In Angela Merkel hadden de Duitsers een redelijke kanselierskandidaat, die samen met de liberale FDP in staat zou zijn de mensen de bittere pil te doen slikken. En toch hebben die Duitse burgers het op 18 september helemaal verprutst. Geen CDU-CSU-FDP dus.

In plaats daarvan bestaat een absolute meerderheid van de stemmen, en ook een absolute parlementaire meerderheid, voor een linkse coalitie: SPD-Groenen-Linkspartei. Geen sprake van natuurlijk. Duitsland is een democratie! Dus de enige regeringscoalitie die absoluut moet worden uitgesloten, is de voor de hand liggende coalitie onder de linkse partijen die ruim vijftig procent van de stemmen hebben vergaard.
Het Groene boegbeeld Joschka Fischer heeft het in niet mis te verstane woorden uitgelegd. Een ‘Jamaica-coalitie’ – zwart-geel-groen, d.w.z. CDU-FDP-Groenen – wordt moeilijk. Maar het land moet geregeerd worden, dus hij is bereid te onderhandelen. Maar SPD-Groenen-Linkspartei, dat valt niet eens te bespreken.

De Duitse Groenen, nog in de jaren tachtig het schitterende voorbeeld van alles wat vernieuwend en hoopgevend was aan de Europese linkerkant, hebben een lang parcours snel afgelegd. Na hun steun aan twee oorlogen – Kosovo en Afghanistan - en hun deelname aan twee regeringen is er weinig van hun allure over. Ze hebben plaats genomen in het neoliberale blok dat negentig procent van de Duitse politici met elkaar verenigt.

De opkomst van de Linkspartei daarentegen is het meest interessante verschijnsel van dit verkiezingsjaar. Niet dat die partij een helder alternatief te bieden heeft. Eigenlijk bestaat ze nog nauwelijks als partij. De Oost-Duitse PDS, vanwege haar wortels in de voormalige DDR niet salonfähig, en de nieuwe WASG (Wahlalternative fur Soziale Gerechtigkeit) zijn nog niet echt samengesmolten. Dat wordt ook een moeilijk fusieproces.

Aan de ene kant heeft de PDS na vijftien jaar een tamelijk stevige programmatische basis, die haar West-Duitse partners niet zomaar willen overnemen. Op papier pleit de PDS voor een democratisch socialistische samenleving, iets kwalitatief anders dan het kapitalisme. Op papier heeft de PDS veel geleerd van het feminisme, het antiracisme, de ecologie. De meeste kaders van de WASG, wat oudere vakbondsactivisten, hebben er minder kaas van gegeten.
Op papier lijkt de PDS dus links te staan van de WASG. In de praktijk is dat toch veel minder duidelijk. In de Oost-Duitse deelstaten maakt de PDS deel uit van regeringen die een neoliberaal beleid uitvoeren. De WASG is uit een opstand ontstaan van mensen die juist zo’n beleid niet meer pikken.

Geen van de twee partijen is een monoliet, dat maakt alles nog ingewikkelder. Ieder PDS-congres is het toneel geweest van tendensenstrijd tussen rechtsere en linksere stromingen. De verschillende WASG-afdelingen hebben heel verschillende karakters. De Berlijnse afdeling bijvoorbeeld bestaat vooral uit linkse activisten die niet eens aan een fusie met de PDS willen denken zolang PDS-voorman Gregor Gysi wethouder blijft in het Berlijnse college.
Toch hebben Gysi van de PDS en Lafontaine van de WASG samen een heldere boodschap aangekondigd in hun campagne: genoeg van het neoliberale beleid, voor een andere, linkse koers. Toch hebben ze samen een doorbraak gemaakt, en met 8,7 procent van de stemmen is de Linkspartei de vierde partij geworden in de Bondsdag.

Nu moeten hun leden samen een nieuwe, radicale partij oprichten op basis van een open proces en een democratisch debat, samen met de sociale bewegingen die zo in het defensief zijn gedrongen.
Een linkse regering en een andere koers liggen nog niet om de hoek. Maar na de overwinningen in Frankrijk en Holland tegen de Europese grondwet, laat Duitsland zien dat er nieuwe kansen zijn voor links in Europa.