Zinloos geweld in Der Baader Meinhof Komplex

De RAF ontvoerde in 1977 Hanns-Martin Schleyer, voorzitter van de Duitse werkgeversorganisatie, en in oktober dat jaar kaapten leden van een Palestijnse groepering een vliegtuig. In beide gevallen werd onder andere de vrijlating van de eerste generatie RAF-leden Jean Carl Raspe, Gudrun Ensslin en Andres Baader en Irmgard Möller geëist. Na landing in Mogadishu werd het vliegtuig echter bestormd door Duitse commando’s - drie van de vier gijzelnemers kwamen om. In de nacht hierop werden Baader en Ensslin dood aangetroffen in hun cel, Raspe overleed in het ziekenhuis, Möller was zwaar gewond. De film eindigt 18 oktober, toen zijn ontvoerders Schleyer ombrachten.
Voor dit alles plaatsvindt heeft de film een verhaal verteld over het eerste begin in de Berlijnse studentenbeweging, de arrestatie en bevrijding van Baader, training bij een Palestijnse guerrillaorganisatie in Jordanië, aanslagen in Duitsland, arrestaties en rechtszaken. De basis van de film is een gedetailleerde studie van de vroege RAF – het gelijknamige boek van Stefan Aust - en Der Baader Meinhof Komplex zit vol met historische details - anekdotes, letterlijke uitspraken van betrokken personen, citaten uit RAF manifesten. Helaas is dat niet meer dan aankleding voor een zwak uitgewerkt verhaal, een poging om historisch correct over te komen in een film die grotendeels voorbijgaat aan de geschiedenis en context van de Duitse studentenbeweging en de RAF.
De golf van opstanden in 1968 en het geweld dat daarop volgde wordt in Der Baader Meinhof Komplex afgedaan met een paar korte nieuwsclips – het bloedbad in Mexico City, de Mei-opstand in Parijs, de moord op Martin Luther King, de afgrijselijke Amerikaanse oorlog met Duitse steun in Vietnam. Het zijn flitsen die misschien een ‘o ja’ reactie oproepen maar niet duidelijk maken hoe de RAF zich de relatie tussen henzelf en de bevrijdingsbewegingen in de Derde Wereld en die tussen de Duitse staat en de dictaturen aldaar voorstelde. Ook de gesprekken tussen de RAF leden bieden weinig houvast – je vraagt je af of ze zelf wel snappen waar het over gaat.
Slechts in het begin van de film wordt enige aandacht gegeven aan de gebeurtenissen die de latere RAF leden ertoe brachten geweld te gaan gebruiken. De scènes waarin de aanval op demonstranten die tegen het bezoek van de Perzische sjah protesteerden – waarbij student Benno Ohnesorg door politiekogels omkwam – en de aanslag op studentenleider Rudi Dutschke uitbeelden zijn zonder meer indringend. Ook de scène waarin het grote Vietnam-solidariteitscongres in Berlijn aan bod komt is mooi. Maar bijvoorbeeld het nazistische verleden van Duitsland en de angst voor een nieuw fascisme –een van de grote drijfveren van de RAF – worden nauwelijks besproken. En zodra het schieten begint verdwijnt de politiek helemaal naar de achtergrond.
Ulrike Meinhof is een idealiste die er eigenlijk niet helemaal bij hoort en zich schuldig voelt over haar comfortabele leven. Ze heeft een grote drang om te bewijzen dat ze meer kan dan stukjes schrijven. Het is de zoveelste poging om de keuzes van deze vrouw weg te psychologiseren, om in plaats van haar openlijke politieke posities te bespreken te speculeren over haar gemoedstoestand.
Gudrun Ensslin op haar beurt is een stereotype koelbloedige moordenares die als het om Andreas Baader gaat zich opeens gedraagt als een verliefde puber. Baader is vooral een seksistische en racistische rotzak met teveel testosteron. Nou kon Baader volgens mensen die hem gekend hebben ook persoonlijk bijster onaangenaam zijn – zo noemde hij vrouwen regelmatig ‘Fotzen’ - maar in de film is hij een totale karikatuur. Ook de andere karakters blijven van bordkarton; het is een stelletje niet al te slimme lefgozers die met elkaar communiceren in het betonnen proza van de RAF manifesten. Wat blijft zijn de goed uitgewerkte geweldscènes – qua actie hoeft de film niet onder te doen voor een ‘echte Hollywood film’.
Juist de geringe aandacht voor de historische context en de toevoeging van actie-filmclichés dienen een politiek doel. De makers wilden 'de mythe van de RAF' – vaste ingrediënten: het fascistoïde karakter van de Duitse staat, het geweld van de RAF als zelfverdediging en moorden van staatswege in Stammheim – door prikken. In plaats daarvan serveren ze ons een mythe van de RAF als gewelddadige driftkikkers, verwende maar zeer gevaarlijke blagen. Die is welhaast nog minder overtuigend dan de eerste.

Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop