Seksueel misbruik is geen incident

De BOOS-uitzending over seksueel geweld bij talentenjachtshow The Voice heeft geleid tot een nieuwe golf van #MeToo-verhalen. Het is goed dat zowel bedrijven als de overheid zich nu genoodzaakt voelen om hier consequenties aan te verbinden. Maar dit is niet genoeg. Het is tijd voor een feminisme dat de structurele aard van seksueel geweld binnen het kapitalistische systeem weet aan te kaarten.

Sinds de BOOS-uitzending voelen slachtoffers zich gesterkt om met hun verhaal naar buiten te treden, zelfs tegen daders met een grote naamsbekendheid. De afgelopen weken hebben we bijvoorbeeld beschuldigingen van misbruik gezien aan het adres van ondere andere politicus Gijs van Dijk (PvdA), journalist Mick van Wely (De Telegraaf), voorzitter Gerrit van de Kamp (politievakbond ACP) en directeur voetbalzaken Marc Overmars (Ajax).

Het is heel goed dat de voornamelijk vrouwelijke werknemers hun ervaringen met machtige mannen durven aan te kaarten. De onthullingen leidden tot veel woedende reacties. Bijvoorbeeld snoeiharde kritiek op John de Mol, die het de slachtoffers in de BOOS-uitzending kwalijk nam dat ze niet eerder aan de bel hebben getrokken. Daarom werd hij terecht beschuldigd van victim blaming: het verschuiven van de schuld naar de slachtoffers.

Consequenties

De grote verontwaardiging over het misbruik leidde bij onder andere RTL en Ajax tot onderzoeken naar de bedrijfscultuur en hoe deze incidenten konden gebeuren. Figuren zoals Jeroen Rietbergen, Ali B, Gerrit van de Kamp en Marc Overmars moeten nu gedwongen opstappen, worden ontslagen of op non-actief gesteld. Lil’ Kleine, die onlangs opnieuw zijn vriendin mishandelde, verliest zijn platencontract.

Het is goed dat publieke figuren niet zomaar meer wegkomen met dit soort geweld. Dit was tot voor kort absoluut niet vanzelfsprekend. Bedrijven en organisaties proberen over het algemeen eerst om dit soort situaties in de doofpot te stoppen. Dit wordt nu bijvoorbeeld duidelijk over de PvdA, waar het misbruik door Van Dijk blijkbaar al in 2018 bekend was. Als de zaken toch naar buiten komen, konden bedrijven hun handen ervan af trekken door het onderzoek aan de politie over te laten. Het is te danken aan het toenemende bewustzijn over seksueel misbruik door de #MeToo-beweging dat zij daar niet meer mee wegkomen.

Verbaasd

Tegelijkertijd toont deze nieuwe golf vooral aan hoe hardnekkig het probleem is. Seksueel en gendergerelateerd geweld komt op grote schaal voor. In Nederland krijgt 1 op de 8 vrouwen en 1 op de 25 mannen te maken met seksueel geweld. Vrouwen worden hier dus onevenredig hard door geraakt. En dan hebben we het nog niet eens over de hoeveelheid ongepaste opmerkingen en onveilige interacties: driekwart van de Nederlandse vrouwen geeft aan te maken te hebben gehad met seksuele intimidatie en een kwart heeft te maken gehad met stalking.

Toch kunnen de verhalen van slachtoffers nog op verbaasde reacties rekenen. In de media verschenen talloze artikelen over wat voor een tof persoon Marc Overmars is en dat men dit nooit achter hem had gezocht. Dezelfde soort reactie zag je bij BN’ers die bij The Voice betrokken waren. Jurylid Anouk en presentator Martijn Krabbé leken compleet overdonderd te zijn door het nieuws van structureel misbruik.

Voormalige deelnemers waren daarentegen juist helemaal niet verbaasd: zij spraken over de ‘mannetjescultuur’ en het dominante gedrag dat ze tegenkwamen achter de schermen. Dat zulk gedrag voorkomt bij een programma dat geld verdient aan de onzekerheid van (vaak jonge) deelnemers en het uitbuiten van hun talent en uiterlijk, zou eigenlijk niet meer mogen verbazen.

Het opvallende contrast in de reacties maakt zichtbaar hoe machtsverhoudingen ten grondslag liggen aan dit misbruik. Zangeres Do geeft aan dat ze zelf grensoverschrijdend gedrag door Rietbergen meemaakte, maar omdat zij zijn opdrachtgever was, stopte dat zodra ze hem erop aansprak. Ze is ervan overtuigd dat John de Mol van dichtbij heeft gezien welke vormen van grensoverschrijdend gedrag er achter de schermen plaatsvinden: ‘Alleen: je herkent het niet als grensoverschrijdend gedrag. En je erkent niet dat er sprake is van een machtspositie.’

Uitbuiting

Deze machtsrelaties zijn binnen dit economische systeem inherent aanwezig op elke werkvloer. In dit neoliberale tijdperk wordt de positie van werknemers steeds precairder, waardoor uitbuiting hoogtij viert. Zestien procent van de werknemers in Nederland blijkt in de afgelopen 10 jaar te maken te hebben gehad met seksuele intimidatie op de werkvloer. Vrouwen twee keer zo vaak als mannen. De meeste werknemers durven hier bovendien geen melding van te maken uit angst voor de gevolgen voor hun inkomen.

Decennialang bezuinigings- en ‘hervormings’-beleid heeft de positie van werknemers verslechterd. Nergens in Europa groeide het aandeel flexibele (en dus onzekere) contracten zo snel als in Nederland. Naast het feit dat de lonen laag zijn kunnen mensen met een flexcontract geen pensioen of WW opbouwen.

Tegelijkertijd leiden steeds hogere woonkosten en duurdere gezondheidszorg en kinderopvang tot zware financiële lasten voor werkende mensen. Dit maakt de werknemer ook afhankelijker van hun inkomen. Werkgevers maken cynisch gebruik van die afhankelijkheid om hun winsten te vergroten.

Seksisme

Vrouwen worden extra hard door deze verslechteringen geraakt, doordat seksisme inherent verweven is met dit economische systeem. Zo krijgen ze minder betaald dan mannen en dragen ze de grootste lasten in de werk-huishouden verhouding. De wooncrisis betekent dat vrouwen vast komen te zitten in situaties van huiselijk geweld. Een eigen betaalbare woning vinden is onmogelijk en de noodopvang zit vol door alle bezuinigingen in de zorg.

De positie van vrouwen is dus extra kwetsbaar. Aangezien vrouwen in deze seksistische maatschappij gereduceerd worden tot lustobject dat dienstbaar moet zijn, betekent dit dat deze kwetsbare positie kan leiden tot seksuele uitbuiting.

Extreemrechts

De opkomst van extreemrechts leidt ondertussen tot een toename van seksistische propaganda. Dit zien we al enige tijd terug in de jaarlijkse groei van de ‘Mars voor het Leven’, een demonstratie tegen het recht op abortus door conservatieve, christelijke groepen. PVV en FvD pleiten al jarenlang voor een terugkeer naar het traditionele kerngezin, waarin de vrouw enkel geschikt is voor het huishouden.

Extreemrechts mediaplatform GeenStijl, waar vrouwenhaat de norm is, plaatste een aantal jaar geleden een foto van journaliste Loes Reijmer met de vraag ‘Zou u haar doen?’ Dit soort oproepen tot seksueel geweld zijn sowieso gangbaar binnen extreemrechtse groepen, waar ‘daar moet een piemel in’ de standaardreactie is op vrouwen die zich uitspreken tegen hun racistische ideeën. Dit soort extreemrechtse figuren reageren inhoudsloos op #MeToo en benadrukken het gevaar voor ‘preutsheid’ en jammeren dat je als man niks meer kan of mag.

Symptoombestrijding

Het seksisme van extreemrechts voedt het geweld tegen vrouwen. Het wordt steeds urgenter om dit te bestrijden. We hebben dan ook meer nodig dan liberale symptoombestrijding. De aanstelling van Mariëtte Hamer als regeringscommissaris seksueel overschrijdend gedrag en seksueel geweld is daar een voorbeeld van. Die moet de cultuur op de werkvloer bespreekbaar maken en brengt structureel misbruik daarmee terug tot een HR-kwestie. Positiever is de nieuwe wetgeving die álle vormen van ‘seks zonder instemming’ strafbaar stelt, niet alleen als er sprake is van geweld of dwang.

Deze ontwikkelingen tonen aan dat de #MeToo-beweging daadwerkelijk heeft bijgedragen aan bewustzijn en er nu een noodzaak wordt gevoeld om hiernaar te handelen. Maar we mogen geen illusies hebben in de schijnoplossingen van dit neoliberale kabinet dat de positie van werkenden alleen maar verder ondermijnt, noch in het strafrechtsysteem waar nu slechts 18 procent van de meldingen van aanranding en 12 procent van de meldingen van verkrachting worden opgehelderd na onderzoek.

Feminisme

Wat we daadwerkelijk nodig hebben is een socialistisch feminisme die de structurele problemen van dit systeem aankaart. We zagen een korte opleving van de feministische beweging in 2017, toen de benoeming van Trump leidde tot wereldwijde Women’s Marches en de eerste #MeToo-beweging de omvang van seksueel misbruik zichtbaar maakte.

Nog inspirerender waren de Internationale Vrouwenstakingen in 2017 en 2018. In meerdere landen staakten vrouwen hun (betaalde en huishoudelijke) werk. Ze gingen de straat op en pleitten voor een feminisme voor de 99%. De focus lag niet op het doorbreken van een glazen plafond, maar op veelal socialistische eisen tegen neoliberaal beleid, voor betere lonen en sociale voorzieningen. Juist deze feministen begrepen hoe de kwetsbare positie van vrouwen samenhangt met hun positie als arbeider en dat alleen de bevrijding van álle werkende mensen tot gendergelijkheid leidt.

Op dit moment zijn er nauwelijks meer activistische, feministische groepen in Nederland. De Women’s March is gereduceerd tot een jaarlijkse demonstratie die geen concrete eisen stelt en geen samenwerking met andere groepen opzoekt. Zinvolle, maar kleinere organisaties zoals De Bovengrondse zijn opgeheven.

Het is goed dat nieuwe activisten het lef tonen om de straat op te gaan naar aanleiding van The Voice. Dit leidde tot twee kleine acties in Amsterdam en Utrecht. Maar de omvang en de relatief onervaren organisatie van de protesten maakten tegelijkertijd duidelijk dat een ervaren en georganiseerd feministisch netwerk op dit moment simpelweg ontbreekt.

Op Internationale Vrouwendag op 8 maart staan er weer een aantal lokale protesten georganiseerd. Het zou mooi zijn als feministen het momentum van Internationale Vrouwendag en de nieuwe golf van #MeToo aangrijpen om gezamenlijk te organiseren. Het is hierbij van belang dat er zo breed mogelijk eisen worden gesteld die de seksistische aard van het kapitalisme aankaarten.

Als het op basis van dit soort politieke ideeën lukt om meerdere groepen en feministen samen te brengen, kan er een begin worden gemaakt met een socialistisch feminisme voor de 99%.

Dit artikel is overgenomen van Socialisme.nu

Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop