie met Rusland.

In tegenstelling tot wat gewoonlijk wordt beweerd om het verzet tegen wapenleveranties aan Oekraïne te rechtvaardigen, voert de NAVO echter geen proxy-oorlog tegen Rusland zelf. De NAVO heeft er zelfs niet mee ingestemd Oekraïne te helpen al het grondgebied terug te winnen dat het sinds 2014 is kwijtgeraakt, waaronder delen van Donetsk en Luhansk en de hele Krim. Er zijn tot nu toe geen serieuze aanwijzingen dat dit het doel van Washington was of is geworden, terwijl er genoeg aanwijzingen voor het tegendeel zijn, waaronder de weigering van Washington om groen licht te geven voor bombardementen van Oekraïne op het grondgebied van Rusland of zelfs op de Krim en om Kyiv daartoe van adequate middelen te voorzien. De weigering van Joe Biden om de door de Oekraïense regering gevraagde F-16 straaljagers te leveren is daar een voorbeeld van.

Er is natuurlijk gespeculeerd over een mogelijke verschuiving in de houding van Washington in de toekomst, zowel ten aanzien van de Krim als ten aanzien van de levering van F-16's. En er zijn mensen ‒ zoals Philip Breedlove, een gepensioneerde viersterrengeneraal van de luchtmacht die de opperbevelhebber van de NAVO voor Europa was toen Rusland in 2014 de Krim binnenviel ‒ die vanaf het begin hebben gepleit voor onbeperkte steun aan Oekraïne, inclusief een door de NAVO afgedwongen vliegverbod boven het land op een manier die onweerstaanbaar doet denken aan Stanley Kubricks Dr. Strangelove. Het zal ook niemand verbazen dat Boris Johnson ‒ die als Britse premier en volgens een scenario dat lijkt op dat van Wag the Dog de zaak van Oekraïne met veel vuur omarmde te midden van het 'Partygate'-schandaal waarin hij werd betrapt terwijl Rusland vorig jaar zijn invasie lanceerde ‒ er nu bij zijn opvolger op aandringt gevechtsvliegtuigen aan Oekraïne te leveren en pleit voor de officiële integratie van het land in de NAVO.

Het verbaast ook niemand dat Lockheed Martin voorstander is van de levering van F-16's aan Oekraïne. De militaire industrieën wrijven zich inderdaad in de handen in alle NAVO-landen en lobbyen voor massale verhogingen van de militaire uitgaven met opmerkelijke resultaten die in dat opzicht al zijn bereikt, hoewel Rusland door de aanhoudende oorlog sterk is verzwakt en de 'geloofwaardigheid' van zijn strijdmacht sterk is afgenomen. Een recente illustratie is de massale verhoging die de Franse president Emmanuel Macron heeft aangekondigd, precies op het moment dat zijn regering in een strijd verwikkeld is met de arbeidersbeweging en een meerderheid van de publieke opinie om de pensioenleeftijd met twee jaar te verhogen. Het lijkt er inderdaad op dat het voor de Franse president het 'einde van de overvloed' is voor iedereen behalve de militairen.

Met uitzondering van de regering van het Verenigd Koninkrijk, die pocht over Oekraïne sinds Johnson ermee begon, en de rechtse regering van Polen, die gebruik maakt van de legitieme zorgen van de bevolking van het land, zorgen die worden gedeeld door de Baltische staten, zijn de meeste NAVO-regeringen terughoudend over, zo niet vijandig tegenover, escalatie van de indirecte militaire confrontatie van het bondgenootschap met Rusland. Dat is niet omdat ze vrezen dat Rusland de oorlog aan de NAVO zou verklaren: welke roekeloosheid Poetin ook heeft getoond door Oekraïne binnen te vallen, deze ervaring heeft hem, als er al iets is, laten zien dat zijn strijdkrachten veel te zwak zijn om in staat te zijn om tegen de NAVO te vechten. En het is niet alleen omdat ze vrezen dat Poetin zijn toevlucht zal nemen tot kernwapens, zoals hij beloofd heeft te doen ter verdediging van het onaantastbare grondgebied van Rusland, waartoe volgens hem en blijkbaar ook volgens de meeste Russen de Krim behoort.

Het is ook omdat Poetin op elke extra steun van de NAVO aan Oekraïne reageert met escalatie van zijn moorddadige aanvallen op diens grondgebied, zoals hij opnieuw deed in de nasleep van het besluit van de VS en Duitsland om zware tanks aan Kyiv te leveren. Dat is een heel zorgwekkend perspectief voor westerse regeringen, niet in de laatste plaats vanwege de potentieel enorme toename van de Oekraïense exodus naar Europa die dat met zich meebrengt. Een escalatie naar de Krim en Russisch grondgebied zou Poetin bovendien in staat stellen de nationalistische gevoelens op te wekken van een Russische bevolking die tot nu toe nogal lauw staat tegenover zijn 'speciale operatie'. Zo zou hij op veel grotere schaal kunnen mobiliseren. Het gaat er dus niet alleen om Oekraïne de middelen te verschaffen om zijn agressor te verslaan, zoals sommigen beweren. Poetin vertelt graag hoe hij in zijn jeugd onder de indruk was van de agressiviteit van een rat die hij in het nauw had gedreven. En hij heeft zeker niet alle middelen uitgeput om zijn vernietiging van Oekraïne aanzienlijk te vergroten. Daarom zou een escalatie door de NAVO voorbij de bovengenoemde grenzen roekeloos zijn en moet die worden tegengegaan.

De officiële annexatie door Rusland van vier Oekraïense oblasten afgelopen september en de annexatie van de Krim in 2014 worden terecht als nietig beschouwd. Maar het terugwinnen van die delen van Oost-Oekraïne die in het Minsk II-akkoord van 2015 worden genoemd of van het schiereiland de Krim kunnen wat dat betreft niet worden beschouwd als Oekraïense oorlogsdoelen die moeten worden gesteund. Niemand, ook de NAVO niet, zou een Oekraïens besluit om een oorlog tegen Rusland te beginnen om deze gebieden terug te krijgen, hebben gesteund als Kyiv dat vóór de Russische invasie had gedaan. In feite zijn er legitieme redenen om de status van die gebieden ter discussie te stellen in het licht van de wensen van de bevolking en de enige aanvaardbare oplossing van dergelijke twisten is de oorspronkelijke bevolking van de betwiste gebieden vrij en democratisch te laten stemmen voor hun zelfbeschikking.

Zonder een dergelijke overeenkomst kan er geen vreedzame regeling komen om de oorlog te beëindigen, wat op zich nog steeds een duidelijke tegenslag zou betekenen voor Poetin, die er niet mee zal instemmen tenzij hij gedwongen wordt door de militaire situatie ter plaatse en/of door de economische toestand in Rusland. Maar zolang het regime van Poetin niet instort, waardoor de situatie radicaal zou veranderen, is de enige manier om Moskou zover te krijgen dat het zich voorgoed aan de voorwaarden van een politieke regeling houdt, deze door de VN te laten behandelen, waar zowel de goedkeuring van Rusland als die van China vereist is. Echte referenda over zelfbeschikking moeten worden georganiseerd door een door de VN gemandateerd orgaan, samen met de inzet van VN-troepen in de betwiste gebieden. Elke andere manier om de oorlog te beëindigen zou niet meer zijn dan een tijdelijke pauze in een langdurige botsing van nationalistische ambities.

Dit artikel stond op The Nation. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.