De Europese Unie staat voor samenwerking en solidariteit, zo wordt ons voorgehouden. Een waardengemeenschap, geboren uit het ideaal van ‘nooit meer oorlog’. Maar dezelfde Europese Unie, laat duizenden vluchtelingen in de Middellandse Zee verdrinken en in kampen in Griekenland onder erbarmelijke omstandigheden wegrotten. En, als Europa geconfronteerd wordt met een ernstige crisis, zoals de huidige pandemie, is het ieder voor zich, dan is samenwerking en solidariteit ver te zoeken. Dan worden de grenzen gesloten, en niet alleen om het virus buiten te houden, het gehannes met mondkapjes en met andere beschermingsmaterialen laten het zien.
Onder leiding van ‘onze’ Wopke Hoekstra wordt het zwaar getroffen Italië duidelijk gemaakt dat financiële steun alleen kan worden gegeven als de Italianen bereid zijn ‘hervormingen’ door te voeren, dat wil zeggen nog drastischer te bezuinigen op sociale voorzieningen, te korten op pensioenen en al die andere maatregelen die in Griekenland zo’n groot succes waren.
Nee, de EU gaat niet over gezondheidszorg, dat is een bevoegdheid van de nationale regeringen. Maar de EU gaat wel over bezuinigingen op de nationale begrotingen, over privatisering en marktwerking, kortom over de afbraak van de gezondheidszorg. En daar plukken we nu de wrange vruchten van.
Het falen van de EU versterkt de opkomst van uiterst rechts en het nationalisme. Eigen-volk-eerst wordt in heel Europa steeds luider geroepen. Soms met de openlijk geheven rechterarm, soms in de boreale variant, en soms in de softere vorm dat wij vooral Nederlandse artiesten op de radio een kans moeten geven en dat de miljarden voor de luchtvaart, alleen voor de KLM, het Nederlandse deel van Air France-KLM, bedoeld zijn en niet voor het Franse deel.
Europa, de Europese Unie, en daarmee Europese samenwerking staan in een kwaad daglicht. Maar zowel corona als klimaatverandering kennen geen nationale grenzen. De strijd daartegen kan niet alleen nationaal gevoerd worden. Welke Europese samenwerking hebben we dan wel nodig? Hoe verhoudt die zich tot de huidige EU? Hoe kunnen we werken aan een ander Europa, en hoe moet dat er uit zien? Welke lessen kunnen we wat dat betreft uit de coronacrisis trekken?
Die vragen komen aan de orde in het vijfde Grenzeloos gesprek op 10 mei, 14.00 uur, via ZOOM.
Met: Herman Michiel, redacteur Ander Europa; Willem Bos, redacteur Grenzeloos; Paul Mepschen, moderator
Wilt u deelnemen, stuur dan een mail aan redactie(at)grenzeloos.org met als tekst: aanmelding Grenzeloos gesprek, 5. U krijgt dan een mail toegestuurd met de inloggegevens voor het gesprek.
Leestips:
Herman Michiel: Europees relanceplan in quarantaine
Eric Toussaint: Het coronavirus en de economische crisis. De kapitalistische pandemie. De vermoedelijk komende financiële branden
Gilbert Achcar, Zelfvernietiging van het neoliberalisme? Reken er maar niet op.
Zondagavond keek ik naar de
Zondagavond keek ik naar de uitzending van Tegenlicht over de gevolgen van de coronacrisis voor de globalisering. Naar mijn gevoel werd daarin wat onzorgvuldig omgesprongen met de termen globalisering en de-globalisering.
Als er al een tendens is naar de-globalisering betekent dat niet dat landen de tendens hebben zich op het eigen grondgebied terug te trekken, een soort autarkische eilandjes naast elkaar te worden. Het betekent wel dat landen, of groepen van landen zoals de Europese Unie, weer een actievere rol gaan spelen in de globalisering. Die rol hebben ze altijd al gespeeld, maar de laatste decennia was er toch een tendens om via deregulering wereldwijd de markt de eerste viool te laten spelen. Regels waren enkel nodig om tot een gelijk speelveld te komen. De EU was een hartstochtelijk pleitbezorger van deze ontwikkeling.
Dat lijkt nu te veranderen. De reden ligt voor de hand: China heeft van de wereldmarkt gebruik gemaakt om zichzelf omhoog te werken, en dat kunnen de VS niet hebben. Die ontwikkeling geeft ook kleinere grootmachten de ruimte meer hun eigen spel te spelen. Het strategisch raamwerk waarbinnen de EU vanouds opereerde, het Atlantisch bondgenootschap en gelijke spelregels op de wereldmarkt, ligt daarmee aan scherven.
De zogenaamde de-globalisering betekent dus vooral dat landen staatsmacht weer meer gaan inzetten als strijdmiddel op de wereldmarkt. Misschien betekent dat inderdaad dat sommige producties terug naar het eigen grondgebied worden gehaald. Je kan moeilijk een harde confrontatie aangaan met China en tegelijk van dat land afhankelijk zijn voor mondkapjes. Maar dat mag niet verward worden met een meer algemene tendens naar economische autarchie. Wel betekent het dat je meer echte handelsoorlogen krijgt met inzet van andere wapens dan economische. De bevolking moet daarvoor warm worden gemaakt, en dat gebeurt nu bijvoorbeeld volop met het China-bashen.
De geschiedenis is hierbij een goede leermeester. Er wordt gezegd dat de wered tussen de twee wereldoorlogen ook de-globalisering heeft gekend. Daarbij worden dan allerlei handelsstatistieken getoond. Maar hoe verklaar je dan die twee wereldoorlogen? Blijkbaar hadden de landen ook toen niet de tendens zich op het eigen grondgebied terug te trekken, om in vreedzame autarchie naast elkaar te leven. Ook nu is dat niet het geval.
Reactie toevoegen