Dit jaar is niet alleen de honderdste verjaardag van de Russische revolutie, waarmee een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de arbeidsbeweging en van de geopolitieke verhoudingen werd ingeluid. Het is ook de honderdste verjaardag van de zo genoemde ‘Balfourverklaring’, waarmee de basis werd gelegd van een Joodse staat in Palestina, met alle gevolgen van dien.

Het contrast tussen die twee gebeurtenissen kan bijna niet groter. In de Russische revolutie waren het de massa’s die op het toneel verschenen en een einde maakten aan de despotische heerschappij van de Romanows en de eerste arbeiders- en boerenstaat stichtten. De Balfourverklaring was niet meer dan een wat obscuur briefje van de Britse minister van buitenlandse zaken Lord Balfour aan Lord Walter Rothschild, (maar eigenlijk gericht aan Chaim Weizmann, de voorzitter van de Zionistische Federatie), waarin Balfour verklaarde dat Groot Brittannië de kolonisatie van Palestina door Europese Joden zal steunen.

De honderdste verjaardag van de Balfourverklaring was voor de Belgische schrijver Lucas Catherine reden om een nieuwe versie uit te brengen van zijn boek uit 2002 ‘Palestina, De laatste kolonie’. En dat was een uitstekend idee. Wie in één boek een handzaam en zeer leesbaar overzicht zoekt  van de stichting van de Joodse staat en de gevolgen daarvan voor de Palestijnen doet met ‘Palestina, geschiedenis van een kolonisatie’ zoals deze nieuwe uitgave heet, een gouden greep.

Maar ook degene die zich al langer in het Midden Oosten en de tragiek van de Palestijnen heeft verdiept heeft dit boek van Catherine veel te bieden. De schrijver slaagt er uitstekend in om geopolitieke ontwikkelingen en machinaties te verbinden met de gevolgen op de (Palestijnse) grond, om de bredere geschiedenis te illustreren en aan te vullen met sprekende voorbeelden en anekdotes. Daarbij bevat het boek een dertigtal kaarten en vele illustraties.

Godfried van Bouillon

Wat in eerste instantie soms een curieuze uitweiding lijkt in het betoog van Catherine is bij nader inzien vaak toch verhelderend. Zoals de Belgische ‘claim’ op Palestina na het uiteenvallen van het Ottomaanse rijk. Als argument voor die claim werd aangevoerd dat Palestina immers ooit ‘Belgisch’ was onder de ‘Belg’ Godfried van Bouillon tijdens de kruistochten. Achter deze claim zat niet alleen een deel van het Belgische kapitaal met grote belangen in de Arabische wereld en op zoek naar nieuwe afzetmarkten, het speelde ook een rol in de interne politieke verhoudingen in België. De toenmalige Belgische regering, waarin naast katholieken ook liberalen en zelfs socialisten zaten stond onder druk van rechtse katholieken. Met haar door het Vaticaan gesteunde claim op het heilige land (Het Vaticaan zag liever dat het brave katholieke België daar de dienst uitmaakte dan het protestants Engeland of het goddeloze Frankrijk) kon de rechtse katholieke druk geneutraliseerd worden. Van die claim is niets terecht gekomen, en het vormt niet meer dan een voetnoot in de geschiedenis, maar het zijn dit soort voetnoten die het boek niet alleen boeiend houden, maar die ook inzicht geven in de hoe het werkt in de (internationale) politiek.

Catherine behandelt ook de opkomst en neergang van de PLO, heeft veel  aandacht voor interne ontwikkelingen in Israël, besteedt aandacht aan de campagne van Boycot en desinvestering en de Israëlische lobby daar tegen en vele andere aspecten van de kolonisatie van Palestina. En dat leidt tot een zeer informatief boek.

EPO

Palestina, is uitgegeven door EPO. Het is opvallend dat deze Vlaamse uitgever, die het motto voert ‘voor wie niet alles slikt’ er al jaren in slaagt om een voortdurende stroom interessante ‘linkse’ politieke en maatschappelijk relevante boeken op de markt te brengen. Terwijl de ooit roemruchte Nederlandse linkse uitgevers als van Gennep en de Socialistische Uitgeverij Nijmegen die in de jaren zeventig en tachtig zo’n belangrijke rol speelden als het om politieke en maatschappijkritische boeken ging vrijwel verdwenen zijn, slaagt EPO er in om een interessant fonds op te bouwen. Daarin zitten zowel vertaalde werken, zoals bijvoorbeeld de laatst opnieuw uitgebrachte vertaling van Howard Zinn:  “geschiedenis van het Amerikaanse volk”, werken van Noam Chomsky, maar bijvoorbeeld ook het nieuwe boek van Anja Meulenbelt ‘Feminisme, terug van nooit weggeweest’.

Iedereen die de wereld wil begrijpen om haar te veranderen, doet er goed aan af en toe de fondslijst van EPO te raadplegen en zich het een en ander aan te schaffen.