Dit is niet het moment om een verkeerde voorstelling van zaken te geven. Bolivia lijdt onder een brute en gewelddadige staatsgreep, georganiseerd door een racistisch extreemrechts, dat de afgelopen maanden politieke ruimte en sociale steun begon te herwinnen in het Andesland. Wij veroordelen deze staatsgreep en betuigen onze volledige solidariteit met het Boliviaanse volk!

In het begin van de jaren 2000 hebben Boliviaanse sociale bewegingen, geleid door inheemse boeren, op het platteland en in de steden een lang en moeizaam proces opgebouwd van strijd tegen neoliberale maatregelen, die de extreme armoede van het land hebben geaccentueerd door alles, inclusief het water, te privatiseren. Beetje bij beetje ontstond er in het Andesland een anti-neoliberale consensus en rechts verloor terrein. Toen kwam Evo Morales aan het hoofd van de MAS naar voren als een electoraal alternatief voor het regime. Er was een pulserend, levendig en intens proces van mobilisatie en debat dat Morales en García Linera in 2006 aan de macht bracht. De geschiedenis van Bolivia was aan het veranderen en er werd een constituerende vergadering met inheemse vertegenwoordiging en activiteiten gevormd, die de grondwet vorm gaf die Bolivia zou veranderen in een plurinationale staat. In 2008 probeerde extreemrechts, dat voornamelijk bestond uit oligarchieën van blanke landeigenaren, een staatsgreep te plegen door de goedkeuring van de nieuwe grondwet te blokkeren. De druk en de mobilisatie van de bevolking waren enorm en de grondwet werd in 2009 afgekondigd. Een moment van hevige strijd over de hegemonie werd op die manier afgesloten en een periode van grotere stabiliteit begon onder leiding van de MAS.

Binnen de gunstige internationale economische en politieke context legde Bolivia de basis voor economische stabiliteit met groei, inkomensverdeling en armoedebestrijding. Dit beleid werd nauwelijks getroffen door de internationale crisis van 2008, die zoveel negatieve gevolgen had voor de wereld en voor Latijns-Amerika. Tijdens de jaren van de regering van Evo heeft Bolivia zijn staatsstructuur hervormd om de vormen van participatie van de inheemse volkeren te verbreden, verviervoudigde zijn BBP, werd de extreme armoede teruggedrongen van 35,2% naar 15,2% en was het het snelst groeiende land in de regio. Beetje bij beetje begon het zogenaamde veranderingsproces echter zijn grenzen te laten zien, zowel door de structurele beperkingen van het land als door beheersfouten. De spanning tussen wat er in het openbaar gezegd werd en een ontwikkelings- en extractivistisch project leidde al in 2012 tot ernstige crises in de regering en het verlies van steun aan de basis. Daarnaast heeft de moeilijkheid om het leiderschap te vernieuwen ook de duurzaamheid van dat proces in de loop der tijd versterkt.

In Bolivia staat de nieuwe grondwet (afgekondigd in 2009 tijdens de eerste ambtstermijn van Evo) slechts één herverkiezing toe. Het was echter duidelijk dat de eerste termijn van Evo, die onder de vorige grondwet was begonnen, niet meetelde. Daarom werd hij in 2009 ‘voor het eerst onder de nieuwe grondwet verkozen’. Vervolgens werd hij in 2014 herkozen. Theoretisch kon hij zich daarna niet langer kandidaat stellen. Met de moeilijkheid om de leiding te vernieuwen, stelde de MAS een referendum voor om te beslissen of hij het opnieuw kon proberen, en in 2016 werd Evo in die stemming verslagen, zijn kandidatuur werd verhinderd. Hij ging in beroep bij het Grondwettelijk Hof en liet zijn verzoek goedkeuren. In deze uitputtingsslag was hij in 2019 kandidaat tegen Carlos Mesa, een van de bastions van het neoliberalisme die in 2005 door sociale mobilisaties was verslagen. Evo won de eerste ronde van de verkiezingen in een slecht uitgevoerd en verwarrend proces, en de oppositie beschuldigde hem van fraude. De OAS, met een rechts politiek standpunt, heeft nieuwe verkiezingen voorgesteld. Onder druk aanvaardt Evo Morales het voorstel. Maar extreemrechts heeft een sinistere klap uitgedeeld.

Boliviaans extreemrechts, dat in 2008 was verslagen, keerde met al zijn kracht terug in een voor hen gunstige internationale context, met Trump als president van de Verenigde Staten en Bolsonaro die Brazilië regeert. Onder leiding van Fernando Camacho, een christelijke fundamentalist, slaagde ze er geleidelijk aan in om het leger ervan te overtuigen zich bij de staatsgreep aan te sluiten en dat was de doorslaggevende factor in het proces.

Het lijdt geen twijfel dat de tweeslachtigheden van Evo Morales, García Linera en de MAS bij het leiden van het Boliviaanse veranderingsproces, hebben bijgedragen tot het scheppen van de voorwaarden voor sociale ontevredenheid en de opbouw van ‘democratische’ argumenten voor de rechtvaardiging van de staatsgreep. De staatsgreep vond echter niet plaats vanwege de fouten van de regering van Evo, maar om de resultaten en haar symbolische gewicht tegen te gaan: sociale insluiting, autonomie en de emancipatie van zoveel inheemse volkeren, de vermindering van de ongelijkheid en de armoede.

De methode die gebruikt is om het aftreden van de president af te dwingen was geweld, met het in brand steken van huizen van familieleden en sympathisanten, verkrachting en openbare vernedering. Kort na het aftreden gaat het geweld door en worden alle aanhangers van Evo Morales bedreigd. Er zijn meldingen van gedwongen ‘verdwijningen’ en willekeurige opsluitingen. Het is een klassieke staatsgreep, met een coalitie van politie, leger en burgerwachten.

Evo Morales en zijn aanhangers verdienen het niet om gearresteerd of vervolgd te worden. De Boliviaanse bevolking heeft historisch te veel geleden. Wij willen en zullen ertoe bijdragen dat zij de kracht krijgen om hun land te herstellen. Volledige  solidariteit met het Boliviaanse volk, volledige solidariteit met Evo Morales en zijn kameraden, volledige solidariteit met Bolivia. Moge de wind die de staatsgreep heeft gebracht niet lang aanhouden en moge de Boliviaanse bevolking het land herstellen. De strijd houdt nooit op!

Ze zullen er niet doorkomen!

Dit artikel verscheen op International Viewpoint. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.