'Een nieuwe antiracisme beweging is nodig'

Mahmut is actief in de linkse beweging, onder meer binnen de SP en bij Turkse zelforganisaties. De laatste tijd steekt hij zijn energie vooral in antiracisme werk, zoals bij het Platform Stop de Inburgeringsplicht. 'Een van de initiatiefnemers voor de oprichting van het platform was Aksi, een organisatie van linkse jongeren van voornamelijk Turkse komaf. Wij merkten dat er heel weinig verzet was rondom de thema's integratiedwang en migratiebeheersing. Immigranten hebben in Nederland niet alleen te kampen met een ideologisch racisme dat hen als tweederangs burgers ziet, ze hebben ook niet dezelfde burgerrechten als blanke Nederlanders. Op papier wel, maar in de praktijk zijn ze veel vaker werkloos, hebben ze slechtere banen, krijgen ze moeilijker toegang tot een woning in mooiere wijken, worden ze gediscrimineerd in het uitgaansleven en ga zo maar door. Daar komt nog bij dat in deze periode er een reeks politieke aanvallen is uitgevoerd op de specifieke verworvenheden van migranten. Zo zijn de leges voor verblijfsvergunningen verhoogd en is gezinshereniging min of meer onmogelijk gemaakt.'

'De wet Inburgering zien wij als een van de belangrijkste aanvallen. We merkten dat voor het overgrote deel van links, parlementair links en buitenparlementair links, maar ook voor zelforganisaties, deze wet eigenlijk geen issue was. En dat terwijl het een racistische wet is. Mensen worden op grond van afkomst anders behandeld dan blanke Nederlanders, hun rechten worden geschonden en ze krijgen te maken met een zware financiële last en worden gedreigd met sancties. Tijdens onze pogingen om mensen te informeren over deze wet kwamen we in contact met de Fabel van de Illegaal en andere organisaties waarmee we samen het Platform Stop de Inburgeringsplicht hebben opgericht.'

De klassieke anti-racisme beweging is er in Nederland niet in geslaagd om de hernieuwde opkomst van racisme tegen te houden. 'We proberen samen met anderen een nieuw soort antiracisme beweging op te bouwen. Het klassieke antiracisme was vooral een houding, en erg moralistisch. Een houding van: 'fatsoenlijke mensen, en goede socialisten al helemaal, zijn tegen racisme'. Maar er werd nauwelijks een analyse gemaakt van waar racisme vandaan komt en wat de doelen en functies ervan zijn in deze samenleving. En daardoor miste het wortels in de realiteit, in het dagelijks leven. Er werd nooit daadwerkelijk aansluiting gezocht met de slachtoffers van racisme zelf. De strijd tegen racisme werd niet verbonden met emancipatoire eisen. Die kloof tussen links en migranten merk je nu heel duidelijk. In een periode dat de rechten van migranten onder vuur liggen zijn antiracistische organisaties en linkse groepen die solidair zijn met migranten niet in staat mensen uit die gemeenschappen te mobiliseren.'

Door haar gebrek aan een analyse van het racisme en banden met migranten groepen raakte de klassieke antiracisme beweging verouderd naarmate het racisme van karakter veranderde. 'Modern racisme is iets anders dan wat we uit het verleden kennen. Het klassieke racisme maakte een hiërarchisch onderscheid tussen mensen op basis van een mengelmoes van factoren, hun etnische afkomst, religie, taal. In het moderne racisme speelt een factor als etnische afkomst niet meer zo'n prominente rol, het gaat vooral om culturele herkomst en religieuze factoren. Het nieuwe racisme is voornamelijk islamofobie, of beter gezegd; islamhaat. Het verwijderen van ras uit het racistische discours was een manier om het acceptabel te maken. Je moet overigens geen al te scherp onderscheid maken tussen deze twee vormen van racisme, je ziet allerlei dynamieken uit het oude racisme terug in het nieuwe. Oriëntalisme zoals beschreven door Edward Saïd speelt bijvoorbeeld een belangrijke rol in de nieuwe islamofobie.'

Racisme kan niet worden teruggebracht tot het irrationele karakter van mensen of tot morele fouten. Het moderne racisme heeft duidelijke functies. 'Islamhaat heeft volgens mij een aantal belangrijke functies. Het is geen toeval dat het juist de kop opsteekt in een tijd dat de verzorgingsstaat wordt afgebroken. Bezuinigingen, privatisering, en deregulering, zoals wat er met het pensioenstelsel en het zorgstelsel gebeurt, zijn pijnlijke ingrepen. Islamhaat vervult in deze omstandigheden de functie van uitlaatklep en wijst een zondebok aan. Ik denk niet dat je de twee los van elkaar kunt zien. Racisme maakt bij voorbaat solidariteit kapot.'

'Een tweede punt is dat Europa steeds sterker inzet op migratiebeheersing. Migratie moet in het belang komen te staan van het kapitaal en islamhaat vormt een rechtvaardiging voor het steeds verder sluiten van grenzen en de afbraak van rechten van migranten. Een andere factor is volgens mij dat Nederland en de hele westerse wereld een diepe sociale crisis doormaakt. Dat heeft te maken met het neoliberalisme. Neoliberalisme is niet alleen een politiek concept, het heeft ook een sociaal-psychologische kant. Egoïsme wordt gestimuleerd als een doel op zich. Mensen worden gereduceerd tot consumenten: 'wees succesvol zodat je veel kan consumeren" gebiedt het neoliberalisme. En je consumptiepatroon wordt vervolgens de basis van je sociale status. Het gevolg is dat de sociale cohesie, familiebanden, solidariteitsbanden kapot worden gemaakt. Racisme, islamhaat en het hele zogenaamde integratiedebat zijn manieren om, over de rug van migranten, weer een nieuwe collectieve identiteit van de westerse samenleving te construeren. Het racisme is een zalf voor de geest van westerse individuen.'

'Een laatste belangrijke functie is dat het nieuwe racisme een rechtvaardiging levert voor imperialistische interventies in het Midden-Oosten. Hier zie je vooral duidelijk de band met het oude koloniale racisme. Het verhaal is 'deze mensen zijn achterlijk, ze zijn barbaars en wij moeten onze verheven westerse normen en waarden exporteren'. Dat was ook altijd het excuus van de kolonialisten. Wat opvalt is dat deze beschavingsdrang zich nu ook uitstrekt tot oosterlingen in het westen, zoals bijvoorbeeld met het plan voor die inburgeringsplicht. Op wereldschaal is het nieuwe racisme een contra-ideologie tegenover het verzet van het Zuiden tegen het Noorden. Jammer genoeg is dit verzet voornamelijk in handen gekomen van de politieke islam, waar het eerst voornamelijk bestond uit socialistische stromingen.'

Een nieuw racisme betekent ook dat we een nieuwe antiracisme beweging nodig hebben. 'Zo'n beweging moet de strijd aangaan met de conservatieve ideologie, we moeten onze linkse waarden van emancipatie en participatie naar voren brengen. We moeten het weer hebben over sociaal-economische factoren die nu nog te vaak ontbreken in het debat.'

'Als we racisme willen bestrijden ontkomen we er niet aan om een algemene strijd te voeren die alle mensen aangaat. Een strijd voor sociale eisen dus, tegen het neoliberalisme, en voor het behoud en uitbreiding van de publieke sector. Dit zou al een sterk tegengif tegen racisme zijn. In zo'n strijd zullen mensen namelijk zien dat ze gemeenschappelijke belangen hebben. Binnen die strijd moet je op deelterreinen actief zijn. Immigratiebeheersing, integratiedwang en afbraak van migrantenrechten kunnen zo'n deelterreinen zijn. Het is dus geen kwestie van 'of/of' maar van 'en/en'. Door op te komen voor het behoud en de uitbreiding van specifieke verworvenheden van migranten wordt deze groep ook zichtbaar in de beweging.'

'Het is geen makkelijke klus. De zelforganisaties hebben bewezen dat ze er niet toe in staat zijn. Ze zijn in zichzelf gekeerd. Parlementair links voert de discussie binnen het kader dat door rechts gesteld wordt. Daarnaast zijn ze bang om hun nek uit te steken en electoraal verlies te leiden. Er is dus niet veel, maar naarmate we er meer in slagen om zo'n beweging op te bouwen kunnen we ook meer druk uitoefenen op parlementair links.'

Ondanks alle moeilijkheden biedt de huidige situatie ook kansen. 'Ik denk dat er onder de meer bewuste lagen van allochtone jongeren een heleboel onvrede en woede is. Dat betekent politiek potentieel, ook voor links. Je ziet dat jongeren nadenken over hun positie, boos zijn. Dat is heel goed. Wat je ook ziet is dat die onvrede nog maar in heel beperkte mate gepolitiseerd is. Ze wordt bijvoorbeeld geuit in muziek, in hiphop bijvoorbeeld, daar voel je die woede en frustratie. Maar het uit zich ook in klederdracht. Er zijn heel veel moslima's die onder andere een hoofddoek dragen om hun bestaan te etaleren, om hun recht om te zijn wie ze willen zijn op te eisen. Als links niet inspeelt op die woede laten we dat potentieel over aan chauvinistische krachten, zoals de extreemrechtse Turkse Grijze Wolven, en aan de politieke islam. Die groepen vertellen eigenlijk hetzelfde verhaal als de autochtone conservatieven; ze geloven in een botsing van culturen en het bestaan van minderwaardige en superieure beschavingen. En juist nu lijken zij geloofwaardig; deze groepen hebben immers jarenlang gezegd dat het verhaal van samenleven en integratie op een dag om zou slaan in gedwongen assimilatie.'

'We moeten inspelen op de gevoelens onder allochtone jongeren en tegelijkertijd de internationalistische en solidaire boodschap van links benadrukken. We moeten aangeven wat ons onderscheid van nationalisme en religieuze bekrompenheid uit welke hoek dan ook, inclusief die islam. Dat wordt een moeilijke taak omdat we geen traditie hierin hebben, we hebben de middelen en de infrastructuur ervoor niet. Maar het moet geprobeerd worden, polarisatie op basis van etniciteit of religie moet vermeden worden. Een dergelijke polarisatie is rampzalig voor de hele samenleving en treft vooral ook links. Wat me positief maakt is dat migrantenjongeren zelf ook heel goed beseffen dat ze niet in Turkije of Marokko wonen. De meesten van hen willen dat ook helemaal niet, zij willen gewoon als volwaardige burger deelnemen aan de samenleving in Nederland. Ze zijn dus ook op zoek naar een politieke kracht die het voor hun wil opnemen. Links moet die kracht zijn.'

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop