Het was me al in andere stukken opgevallen en ik had me er al eerder aan geërgerd en nu zag ik het  weer en nog wel in het – verder uitstekende – stuk van Sander Philipse ‘Twaalf vragen over slavernij die je maar beter niet had kunnen stellen’. Dat historische ‘wij’.

Philipse gaat terecht in tegen de bagatellisering van de Atlantische slavernij. Hij benadrukt het verschil met andere vormen van slavernij, lijfeigenschap en extreme uitbuiting en constateert terecht: “het heeft ook effect op de huidige maatschappij. Onze ideeën over ras (en dus racisme) zijn ontstaan uit slavernij, de samenstelling van de Nederlandse bevolking en die van voormalige Nederlandse koloniën is er door vormgegeven, en de huidige raciale ongelijkheid in ons land vindt zijn oorsprong in die slavernij.”

Precies: Wij leven - of we dat nu leuk vinden of niet - in een post-slavernij maatschappij. De huidige Nederlandse bevolking is diep getekend door dat slavernij verleden. Of het nu gaat om mensen die afstammen van de voormalig tot slaaf gemaakten en die dagelijks te maken hebben met discriminatie en etnisch profileren, of witte Nederlanders die groot gebracht zijn met een wit superioriteitsgevoel en dagelijks genieten van witte privileges. We hebben er allemaal mee te maken, zei het op een andere manier.

Toch lees ik elders in het stuk: “Sterker nog: in het midden van de 17e eeuw — toen het Atlantische slavernijsysteem in de kinderschoenen stond — domineerden wij de trans-Atlantische handel in mensen. Wij vonden toen ook het systeem van suikerplantages bewerkt door Afrikaanse tot slaaf gemaakten uit dat vanaf toen tot het midden van de negentiende eeuw de Caraïben zou beheersen.” (vet van mij WB).

Hoezo wij? Welke wij? Wij is de eerste persoon meervoud. Het betekent ‘ik en de mensen die bij mij horen’. In een historische context is het gebruik van ‘wij’ altijd problematisch. Het staat voor de neiging om je iets uit het verleden toe te eigenen. ‘Wij’ deden het zo goed op het WK voetbal in 2014, (al heb ik zelf nog nooit een bal goed kunnen raken). ‘Wij’ en vooral ook dat historisch ‘wij’ is geliefd bij nationalisten en racisten, precies omdat ze zich daarmee zaken toe kunnen eigenen waar ze zelf part nog deel aan hebben gehad en omdat ze daarmee anderen (die niet tot dat wij behoren) uit kunnen sluiten.

Wij antiracisten, antinationalisten moeten ons verre houden van het gebruik van dat historische ‘wij”.

Is dit louter taalkundig geneuzel en muggenzifterij? Nee volgens mij niet. Die manier van schrijven en van denken zet ons  in de discussie over slavernij en racisme op het verkeerde been. Wij antiracisten geloven niet in de erfzonde. Het gaat er niet om dat ik als witte Nederlander me schuldig moet voelen omdat toenmalige Nederlanders een prominente rol speelden in de slavernij en de slavenhandel. Ook niet als ik zou weten dat een of meerdere van mijn voorouders daar direct bij betrokken waren. Ik ben niet verantwoordelijk voor wat mijn voorouders gedaan hebben. Er is wat dat betreft geen ‘wij’.

Ik als witte Nederlander moet me wel heel goed realiseren dat ik geboren en opgegroeid ben en leef in een maatschappij die in sterke mate gevormd is door de slavernij. Dat de relatieve rijkdom en welvaart die mijn leven zo veel makkelijker en aangenamer maken dan dat van velen die in Afrika, Latijns Amerika of Azië leven het gevolg is van slavernij en kolonialisme. Dat Nederland rijk en welvarend is geworden door koloniale uitbuiting en slavernij. En dat ik ook dagelijks hier in Nederland te maken heb met witte privileges. Dat leidt niet tot een schuldgevoel, wel tot motivatie om me in te zetten in de strijd tegen racisme en ongelijkheid. Dat zouden wij oudere witte mannen allemaal moeten doen.