Zoönosen zijn niet nieuw. Ze veroorzaakten al in de Oudheid de pest en richtten in de Middeleeuwen grote ravages aan. Nieuw is dat een toenemend aantal besmettelijke ziekten vandaag zoönosen zijn: ziekten die van dieren zijn overgegaan op mensen. Hun aantal steeg in dertig jaar van 50% naar 70%. Drie op vier nieuwe ziekteverwekkers bij de mens zijn afkomstig van dieren. Aids, zika, chikungunya, ebola, h1n1, sars, mers, de ziekte van Creutzfeldt-Jakob en covid19 het gaat steeds om zoönosen. Voor biologen en epidemiologen is dit geen verrassing. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt al enkele jaren dat de grootste bedreiging voor de mensheid vandaag een onbekende ‘ziekte X’ zal zijn, waarschijnlijk een zoönose. Die voorspelling komt niet zomaar uit de lucht vallen, ze is het gevolg van de vernietiging van de natuur waarbij ziekteverwekkers die op andere dieren leven, nu overgedragen worden op de mens.
Pandemie en milieucrisis
Vijf factoren dragen bij tot het vernielen van ecosystemen en spelen hier dus een rol. Eerste factor: het verdwijnen of versplinteren van natuurlijke ecosystemen. Wouden worden omgehakt, vochtige zones worden drooggelegd. Men bouwt infrastructuur en opent mijnen midden in natuurgebieden. Zo verkleint de afstand tussen mensen en andere dieren, wat een ‘soortensprong’ mogelijk maakt. Tweede factor: het ineenstorten van de biodiversiteit. Wanneer soorten uitsterven, zullen de soorten die wel overleven en zich uitbreiden – met name ratten en vleermuizen – de dragers worden van ziekteverwekkers die op mensen kunnen worden overgebracht. Derde factor: ‘de vleesindustrie’. Die is natuurlijk ethisch en ecologisch te verwerpen maar bovendien bestaat ze uit gigantisch grote industriële concentraties van genetisch identieke dieren, die leven in kleine ruimtes en zo vlug mogelijk worden vetgemest en gedood. Ze zijn een ideale voedingsbodem voor het verspreiden van infecties en voor de overdracht van ziekten op de mens. Vierde factor: de klimaatsverandering. Er zijn geen directe bewijzen dat ze zoönosen bevordert, maar het is een mogelijkheid. Dieren migreren immers naar de polen en maken contact met nieuwe soorten. Zo kunnen ook ziekteverwekkers nieuwe gastheren vinden. Deze vier factoren die een verhoogd epidemiologisch risico betekenen worden hoofdzakelijk door de winsthonger van de multinationals in stand gehouden – in het bijzonder de mijnbouw, energiebedrijven, agro-business en de houtindustrie. De vijfde factor is anders. Hierbij gaat het om activiteiten zoals de handel in wilde dieren, in ‘bushmeat’, de goudwinning uit rivieren – waarbij winst het enige motief is, maar dan in de informele sector en/of door de georganiseerde misdaad. Hun impact op de gezondheid is groot. De handel in wilde dieren op de markt van Wuhan ligt hoogstwaarschijnlijk aan de basis van de huidige pandemie. In het geval van sars-cov2 zou een zesde factor een rol spelen: luchtvervuiling door fijne stofdeeltjes,. Dit verhoogt immers het risico van ademhalings- en cardiovasculaire aandoeningen met miljoenen doden per jaar. Het is dus niet verwonderlijk dat dit ook het gevaar van covid-19 verhoogt (1).
Een sombere toekomst
Deze zes factoren werpen licht op een realiteit die te weinig aan bod komt: de pandemie is geen speling van het lot maar een deel van de milieucrisis. Het intergouvernementeel platform voor biodiversiteit (IPBES) zegt het zonder omwegen: er komen nog meer pandemieën. Het risico van een epidemie moet dus gevoegd worden bij de vier grote gevaren van klimaatopwarming: verlies van biodiversiteit, eutrofiëring (de vergroting van de voedselrijkdom in water door toevoer van een overmaat aan voedingsstoffen) en verlies aan vruchtbare grond. Elk risico op zich is al groot. Maar wanneer we ze samennemen en dat combineren met sociale ongelijkheid, wordt de toekomst voor de mensheid erg somber, de pandemie geeft ons een voorproefje. Wanneer er niets verandert, zullen de armen, de vrouwen, de kinderen en de ouderen massaal bedreigd worden – zeker als het migranten zijn of ze behoren tot ‘raciale’ minderheden. Hoe is het zover gekomen? Volgens sommigen toont de pandemie en de milieucrisis in het algemeen aan dat de ‘draagkracht’ van de aarde het niet meer aankan. Alleen de sterksten zullen overleven volgens de wet van de natuurlijke selectie die Darwin formuleerde… Enkele maanden geleden riep een politicus in de VS oudere mensen, die meer kwetsbaar zijn voor het coronavirus, op zich op te offeren voor ‘de economie’ en voor ‘de vrijheid’. Hij was vol misprijzen over de voorzorgsmaatregelen en pleitte ervoor om ‘de kleine griep’ vrij te laten circuleren. Trump, Bolsonaro en anderen dachten hetzelfde. Dat is wat we ‘sociaal darwinisme’ noemen en we moeten dit heftig bestrijden. De aanhangers van het ‘sociaal darwinisme’ beweren dat zij in de klimaatcrisis en de bedreiging van covid-19, de verdedigers zijn van de vrijheid om te leven, te genieten, te consumeren en zaken te doen zonder enige grens of beperking. Vaak klagen zij de complotten van bepaalde kapitalisten aan, maar dat is pure demagogie, zij klagen het kapitalisme zelf helemaal niet aan. Integendeel, wat deze lui in feite verdedigen is de vrijheid om rijk te zijn of het te worden ten koste van anderen en van de planeet. Achter het masker van ‘vrijheid’ en van ‘natuurwetten’ schuilt niets anders dan het oude fascistische project: overheersen, uitbuiten en uitschakelen. We moeten dit masker afrukken, zo niet dan dreigt de wereld opnieuw in barbarij te verzinken.
Wat te zeggen, wat te doen?
Het is eerst en vooral totaal fout te beweren dat de theorie van Darwin de eliminatie van de zwaksten rechtvaardigt. Integendeel, Darwin schrijft zwart op wit dat de wetten van de evolutie bij de mens empathisch gedrag hebben bewerkstelligd, wat ingaat tegen de strijd van allen tegen allen. De natuurlijke selectie bevoordeelt het omgekeerde, de solidariteit (2). En daarnaast moeten we benadrukken dat de mens geen diersoort is als de andere. Wij bouwen collectief ons sociaal bestaan op door arbeid, als bewuste activiteit. Daardoor hangt de mensenpopulatie niet alleen af van de natuurlijke productiviteit maar evenzeer van de sociale manier waarop we ze aanwenden. Dat betekent natuurlijk niet dat een onbegrensde ontwikkeling mogelijk is. Het betekent dat ‘onze draagkracht’ niet louter afhangt van het maximaal aantal mensen dat door een bepaalde productiewijze gevoed kan worden. Ze hangt ook af van het minimumaantal mensen dat hiervoor nodig is.
Marktwetten en roofbouw
Een concreet voorbeeld: De industriële en de kleinschalige visserij samen vangen per jaar dertig miljoen ton vis als voedsel voor mensen. De industriële visvangst krijgt hiervoor 25 tot 27 miljard dollar overheidssteun, stelt 500.000 mensen tewerk, verbruikt 37 miljoen ton stookolie, werpt 8 tot 20 miljoen dode dieren overboord en vangt nog eens 35 miljoen ton om tot visolie of tot diervoer verwerkt te worden. De kleinschalige visvangst krijgt maar 5 tot 7 miljard overheidssteun, stelt twaalf miljoen mensen tewerk, verbruikt 5 miljoen ton stookolie, werpt een verwaarloosbare hoeveelheid vangst terug in zee en produceert bijna geen visolie of diervoer. Hoe efficiënt zijn dan die twee systemen? Eén tot twee ton vis per ton stookolie voor de industriële visvangst, vier tot acht ton vis voor de kleine vissers! (3) Het is een enorm verschil: de kleinschalige visvangst is tegelijkertijd goed voor de werkgelegenheid, de biodiversiteit, het klimaat, de gezondheid en de openbare financiën. Waarom verplettert de grote industriële visvangst dan deze kleintjes? Omdat de marktwetten in het voordeel zijn van de kapitalisten die in deze sector investeren. Op dezelfde manier kunnen we agro-business en agro-ecologie vergelijken, vleesindustrie en veeteelt op de weide, houtindustrie en ecologisch bosbeheer, extractivisme in de mijnbouw met een rationeel beheer van minerale grondstoffen. Telkens komen we tot dezelfde conclusie: elke activiteit kan anders, kan gunstig zijn voor de biodiversiteit, het klimaat, de werkgelegenheid, de gezondheid en de openbare financiën. Waarom gebeurt dat dan niet? Omdat de marktwetten de kapitalisten die in de schadelijke activiteit investeren bevoordelen. Wat is het verband tussen dit alles en de pandemie en de milieucrisis in het algemeen? Visvangst, bosbouw, landbouw, mijnbouw en veeteelt zijn simpelweg die activiteiten die de schakel vormen op de grens tussen de mens en de natuur. En de zoönosen ontstaan precies op die grens.
Een noodzakelijke, urgente en wenselijke utopie
Hoewel vaccinatie noodzakelijk is, zal dit de kern van het probleem niet oplossen. Laten we van de crisis die we nu beleven gebruik maken om na te denken over structurele oplossingen. De pandemie leert ons dat de marktwetten de mensheid steeds dieper duwen in een relatie van roofbouw op de natuur. Die relatie keert zich als een boemerang tegen ons en moet dus zo vlug mogelijk afgebroken worden. De pandemie leert ook dat we niet in absolute aantallen met te veel zijn, maar dat we relatief met te veel zijn binnen een sociale organisatie die ons nu al twee eeuwen overheerst: het kapitalisme. Een andere organisatie behoort tot de mogelijkheden: ecosocialisme dat vertrekt van het vervullen van reële menselijke noden, op democratische wijze bepaald met respect voor de grenzen van ecosystemen. In een dergelijk systeem blijft de arbeid de onvermijdelijke bemiddeling tussen Homo sapiens en de rest van de natuur. Maar er zal minder arbeid nodig zijn (we zullen nutteloze en schadelijke activiteiten afschaffen), met werk voor iedereen dat zich prioritair zal richten op de zorg (voor mensen en ecosystemen). Arbeid zal met andere woorden een sociale, ecologische en dus ethische activiteit worden. Een activiteit die een echte bevrijdde mensheid waardig zal zijn omdat ze zich bewust zal zijn van de grenzen en bevrijd van de gewoontes van de productivistische- en consumptiedwang. Utopisch? Ja, maar utopieën doen de wereld veranderen! En deze utopie is niet alleen maar dringend en nodig, ze is ook wenselijk.
Noten
1. zie het artikel van Marijke Colle, Corona, griep en luchtvervuiling: een onderbelicht verband 2. Darwin ontwikkelt deze stelling in The Descent of Man, zijn tweede grote theoretisch werk dat 10 jaar na de Oorsprong der Soorten verscheen. 3. Jennifer Jacquet & Daniel Pauly, Funding Priorities: Big Barriers to Small-Scale Fisheries, Conservation and Biology, Volume 22, No. 4, 832-835
Artikel om over na te denken,
Artikel om over na te denken, maar dit tussenzinnetje stoorde mij nogal: "Hoewel vaccinatie noodzakelijk is, zal dit de kern van het probleem niet oplossen." Ik ben echter van mening dat vaccinatie het probleem verergerd en helemaal niet 'noodzakelijk' is. Ik heb uitgebreid aangetoond dat je als 'ecosocialist' wel drie keer mag uitkijken voordat je je aan de hyperkapitalistische farmaceutische industrie overlevert: https://www.andereuropa.org/corona-big-pharma-wint/ Om een vaccin te nemen dat in nog geen jaar is klaargestoomd, een niet eerder gebruikte gen-gemanipuleerde techniek bevat en waarvan de leverende bedrijven van de aansprakelijkheid zijn bevrijd, moet je nogal wat revolutionaire moed bezitten. Ik persoonlijk peins daar niet over. Communist tot in de kist, maar dat laatste wil ik graag zo lang mogelijk uitstellen.
Naar mijn mening kunnen prachtige ecosocialistische vergezichten ontwerpen, maar wordt het ook eens tijd om naar de concrete gang van zaken in de coronacrisis te kijken:
- Waarom zouden we bij de bestrijding van corona vertrouwen hebben in de man die de afgelopen tien jaar medogenloos op de gezondheidszorg bezuinigd heeft (Dit geldt bijna voor de regeringen van ieder kapitalistisch land!) En die bezuinigingen gaan door!;
- Waarom wordt een vaccin als enige oplossing beschouwd, terwijl preventieve maatregelen vooral voor ouderen volledig uitblijven;
- Waarom wordt de vernietigende kritiek op de PCR-test niet meegewogen, die bestaat uit het gegeven dat deze test door zijn ontwerper als researchtest was bedoeld en niet als diagnose-test. Daarom mag ook niet over 'besmettingen' gesproken worden. Als de PCR-test valt, valt de bodem onder het hele beleid;
- In zijn boek Dodelijke Medicijnen stelt de auteur dat farmaceutische bedrijven in staat waren zelfs ministers en regeringsleiders in Latijns-Amerika en Afrika om te kopen. Waarom zou dat in Europa niet kunnen? Enz., enz., enz.
Waarom zou de tot pandemie verklaarde coronacrisis niet een onderdeel kunnen zijn van een grootscheepse aanval vanuit de heersende klasse om de gigantische economische crisis die achter de coronacrisis schuilt wederom op de schouders van de werkers af te wentelen en hun verzet met lockdowns te frustreren. En dat de farmaceutische industrie van de gelegenheid gebruik maakt om nog even miljardenwinsten binnen te slepen. Of denken jullie dat de heersende klasse niet in staat is de klassenstrijd te voeren!
Beste Gerrit. De onderkop van
Beste Gerrit. De onderkop van Grenzeloos is ‘de wereld begrijpen om de wereld te veranderen’. Dat proberen we in te vullen door informatie en analyses te geven die het mogelijk maken de wereld beter te begrijpen en die aangrijpingspunten kunnen geven om deze wereld te veranderen. We denken niet dat wij de wijsheid in pacht hebben, we laten ook anderen aan het woord en gaan de discussie niet uit de weg. Maar die discussie moet wel serieus zijn, gericht op het begrijpen van de wereld en gebaseerd op feiten en argumenten. Helaas voldoet jouw laatste bijdrage daar niet aan. Normaal gesproken zouden wij die dan ook niet plaatsen. We hebben dit nu wel gedaan om in deze reactie jou en andere lezers duidelijk te maken welke criteria we voor plaatsing hanteren en waarom we vinden dat jouw laatste bijdrage daar niet aan voldoet.
Je grijpt, zoals je aangeeft, ‘een tussenzinnetje’ in een lang artikel over ecosocialisme aan om een aantal opmerkingen te maken over de coronacrisis en vaccinatie. Je doet dat niet door feiten en argumenten aan te dragen, maar vooral door steeds zaken te suggereren. We gaan hier niet op al je punten in, want het probleem van deze manier van discussiëren is dat je op algemene suggesties moeilijk concreet kan reageren. Daarom beperken we ons tot een aantal voorbeelden.
Aan het eind van je reactie schrijf je b.v. ‘Waarom zou de tot pandemie verklaarde coronacrisis niet een onderdeel kunnen zijn van een grootscheepse aanval vanuit de heersende klasse om de gigantische economische crisis die achter de coronacrisis schuilt wederom op de schouders van de werkers af te wentelen en hun verzet met lockdowns te frustreren. En dat de farmaceutische industrie van de gelegenheid gebruik maakt om nog even miljardenwinsten binnen te slepen. Of denken jullie dat de heersende klasse niet in staat is de klassenstrijd te voeren!
Alleen al in die passage zitten zoveel niet beargumenteerde aannames, dat het niet als een serieuze bijdrage aan de discussie kan worden beschouwd. Natuurlijk denken wij dat de heersende klasse in staat is de klassenstrijd te voeren. We denken dat ze dat dagelijks doet, en dat ze dat helaas over het algemeen beter doet dan haar tegenstanders. En natuurlijk maakt de farmaceutische industrie van de gelegenheid gebruik om nog maar even miljardenwinsten binnen te slepen. Maar dat is natuurlijk iets heel anders dan de pandemie‘ een onderdeel is van een grootscheepse aanval vanuit de heersende klasse om de gigantische economische crisis die achter de coronacrisis schuilt wederom op de schouders van de werkers af te wentelen en hun verzet met lockdowns te frustreren’. Nee, je zegt niet dat dat zo is, je vraagt alleen maar waarom dat niet zou kunnen. Alles zou hypothetisch kunnen, maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat dat zo is.
Natuurlijk bestaan er complotten, samenzweringen, coups en couppogingen, zeker van de kant van de heersende klasse. Maar in zijn algemeenheid is de heerschappij van de heersen de klasse gebaseerd op haar economische macht en de daarvan afgeleide politieke macht, macht in de media enz. Ze is tot nu toe helaas steeds in staat geweest om de crisis af te wenden op de werkers. En er is geen enkele reden dat ze nu opeens een pandemie heeft moeten uitvinden of veroorzaken om dat mogelijk te maken. In vele artikelen op Grenzeloos is de relatie tussen de pandemie en het kapitalisme aan de orde gekomen. Maar het duidelijk maken van de relatie tussen de pandemie en het kapitalisme, uitleggen dat de voorwaarden voor de pandemie voor een groot deel voortkomen uit het kapitalisme, is iets anders dan suggereren dat de hele pandemie een vooropgezet plan van de heersende klasse is. Dat is gewoon onzin, daar is geen enkele aanwijzing voor, en daarmee zou de heersende klasse ook een volstrekt onnodig risico nemen.
Ook de rest van je bijdrage bestaat uit dit soort suggestieve ‘waarom’ redeneringen. ‘Waarom wordt een vaccin als enige oplossing beschouwd, terwijl preventieve maatregelen vooral voor ouderen volledig uitblijven.’ Je kan allerlei kritiek hebben op het corona beleid, wij hebben die ook, maar het is gewoon niet waar dat een vaccin als enige oplossing wordt beschouwd er zijn ook andere maatregelen: social distensing, lock downs, reisadviezen, mondkapjes, spatschermen etcetera en, nogmaals of je het met die maatregelen eens ben of niet, die zijn mede bedoeld als preventieve maatregelen om ook ouderen te beschermen.
‘Waarom wordt de vernietigende kritiek op de PCR-test niet meegewogen, die bestaat uit het gegeven dat deze test door zijn ontwerper als researchtest was bedoeld en niet als diagnose-test.’ Bewijst het feit dat iets voor het ene doel is ontwikkeld en later voor iets anders wordt gebruikt, dat dat laatste gebruik niet deugt? Dat is toch een volstrekte onzin redenering. Een fiets is ontwikkelt als een vervoersmiddel, maar is ook voor trainingsdoeleinden te gebruiken. Allerlei medicijnen die tegen een bepaalde ziekte zijn ontwikkeld blijken later ook inzetbaar voor andere kwalen. Zijn ze daarmee bij voorbaat gediskwalificeerd? Nee natuurlijk niet.
En zo kunnen we doorgaan.
Mede door de pandemie leven we in een tijd waarin heel veel mensen zeer onzeker zijn, over hun gezondheid, over hun toekomst, over het klimaat, over de toekomst van de wereld en die van hun kinderen, en terecht. En mensen zoeken naar antwoorden en verklaringen. En het blijkt dat een groeiende groep mensen in die verwarring ontvankelijk is voor allerlei complottheorieën. Verhalen waarin gedeeltelijke waarheden vermengd zijn met hersenspinsels. Verhalen die makkelijkere, eenduidige verklaringen geven voor zaken die in werkelijkheid ingewikkelder liggen. En die verhalen leiden er toe dat die mensen hun woede, angst frustratie niet richten op de werkelijk oorzaken en veroorzakers van hun situatie, maar op de karikaturen die hun worden voorgehouden. Zoals nu steeds meer mensen zich niet richten tegen de in het kapitalisme gelegen oorzaken die deze pandemie mogelijk hebben gemaakt, maar volhouden dat er geen pandemie is, of dat het maar een griepje is, of dat Bill Gates, George Soroz, of bigfarma het bewust inde wereld hebben gebracht.
Beste Gerrit. Wij willen met Grenzeloos een bijdrage leveren aan het begrijpen van de wereld zoals die is, om hem te kunnen veranderen. Wij willen niet bijdrage aan het mystificeren van de wereld en de misstanden daarin. Daarom willen we ons verre houden van onbewezen en onzinnige suggesties en complottheorieën. De werkelijkheid van het kapitalisme is erg genoeg, we hoeven daar niks bij te verzinnen. Daarom plaatsen we geen bijdragen die dat wel doel.
We wensen jou en de jouwe het beste in 2021, en zullen ieder bijdrage die uitgaat van feiten en argumenten graag plaatsen.
Reactie toevoegen