1. Ondanks Merkels overwinning (42%, een stijging met 8%) bestaat er mathematisch een linkse meerderheid maar die zal niet daadwerkelijk tot een meerderheid leiden omdat de SPD tegen samenwerking met Die Linke is gekant.

2. De overwinning van Merkel heeft de krachtsverhoudingen tussen de twee kampen in de maatschappij niet gewijzigd. De CDU heeft de liberale FDP immers opgegeten. Door het ineenstorten van de FDP verliest Merkel haar “natuurlijke” regeringspartner.

3. Het verdwijnen van de FDP uit de Bondsdag laat zien dat het marktfundamentalisme in de maatschappij is gemarginaliseerd.

4. Volgens de opiniepeilers dankt Merkel haar stemmen voor 40% aan haar persoonlijkheid. Zij gaf een beeld van iemand “zoals jij en ik”, die pragmatisch (niet “ideologisch”) is, getuigt van openheid voor progressieve veranderingen (uittrede uit kernenergie, homohuwelijk) en die de politieke tegenstander niet agressief aanpakt. Zij belichaamt als het ware in haar persoon de “grote coalitie” en het verlangen naar harmonie gewild door een meerderheid van de Duitsers.

5. Op politiek vlak heeft Merkel de naam dat ze het land heeft beschermd tegen de crisis en tegen de druk om “ons geld weg te gooien” naar die “mediterrane nietsnutten”. De mensen die voor haar hebben gestemd, zijn niet getroffen door de crisis, maar zijn geschrokken van die crisis. Die overheersende rol van Merkel verbergt echter een diepe crisis binnen de CDU met sterke spanningen tussen de conservatieven (waarvan er enkele naar het AfD zijn overgestapt) die Merkel bekritiseren omdat ze te sociaaldemocratisch is en anderzijds de “modernisten”.

6. De SPD boekt een kleine winst, maar dit resultaat is toch nog het een na slechtste resultaat sinds het bestaan van de Federale Republiek. De SPD  wordt nog steeds afgerekend op de periode Schröder en op haar onvermogen afstand te nemen van de toenmalige neoliberale hervormingen. Daardoor was Steinbrück absoluut niet geloofwaardig

7. Die Linke is nu de derde partij, net voor de Groenen. Maar dit is meer het gevolg van de zwakte van de Groenen en het ineenstorten van de FDP, dan van eigen kracht. In vergelijking met 2009 verloor Die Linke 3%. Maar in vergelijking met de crisis van een jaar geleden, toen volgens sommige peilingen de 5% niet gehaald zou worden, betekent dit resultaat een consolidatie. Die is er ook in het westen van Duitsland waar de partij boven de 5% uit komt. Het gevaar dat Die Linke een regionale partij zou worden is hierdoor veel kleiner geworden.

8. Toch zullen de interne krachtsverhoudingen tussen “gematigden” (vooral in het oosten) en “radicalen” (vooral in het westen) verschuiven naar de gematigden. En dit om meerdere redenen: eerst en vooral is er de belangrijke rol van Gregor Gysi (die uit het oosten komt en de “gematigden” vertegenwoordigt) in deze campagne en de afwezigheid van Oskar Lafontaine. Er is ook de enorme druk die komt uit het feit dat de SPD binnen vier jaar het ambt van bondskanselier niet zal kunnen opeisen zonder Die Linke. Voor beide kanten is het omvormen van die mathematische meerderheid in een echte meerderheid dan aan de orde.

9. De Groenen zijn ook een van de grote verliezers en dit des te meer omdat ze een jaar geleden door de peilingen op 20% werden geschat, door het “Fukushima effect”. De voornaamste redenen hiervoor zijn: een programma dat als te links werd gezien (met hogere belastingen voor de rijken), waardoor ze werden gereduceerd tot de harde kern van hun kiezers; het uittreden uit kernenergie (beslist door Merkel) wat de Groenen een beetje overbodig maakte; en tenslotte het demagogische gebruik door enkele media en door de rechterzijde van de CDU, van de problemen met pedofilie in de partij 25 jaar geleden. Dit zal de “realos” binnen de partij, en zo een evolutie naar rechts van de Groenen, versterken.

10. De nieuwe partij AfD (Alternative für Deutschland) heeft de 5% drempel niet gehaald. Maar de behaalde 4,7% betekenen een echt succes gezien het feit dat die partij nog maar enkele maanden bestaat. Haar programma stelt voor om uit de euro te stappen of de euro te ontbinden. De leiding van de partij bestaat vooral uit liberale economie professoren en conservatieven vaak afkomstig uit de CDU en de FDP. De AfD haalde 450.000 stemmen weg bij AfD, 360.000 bij de FDP, 360.000 bij Die Linke en 300.000 bij de CDU. De 360.000 stemmen afkomstig van Die Linke wijzen op twee tendensen: enerzijds een proteststem en anderzijds de ondoorzichtigheid van de positie van de linkerzijde in de crisis van de euro. Op dit ogenblik kan men de AfD niet vergelijken met het Front National in Frankrijk of met andere soortgelijke partijen. Ze zijn gematigder en spreken zich uit tegen racisme en xenofobie. Ze beweren “pro-Europees” te zijn. De partij zal deelnemen aan de Europese verkiezingen en maakt een grote kans gekozen te worden in het Europees Parlement.

11. Merkel heeft nu twee realistische opties voor de vorming van de regering: ofwel een grote coalitie met de SPD ofwel een coalitie met de Groenen. Het is nog te vroeg om een prognose te maken. Binnen de SPD is er grote weerstand tegen regeringsdeelname uit vrees dat de partij hierdoor verzwakt zou worden zoals in 2009. Er zullen dus nog ingewikkelde onderhandelingen komen met allerlei tactische spelletjes tussen CDU, SPD en de Groenen.

12. Maar los van welke coalitie er gevormd gaat worden binnen enkele weken, zullen deze verkiezingen geen belangrijke veranderingen teweegbrengen. Er zal wel een lichte verschuiving komen naar steun voor meer gelijkheid (met de eis voor een minimumloon enzovoort). Ook zal er een meer liberale houding komen op het vlak van migratie, ten opzichte van de elektronische spionage (NSA en anderen), de seksuele minderheden en dergelijke. Inzake het beheersen van de Europese crisis, de politiek van “fiscale discipline” zal er echter niets veranderen. Er zullen wel enkele honderden miljoenen euro vrijgemaakt worden voor de strijd tegen de werkloosheid in Griekenland, Spanje en Portugal.

Peter Wahl (lid van Attac en van WEED, Weltwirtschaft, Ökologie & Entwicklung)

Dit artikel verscheen eerder op Europe Solidaire Sans Frontières