De uitslag van de regionale verkiezingen in de Duitse deelstaten Saksen en Thüringen op 1 september 2024 wijst op een toename van de steun voor extreemrechts die net zo overweldigend is als in veel andere landen. Wat een vreselijk gevoel is het om te moeten hopen dat in beide deelstaten op de een of andere manier een regering onder leiding van de Christendemocratische Unie (CDU) kan worden samengesteld om de confrontatie aan te gaan met de extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD)!

De leiders van de AfD konden op de verkiezingsavond met een spottende glimlach beweren dat de coalitieregering en de CDU/CSU-partijen hun standpunten hadden overgenomen, met name over het vluchtelingenbeleid (maar niet in staat waren om ze uit te voeren). Daarom zouden ze de gevestigde partijen blijven 'pushen'. Het publieke debat wordt inderdaad volledig gedomineerd door extreemrechts. Hoe meer de gevestigde partijen hun ideeën overnemen, hoe zekerder het is dat meer mensen bij de volgende gelegenheid op het oorspronkelijke extreemrechts zullen stemmen.

De verkiezingsresultaten onder de 10 procent voor de regeringscoalitiepartijen zijn een klinkende klap in het gezicht van hen en van kanselier Scholz (voor de Sociaaldemocratische Partij (SPD), de Groenen en vooral spectaculair voor de Vrije Democraten (FDP) van Lindner). Kunnen we hier blij mee zijn en oproepen tot nieuwe verkiezingen op federaal niveau? De CDU is met de minste verliezen uit deze regionale verkiezingen gekomen, op de eerste of tweede plaats. Volgens de peilingen is het bijna zeker dat de partijen van de CDU de leidende kracht zullen zijn in een regering die de coalitie vervangt. Dat betekent dat we van kwaad tot erger gaan.

Een regeringscrisis

De nieuw gevormde Bündnis Sahra Wagenknech (BSW) is erin geslaagd stemmen af te pakken van alle andere partijen, maar in de eerste plaats van Die Linke – en als laatste van de AfD. Haar bestaan is een uiting van de crisis op links. Haar standpunt is nogal dubbelzinnig, en niet alleen op het gebied van vluchtelingen. Haar conservatisme in het cultuurbeleid overlapt dat van de AfD. Het is moeilijk te zeggen in hoeverre haar nogal linkse standpunten over sociaal beleid een positieve rol kunnen spelen.

Voor zover het een verticaal werkingsmodel is dat afhankelijk is van een charismatische persoonlijkheid, is haar toekomst onzeker. Bovendien zal de krachtenbundeling in de twee nieuwe regionale parlementen haar dwingen om 'realistische politieke' keuzes te maken. In deze tijden van grote politieke instabiliteit zou het gemakkelijk kunnen gebeuren dat de BSW snel haar geloofwaardigheid verliest en in het collectieve bewustzijn toegerekend wordt tot de gevestigde partijen.

De crisis in de regeringscoalitie zou alleen maar toegejuicht kunnen worden als links – en dus ook Die Linke in electorale zin – er sterker door zou worden. Zoals iedereen weet, gebeurt het tegengestelde. De partij van Bodo Ramelow, die ooit zo trots Thüringen leidde, is nu net een geplukte kip. Het heeft Ramelow geen goed gedaan munt te slaan uit zijn persoonlijke aura en de naam van zijn partij weg te laten van de verkiezingsposters. In Saksen zakte Die Linke zelfs onder de 5 procent en kwam alleen terug in het parlement van de deelstaat dankzij twee rechtstreekse mandaten. In de peilingen rechtvaardigden veel mensen hun keuze om op de BSW (of zelfs de AfD) te stemmen door hun teleurstelling over Die Linke. Natuurlijk zijn er weer mensen die zeggen dat Die Linke nu voorgoed afgeschreven moet worden.

Maar wacht eens even...

Verkiezingsfiasco's maken Die Linke niet rechtser, meer establishment of burgerlijker. Wat ik al eerder heb kunnen zeggen is meer dan ooit waar: iedereen die nu nog lid is of dat in de toekomst zal worden en iedereen die Die Linke blijft stemmen, handelt uit overtuiging. Dat heeft grote waarde en mag niet lichtvaardig worden gecompromitteerd. Natuurlijk moet links als geheel, en Die Linke is daarbinnen nog steeds de relatief sterkste kracht, nadenken over hoe het uit de crisis kan komen en weer sterker kan worden.

Die Linke heeft er alles bij te winnen om valse polarisaties in het publieke debat te bestrijden door ze te confronteren met het klassenantagonisme tussen arbeid en kapitaal. Geen enkele andere hoorbare politieke kracht in Duitsland eist systematisch en bij elke gelegenheid een breuk met al het beleid dat de gevestigde partijen en de AfD voeren in het belang van het kapitaal en tegen de belangen van arbeiders, uitgebuitenen en achtergestelden. De afwezigheid van zo'n kracht weegt als een nachtmerrie op veel mensen, die zich in hun wanhoop wenden tot het bruine [de kleur van de NSDAP], blauw geverfde [de kleur van de AfD], gespuis.

Er zijn geen sluiproutes. Zonder diepe wortels in de werkplekken en buurten zal links nooit meer op krachten komen. Solidariteit met Palestina in plaats van raison d'état [het idee dat politiek werkt volgens een logica van machtsverwerving die in extreme gevallen los staat van de principes van recht, moraal en godsdienst], internationalisme en antimilitarisme in plaats van oorlogszucht en pacifisme – dat zijn moeilijke en ingewikkelde taken die veel doorzettingsvermogen en geduld vereisen. Maar we hebben ook moedige politieke initiatieven nodig. Onder andere door de maat te nemen van de strijdbaarheid die in de vakbonden nog aanwezig is om hen te betrekken bij een groot overleg over hoe we het gevaar van extreemrechts het hoofd kunnen bieden door middel van massa-acties die leiden tot concrete solidariteit.

Dit artikel stond op Intersoz. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.