In eerste instantie ging het om een ‘gewoon’ CAO-conflict. De werkgevers in de 29 havens aan de westkust, wilden een aantal belangrijke veranderingen doorvoeren in het afhandelingproces met vergaande consequenties voor de positie van de arbeiders en van hun vakbond. Op de achtergrond speelt hun wens om een vergaande automatisering in de haven door te voeren, waarbij de haven van Rotterdam als het grote voorbeeld geldt.
Het gevolg hiervan zou niet alleen zijn dat een deel van de arbeidsplaatsen zou komen te vervallen, maar vooral dat een deel van het werk in de havens niet meer als specifiek werk voor havenarbeiders zou gelden en dus ook door niet-havenarbeiders en niet-vakbondsleden zou kunnen worden gedaan.
Daarmee stond dus in feite ook de positie en de macht van de vakbond van havenarbeiders de ILWU (International Longshore and Warehouse Union) op het spel. De werkgevers hebben ook andere dan economische belangen in het terugdringen van de macht van deze bond. De ILWU is een sterke en - zeker voor Amerikaanse begrippen - democratisch georganiseerde bond met een radicale en zeer solidaire achterban. De bond speelde bijvoorbeeld een belangrijke rol bij de protesten tegen de top in Seatle in 1999 en na het overheidsgeweld bij de demonstraties in Genua en de dood van Carlos Giuliani weigerden leden van de ILWU uit protest een Italiaans schip te lossen. Ook staan de ILWU leden bekend om hun steun aan de strijd van andere arbeiders, zowel in de VS als internationaal.
Na langdurige onderhandelingen en acties besloten de werkgevers het hard te spelen en sloten op 27 september de haven en stuurde alle havenarbeiders zonder salaris naar huis. Voor de regering Bush was dat het teken om zich er ook mee te bemoeien.

Bush grijpt in
Het spreekt bijna vanzelf dat ook de regering Bush er belang bij heeft om de havenarbeiders en de ILWU een lesje te leren en daarmee de hele vakbeweging weer even duidelijk haar plaats te wijzen. Weliswaar gaat het om een groep van beperkte omvang: 10.500 arbeiders - zeker als we het vergelijken met de honderdduizend arbeiders die in 1960 nog in deze havens werkte - ook hier heeft de invoering van containers zijn tol aan arbeidsplaatsen geëist. Maar het is wel een zeer strategische sector. Jaarlijks wordt er in de 29 havens aan de westkust voor 260 miljard dollar aan goederen overgeslagen, zestig procent van het landelijke totaal, en het stilvallen van de havens wordt geschat op een kostenpost van een miljard dollar per dag.
Ook militair zijn deze havens van groot belang. Het Amerikaanse leger maakt steeds meer gebruik van commerciële vrachtschepen om zijn voorraden over de hele wereld te vervoeren. Vandaar dat de havenarbeiders er direct van beschuldigd werden ‘de oorlog tegen het terrorisme’ in gevaar te brengen. Dat was dan ook een van de argumenten van Bush om in te grijpen in dit arbeidsconflict.
Gebruik makend van de Taft-Harleywet dwong de regering de havenarbeiders aan het werk te gaan voor een ‘afkoelingsperiode’ van tachtig dagen. Ondertussen werd de druk op de ILWU opgevoerd. Maar ook de solidariteit groeide en steeds meer werd ook in de rest van de Amerikaanse vakbeweging ingezien dat een nederlaag van de ILWU voor de hele vakbeweging negatieve gevolgen zou hebben. ‘Als alle werkgevers weten dat de regering hen met de Taft-Harleywet te hulp zal komen’, legde Richard Trumka, de penningmeester van de overkoepelende AFL-CIO uit ‘zal het hele proces van CAO- onderhandelingen verstoord worden, want de werkgevers zullen niet meer in goed vertrouwen naar de onderhandelingen komen.’ Daarmee dreigde het hele systeem van CAO-onderhandelingen en daarmee de arbeidsverhoudingen zelf onder druk te komen staan.
Dat is waarschijnlijk de reden dat de werkgevers uiteindelijk toch hun ramkoers hebben laten varen en ingestemd hebben met een akkoord.
Voor de havenarbeiders omvat dit (concept) akkoord dat de komende tijd nog punt voor punt door de ILWU leden goedgekeurd moet worden, zeker niet alleen maar overwinningen. Het aantal arbeidsplaatsen zal met 400 terug worden gebracht en de automatisering zal op vele punten worden ingevoerd. Maar wat belangrijk is: de nieuwe, uit de automatisering voortkomende functies zullen wel als havenwerk beschouwd blijven. Daarmee behoudt de ILWU haar positie in de haven en daarmee is het de werkgevers en de regering duidelijk gemaakt dat een strijdbare vakbond niet zomaar aan de kant te schuiven is. Dat is winst.