Op 30 september overleed oud-guerrillastrijder, oud-legerleider en voormalig 'Comandante de la Revolución' Humbert Ortega, de broer van dictator Daniel Ortega. Voor de buitenwacht misschien een verrassing, maar voor mensen die dicht op het nieuws zitten niet. Humberto, recentelijk onder huisarrest gesteld, had ernstige hartproblemen en werd onlangs opgenomen in het militair ziekenhuis.

In het revolutionaire Nicaragua was Humberto een machtig man. Al in de jaren zestig sloot hij zich, net als zijn oudere broer Daniel en zijn jongere broer Camilo, aan bij het FSLN dat geleid werd door Carlos Fonseca. Sinds een bevrijdingspoging van Fonseca uit een Costa Ricaanse gevangenis in december 1969 was Humberto gehandicapt aan zijn rechterarm. Dat maakte dat hij de rest van zijn guerrillaleven vanuit Costa Rica achter de schermen opereerde, van waaruit hij zich tot militair opperbevelhebber van de revolutionaire strijdgroepen ontwikkelde.

Vlak voor de overwinning van 1979 werd Humberto Ortega, samen met zijn broer Daniel en Victor Tirado, vertegenwoordiger van de Opstandsfactie (Terceristas) binnen de negenkoppige Nationale Leiding van het FSLN. Vlak na de overwinning eiste Humberto het leiderschap van het nieuw te vormen nationale leger op. Ook nadat de anti-sandinistische oppositie onder leiding van Violeta Barrios de Chamorro in 1990 de verkiezingen won, behield hij als onderdeel van het transitie akkoord die positie. Pas in 1995 maakte Humberto plaats voor Joaquín Cuadra, die overigens ook van Sandinistische huize was.

Vanaf de regeringswisseling in 1990 hield Humberto Ortega wel afstand ten opzichte van zijn eigen partij. Allereerst om zijn positie als legerleider veilig te stellen maar ook omdat het hem als zakenman niet paste om onder de neoliberale regeringen van Violeta Barrios de Chamorro en haar opvolgers een uitgesproken politiek profiel te hebben.

Pas na de terugkeer van zijn broer Daniel als president in 2007 liet Humberto politiek weer van zich horen. Maar steeds op een bescheiden manier. Na het neerslaan van de volksopstand in 2018 kwam de voormalig legerleider een aantal keren kritisch uit de hoek. Hij bleef het FSLN steunen, maar nam afstand van de steeds meer dictatoriale trekken van zijn oudere broer. Meermaals schreef hij columnachtige teksten in de van oudsher voor het FSLN vijandige krant La Prensa, waarin hij de dictatuur en de politiestaat hekelde. Voor insiders was het nooit een geheim dat het tussen Humberto Ortega en Rosario Murillo – de vrouw van Daniel Ortega – nooit geboterd heeft.

Op 19 mei van dit jaar publiceerde het Argentijnse nieuwsmedium Infobae een exclusief interview met Humberto Ortega. Het meest smaakmakende deel van dat interview was Humberto's stellige bewering dat er bij het overlijden van zijn bijna 79 jaar oude broer Daniel geen natuurlijke opvolger als leider van het FSLN en de regering klaar staat. Een boude uitspraak die vicepresident Rosario Murillo volledig in het verkeerde keelgat schoot. Bijna 6 jaar jonger en bij de frauduleuze verkiezingen van zowel 2016 als 2022 gekozen als vicepresident, acht zij zich de logische opvolger van Daniel Ortega. En ook kinderen van het echtpaar, waaronder Laureano Ortega Murillo en zijn zus Claudia zijn in de running voor die functie.

De reactie op het gewraakte interview liet niet lang op zich wachten. Vrijwel onmiddellijk na publicatie plaatste Rosario Murillo Humberto Ortega onder huisarrest. Bij een politie-inval werden al zijn beeld- en geluidsdragers in beslag genomen. Of broer Daniel Ortega daar volledig achter stond is onduidelijk, maar hij heeft zich er niet tégen uitgesproken. Daarna werd het stil rond Humberto Ortega.

Tot 29 september, op die dag verscheen een persbericht van de huidige legerleiding waarin gemeld werd dat Humberto Ortega met hartklachten opgenomen was in het militaire ziekenhuis Alejandro Dávila Bolaños in Managua. Daags daarna volgde het bericht van zijn overlijden, waarin op geen enkele wijze gememoreerd werd aan diens belangrijke rol in de recente Nicaraguaanse geschiedenis. Pas later publiceerde Rosario Murillo een regeringsbericht waarin verwezen werd naar Humberto's rol als guerrillastrijder, legerleider en Comandante de la Revolución. Over zijn status als gevangene van de dictatuur werd vanzelfsprekend geen woord gerept.

Kort na zijn overlijden publiceerde Confidencial een videoboodschap van Humberto Ortega gedateerd op 9 juni. Die boodschap had hij na 3 weken opsluiting opgenomen op een mobiele telefoon die hij verstopt had in zij eigen huis. Humberto was volledig geïsoleerd, ook zijn levenspartner – een Amerikaanse – was het land uitgezet. In die videoboodschap meldt Humberto dat hij zich als een politieke gevangene beschouwt en ernstige gezondheidsklachten heeft. “Als ik niet onmiddellijk in vrijheid wordt gesteld, kan mijn gezondheidstoestand op ieder moment heel slecht eindigen.” Humberto verstuurde zijn boodschap aan Confidencial, met de uitdrukkelijke afspraak dat deze pas gepubliceerd mocht worden na zijn eventueel overlijden.

Later bleek dat Humberto al op 11 juni, twee dagen na het opnemen van de video, was opgenomen in het militaire ziekenhuis en daar in volledige isolatie werd gehouden. Na drie-en-een-halve maand bleek hij medisch niet meer te redden. Op 1 oktober is Humberto door zijn vier kinderen in stilte gecremeerd. Er is bewust gekozen hem geen graf te geven om te voorkomen dat dit een bedevaartsplaats zou kunnen worden voor tegenstanders van de dictatuur.

Humberto Ortega is niet de eerste hoge militair, die in ongenade in gevangenschap overlijdt. Oud-brigade-generaal Hugo Torres ging hem op 11 februari 2022 voor. Torres overleed ook in het militaire ziekenhuis, nadat hij gevangen was gezet in de beruchte Chipote-gevangenis. Ook hij had gezondheidsproblemen, die in de gevangenis op volstrekt ontoereikende wijze werden behandeld.

Zuiveringen

De strijd om de macht binnen de FSLN-kringen is heftig en niets ontziend. Er vinden zuiveringen plaats van laag tot hoog. Niet alleen oud-verzetsstrijders uit de jaren ’70 en ’80, maar ook ministers, leden van de Hoge Raad en burgemeesters worden daar het slachtoffer van. Zij verdwijnen uit het openbare leven of gaan rechtstreeks naar de gevangenis, zowel op basis van echte als van gefabriceerde aanklachten zoals niet geautoriseerde vormen van corruptie en machtsmisbruik.

Over blijft de vraag wat er van de voor Humberto fatale bewering over de opvolging van Daniel Ortega waar is. Feit is dat Rosario Murillo nu al aan vrijwel alle touwtjes trekt binnen het landsbestuur. Daniel Ortega oogt steeds vaker als een lege huls, die zijn voorspelbare toespraken als een grijze plaat op steeds lager toerental afdraait. De vraag is hoe sterk de vicepresident staat. Dora María Téllez, een belangrijke guerrillastrijdster en oud-politiek gevangene die in februari 2023 vrijkwam, maakte recent melding van de grote onvrede die binnen het leger zou heersen. De behandeling van de oud-legerleider zou bij velen afschuw hebben opgeroepen. De huidige legertop, die er zit sinds de terugkomst van Daniel Ortega als president in 2007, lijkt echter uiterst loyaal aan de dictatuur. Maar in de lagen daaronder en ook bij delen van de politie zou een andere wind waaien en zou Rosario Murillo als de kwade genius worden gezien. Vooralsnog lijkt de dictatuur dus stevig in het zadel te zitten, al is het niet uit te sluiten dat een hevige opvolgingsstrijd zou kunnen uitbreken wanneer ook de laatste van de drie Ortega Saavedra-broers zal komen te overlijden.

Dit artikel is overgenomen van NIcanieuws #49, de nieuwsbrief van de Steungroep Nicaragua. Voor de hele nieuwsbrief, abonneren op deze nieuwsbrief of vorige edities teruglezen? Klik dan hier!