Aan de conferentie Solidariteit met Oekraïne op 26 en 27 maart in Brussel namen ongeveer 200 activisten uit tientallen landen deel om de nationale en sociale rechten van het Oekraïense volk te steunen.

De bijeenkomst werd georganiseerd door het European Network for Solidarity with Ukraine (ENSU) en de Ukraine Solidarity Campaigns (USC) van Engeland en Wales en Schotland. De conferentie was gewijd aan het versterken van de solidariteit tussen mensen, nu de dreiging van verdeling en plundering van Oekraïne door de regeringen van de Russische president Vladimir Poetin en de Amerikaanse president Donald Trump steeds groter wordt.

De conferentie vond ook plaats tegen de achtergrond van het voortdurende conflict tussen de Oekraïense vakbeweging, feministen, milieubeweging, burgerrechtenbeweging en progressieve politieke bewegingen en het neoliberale binnenlandse beleid van de regering van Volodymyr Zelensky.

De keuze voor Brussel als gaststad werd bepaald door de noodzaak om de dialoog en samenwerking te versterken tussen de vele sociale bewegingen, Oekraïense solidariteitsgroepen en leden van het Europees Parlement (MEP's) en nationale parlementsleden van linkse, groene, sociaaldemocratische en progressieve nationale onafhankelijkheidsformaties.

Die parlementariërs – met name de voormalige Finse minister van Onderwijs Li Andersson (Linkse Alliantie) en Jonas Sjöstedt (voormalig leider van de Zweedse Linkse Partij) – spraken op 26 maart op een evenement in het Europees Parlement dat was georganiseerd door De Linkse Fractie in het Europees Parlement ('Solidariteit met Oekraïne: wederopbouw en maatschappelijk middenveld') en op de conferentie Solidariteit met Oekraïne zelf.

In zijn toespraak in het Europees Parlement schetste Sjöstedt het tweezijdige karakter van progressieve solidariteit:

De oorlog in Oekraïne woedt niet alleen aan de frontlinies. De strijd die wordt geleverd door voorvechters van arbeidsrechten, klimaatactivisten en vrouwenrechtenactivisten geeft vorm aan de toekomst van Oekraïne en zal dat blijven doen. We moeten solidair zijn met die bewegingen, vooral in tijden van oorlog, en dat zullen we blijven doen.

We moeten blijven opkomen voor de rechten van werknemers bij het opstellen van nieuwe arbeidswetten in Oekraïne, we moeten vechten voor de werknemers in de gezondheidszorg die onder nog erbarmelijkere omstandigheden werken, en we moeten veranderingen blijven stimuleren om de ecologisch rampzalige Russische schaduwvloot [van roestende olietankers] een halt toe te roepen.

Tanya Vyhovsky

Interventies van andere gekozen vertegenwoordigers openden andere belangrijke onderwerpen voor discussie tijdens de conferentie. Een krachtig voorbeeld was Tanya Vyhovsky, progressief-democratisch senator voor de Amerikaanse staat Vermont, die de dreiging van Trump voor Oekraïne frontaal aanpakte:

Dit is geen business as usual en helaas doet de overgrote meerderheid van de Democraten alsof dat wel zo is ... de Musk-Trump agenda is een fascistische agenda en de Musk-Trump-Poetin agenda is een wereldwijde fascistische agenda.

Voor mij persoonlijk [als Oekraïens-Amerikaanse] is het belangrijk dat de oorlog in Oekraïne eindigt met een echte vrede. En dat betekent geen bezetting, geen landannexatie; het betekent dat de Russische troepen naar huis gaan. Het betekent niet dat het Oekraïense volk gegijzeld wordt voor grondstoffen.

Verzet tegen de Trump-Poetin agenda ging ook niet alleen over het verdedigen van Oekraïense rechten:

Iedereen die denkt dat die agenda geen bedreiging voor hen is, heeft waanideeën – het is een bedreiging voor ons allemaal. Het is een bedreiging voor onze samenleving en een bedreiging voor ons klimaat.

Voor Vyhovsky is de enige mogelijke reactie:

Het bouwen van een wereldwijd netwerk voor solidariteit. De oligarchen en de miljardairs en (eerlijk gezegd) de gangsters die de Amerikaanse regering hebben overgenomen, hebben connecties over de hele wereld [...] ze hebben een plan om de wereld op te delen en te behandelen door de lens van het kapitaal, alleen als activa.

Dat moeten we tegenhouden. En dat kunnen we, en dat is door internationale solidariteit van de arbeidersklasse op te bouwen en ons te herinneren dat we met elkaar verbonden zijn. Wat er met Oekraïne gebeurt, gebeurt met ons allemaal.

Li Andersson

De Finse Europarlementariër Li Andersson leidde de discussie over een progressief defensiebeleid – hoe Oekraïne tegelijkertijd te voorzien van de wapens die het nodig heeft om de Russische indringer te verdrijven en voor de verdediging van de landen die bedreigd worden door de ambities van Poetin, zonder de militaristische beweegredenen te onderschrijven van het 800 miljard euro kostende plan van de Europese Commissie voor 'defensie-uitgaven', dat onlangs werd gelanceerd onder het mom van 'steun aan Oekraïne'.

Een belangrijk punt dat Andersson naar voren bracht was de noodzaak van een progressief defensiebeleid om de doelstellingen voor defensie-uitgaven als percentage van het bruto binnenlands product te verwerpen:

Ik denk echt dat het stellen van zo'n doel een dwaze manier is om defensiecapaciteit te meten. Defensie-uitgaven moeten niet gebaseerd zijn op abstracte doelen, maar op behoeften en prioriteiten.

Er zijn bijvoorbeeld momenten geweest waarop Finland nieuwe vliegtuigen moest kopen. In zo'n situatie gaan de defensie-uitgaven omhoog. Maar nadat de investering is gedaan, kunnen en moeten ze dalen – zelfs tot onder het NAVO-doel van twee procent.

Tijdens de plenaire sessie over 'Welke vrede?' waren er interventies van de Franse Groene Europarlementariër Mounir Satouri (voorzitter van de Subcommissie Mensenrechten van het Europees Parlement) en het Deense parlementslid Søren Søndergaard van de Rood-Groene Alliantie. Beiden richtten zich op de voorwaarden die zouden moeten gelden om tenminste een rechtvaardige oplossing van de oorlog tegen Oekraïne mogelijk te maken.

Voor Søndergaard was een rechtvaardige vrede ondenkbaar zonder een nederlaag van Poetins invasie en Oekraïense betrokkenheid bij onderhandelingen over zijn eigen toekomst: welke wapenstilstandsovereenkomsten Oekraïne in de tussentijd ook zou moeten accepteren, de militaire steun van EU-landen zou moeten worden gehandhaafd en toenemen als de regering-Trump haar steun aan Oekraïne afbouwt of zelfs beëindigt.

Oekraïense activisten geïnspireerd door solidariteit

De conferentie viel op door de deelname van Oekraïense leiders en activisten van sociale bewegingen – het op één na grootste contingent aanwezigen na de lokale Belgen.

De interventies van sprekers als arbeidsrechtadvocaat Vitaliy Dudin (activist bij de linkse Oekraïense organisatie Sociale Beweging), Oksana Slobodiana (leider van de vakbond van gezondheidswerkers Be Like Us), bouwvakkersleider Vasyl Andreiev (vicevoorzitter van de Federatie van Vakbonden van Oekraïne) en Yuri Levchenko (leider van de People's Power, initiatief om een Oekraïense arbeiderspartij op te bouwen), brachten het lijden en de opofferingen die gepaard gaan met het verzet tegen de Russische invasie krachtig naar voren.

Die last rust overweldigend op de schouders van de werkende Oekraïense bevolking.

Het belang van arbeiders- en vakbondssolidariteit met de arbeidersbeweging in Oekraïne liep als een rode draad door de conferentie en kreeg speciale aandacht in een sessie waaraan Sacha Ismail, de vakbondsverbindingsofficier van de USC (Engeland en Wales), Cati Llibre (vicevoorzitter van de Algemene Unie van Arbeiders in Catalonië) en Felix Roux van de radicale Franse vakcentrale Solidaires deelnamen.

Het volgende thema dat het meest aan bod kwam was dat van de feministische strijd in Oekraïne en de rol van vrouwen in de wederopbouw van het land. Yvanna Vynna van de feministische basisorganisatie Bilkis gaf een gedenkwaardige presentatie over de rol van haar organisatie in de gelijktijdige ondersteuning van de defensie-inspanningen en de strijd voor vrouwenrechten.

De voortdurende strijd om burgerlijke vrijheden te verdedigen, met name in de bezette gebieden, werd behandeld door Mykhailo Romanov, die de Charkiv Human Rights Protection Group vertegenwoordigde, en Bernard Dréano, voorzitter van het in Frankrijk gevestigde Centre for Initiatives and Studies on International Solidarity en initiatiefnemer van de People First petitie (die de vrijlating eist van alle gevangenen als gevolg van de Russische invasie).

Een belangrijke boodschap kwam tijdens een workshop van verbannen Russische tegenstanders van Poetins oorlog. Maria Menshikova, correspondent van het verboden tijdschrift Doxa, Dmitrii Kovalev (Links voor Vrede zonder Annexaties) en Viktoria (vertegenwoordiger van Feministisch Anti-Oorlog Verzet) benadrukten allemaal dat elke overwinning voor Poetins 'speciale militaire operatie' een nederlaag zou zijn voor de beweging voor democratische rechten in Rusland zelf.

Het succes van de conferentie werd het best afgemeten aan de reactie van de Oekraïense deelnemers. In haar toespraak tijdens de openbare slotbijeenkomst vergeleek Oksana Dutchak, redacteur van het Oekraïense tijdschrift Commons, haar stemming voor en na het evenement – somber vooraf, gezien de stappen van Trump en Poetin om Oekraïne achter zijn rug om te 'repareren', en geïnspireerd achteraf, door de golf van solidariteit tijdens de conferentie.

Solidariteit telt. De taak na Brussel is om die sterker en meer gecoördineerd te maken. Een van de instrumenten daarvoor zal de ontwerpverklaring van Brussel zijn, die in definitieve vorm zal worden aangenomen tijdens een toekomstige teleconferentie en die binnenkort zal worden opengesteld voor discussie en amendementen.

[Dick Nichols is de Europese correspondent van GreenLeft. Hij hielp bij de organisatie van de Solidariteit met Oekraïne conferentie. Een meer gedetailleerd artikel over de bijeenkomst zal binnenkort verschijnen in LINKS – International Journal of Socialist Renewal].

Dit artikel stond op GreenLeft. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.