Soms waan je jezelf in een wereld waarin het Cultuurmarxisme heeft gezegevierd. Met een beetje moeite beleef je kunstuitingen die een dieper inzicht geven in menselijke drijfveren, in maatschappelijke verhoudingen en de ontwikkeling daarvan. Of daar dan ook conclusies aan worden verbonden voor de inzet voor een betere wereld, dat blijft altijd aan de kijker, lezer of luisteraar. Maar een aanbod waaruit inspiratie kan worden geput, is zeker aanwezig.

[leestijd 5 minuten] De twee eerste maanden van 2019 heb ik me op het culturele pad begeven en ben daar als linkse kritische beschouwer allerminst teleurgesteld. Op verschillende culturele fronten viel flink te genieten. Ik beperk me hier tot enkele films, theaterproducties en een tentoonstelling die ik zelf uitkoos en bezocht.

Sterke vrouwen

Het begon al rond de jaarwisseling met een hele serie films over vrouwen. Zo wordt het minder opmerkelijk dát vrouwen in een film de hoofdrol spelen. Bovendien ging het in veel gevallen om stérke vrouwen. Vrouwen die een voorbeeld geven als het gaat om zelfhandhaving én emancipatie. Ik denk dan bijvoorbeeld aan Les Gardiennes, een film over vrouwen op het Franse platteland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Of aan De Dirigent waarin een vrouw een plek opeist in de wereld van grote symfonieorkesten. Of aan The Wife, of Colette, of Mary Shelley, over schrijfsters die zich in een door mannen gedomineerde wereld naar erkenning moesten vechten. Vooral The Wife wekt daarbij de indruk dat dames daarvoor nooit beloond zouden zijn met bijvoorbeeld een Nobelprijs, hetgeen echter niet juist is. Zie het artikel “Film en Literatuur: inhaalslag vrouwen?” Met enige inspanning kunnen misschien ook nog films als A Star Is Born met Lady Gaga en de blockbuster  Alita: Battle Angel tot de categorie sterke vrouwenfilms worden gerekend.

Kritische Oscars

Opmerkelijk is dat bij de Oscars een nieuwe weg lijkt ingeslagen. Belangrijke Oscars gingen naar films die het racisme op de korrel nemen en naar zwarte regisseurs, acteurs en actrices, zoals bij If Beale Street Could Talk, naar een roman van James Baldwin, Green Book, BlacKkKlansman, Black Panther en de korte film Skin. Green Book, over de veranderende verhouding tussen een blanke taxi-chauffeur en zijn zwarte passagier, werd zelfs uitgeroepen tot Beste Film. En dan waren er ook nog drie Oscars voor het prachtige Roma, een ode van regisseur Alfonso Cuaron aan het dienstmeisje Sofia uit zijn jeugd tegen de achtergrond van de machts-, klasse- en sexe-verhoudingen in het toenmalige Mexico (1970). Tenslotte was er eveneens een Oscar voor The Favourite, een film die - trouwens net als Mary, Queen of Scots – de intriges en kuiperijen aan het Engelse hof in het verleden genadeloos onthult en aan de kaak stelt. Met de gebruikelijke minachting van vorsten en vorstinnen voor het gewone volk.

De kritische keuzen bij de Oscar-toewijzingen duiden wellicht op een effect van het in 2016 genomen besluit om de 6000 leden tellende jury binnen vijf jaar te verjongen en het aantal niet-blanke juryleden en het aantal vrouwen te verdubbelen.

TV-film

Behalve in de bioscoop zijn er ook thuis op tv met regelmaat goeie films te zien die ergens over gaan. Misschien niet zo’n goed voorbeeld is de Netflix-serie over Trotsky. Daarover volgt in een volgende editie van Grenzeloos.org nog een recensie. Wél een absoluut hoogtepunt voor elk linksgeaard mens is de in februari gestarte reeks films op Net 5: The Hunger Games. Alle vier de delen, met in de eerste twee delen de strijd van Katniss (Jennifer Lawrence) om te overleven in de Spelen van Panem en in de laatste twee delen over de revolutie in dat land en de omverwerping van de dictatuur aldaar. Geweldig!

Razende rationaliteit

Ook in menig theater was en is in dit voorjaar van 2019 het één en ander aan schoons en inspirerends te beleven. Zelf heb ik genoten van een voorstelling van het Zuidelijk Toneel over Spinoza. Na behoorlijk succesvolle voorstellingen over Socrates en Marx, werd nu de 17^e eeuwse Nederlandse filosoof Spinoza onder de loep genomen. Een uur lang razende rationaliteit, uitzonderlijk krachtig en solo gebracht door Han Kerckhoffs in topvorm.

Een hoop te doen was er na een De Wereld Draait Door over een nieuw stuk van De Verleiders. De makers en spelers kwamen een tikkeltje ongenuanceerd uit de hoek. Alsof ze in het geheel geen research zouden hebben gepleegd naar hun onderwerp: privacy en de geheime dienst. Inmiddels geven zelfs de grootste sceptici toe dat pakweg 80% van hun verhaal in Niksteverbergen klopt. Zoals ook hun eerdere producties over de zorg (Slikken en Stikken), over de vastgoedfraude, het mangelen van de democratie door de multinationals en de banken (Stem Kwijt en Door De Bank Genomen) voor verreweg het grootste deel openbaringen waren van ongewenste waarheden voor de heersers der aard.

Evita

De come-back van de musical Evita is evenmin verkeerd. De film met Madonna als Eva Peron en Antonio Banderas als Che Guevara is niet echt te overtreffen, maar Brigitte Heitzer en René van Kooten kunnen er ook wat van. Alhoewel Brigitte tijdens haar optreden in Scheveningen niet al te best bij stem was: wat schril, scherp en schel. De balletten van de militairen die in deze uitvoering zijn ingelast, werkten weliswaar op mijn lachspieren, maar verder was het best goed. Decors en muziek prachtig. Het duet van Evita en Che (die elkaar in werkelijkheid nooit hebben ontmoet) over hun verschillende benadering van armoede – liefdadigheid of sociale strijd – bezorgde me weer kippenvel. Het blijft een gigantische vondst van schrijver Tim Rice om juist tijdgenoot Che het leven en de werken van Eva te laten becommentariëren. Dat zorgt voor context en de mogelijkheid tot kritische distantie bij het beoordelen van de dramatische rol die Eva Peron in haar leven speelde.

Erwin Olaf

Erwin Olaf is een fantastische fotograaf. Maar daar zijn er meer van. Het bijzondere van Erwin Olaf is de inzet van zijn enorme kwaliteit als fotograaf voor bevrijding en vrijheid. Van jongs af aan was hij betrokken bij de emancipatie van homoseksuelen en later LHBTI. Hij was jaren lang betrokken bij het blad van de COC. “Vrijheid van meningsuiting en de vrijheid om te zijn wie je bent” zijn voor hem kernwaarden waarvan zijn foto’s ook getuigen. Een serie van, overigens hele mooie, foto’s van de koninklijke familie, met een beetje zweverige tekst (“verbinding” en zo), valt enigszins uit de toon, maar verder is zijn werk  dat van “een woedende man die soms ook aardig kan zijn”. Iemand die over zichzelf zegt “Wat ik het liefst wil laten zien, is een perfecte wereld met een barst erin”. Een geëngageerd kunstenaar. Te zien in het Fotomuseum en het Gemeentemuseum van Den Haag tot 12 mei van dit jaar.

Uitsmijter

Als uitsmijter van dit artikel de aankondiging van de nieuwe film van Mike Leigh: Peterloo. Een film over het bloedbad op St. Peter Field in Manchester in 1819. Vier jaar na de Slag bij Waterloo demonstreerden 80.000 mensen op dat Field voor een kiesrechthervorming in Engeland. Hoewel de demonstratie zeer ordelijk verliep vielen er 11 doden en 400 gewonden. De autoriteiten hadden namelijk besloten geen enkel protest te tolereren. Mike Leigh (bekend van Naked, Secrets and Lies en Another Year) heeft er een klassieke keiharde film aan gewijd. In brede kring wordt het Peterloo Massacre opgevat als het begin van de klassenstrijd in Engeland. Vanaf 1 maart in de bioscoop.

Tsja, na zo’n ronde langs bioscopen, theaters en musea waan je je dus soms in een wereld waarin het Cultuurmarxisme heeft gezegevierd. En er blijken voor linkse, progressieve en kritische lieden ook best wel aardig wat leuke en leerzame uitjes te zijn. En dan herinneren Trump, Poetin, Erdogan en Rutte je er wel aan dat er in onze wereld nog heel wat werk te verrichten is en strijd te voeren.