De Israëlische premier Netanyahu en voormalig minister van Defensie Gallant moeten worden gearresteerd op beschuldiging van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in de Gazastrook. Nederland zal daaraan meewerken. Het besluit is een belangrijke overwinning voor de rechtsorde.

Vandaag maakte het in Den Haag gevestigde Internationaal Strafhof bekend arrestatiebevelen uit te vaardigen voor de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, voormalig minister van Defensie Yoav Gallant, alsmede voor Hamasleider Muhammad al-Masri (aka Muhammad Deif). Het verzoek tot de arrestatiebevelen werd op 20 mei ingediend door de hoofdaanklager van het hof, de Brit Karim Khan. Dat is door de rechters nu unaniem gehonoreerd. Twee door Israël op 26 september opgebrachte bezwaren werden van tafel geveegd.

Nederland werkt mee

Concreet betekent het besluit dat de 124 staten die het aan het Strafhof ten grondslag liggende Statuut van Rome hebben geratificeerd, verplicht zijn de drie te arresteren als die hun grondgebied betreden. Ook dienen zij niet-essentiële contacten te vermijden. Tot de 124 verdragsstaten behoren vrijwel alle Europese landen, waaronder Nederland, maar bijvoorbeeld ook de door Israël bezette staat Palestina. Israël en de VS zijn geen verdragsstaat.

Het nieuws werd bekend terwijl in de Tweede Kamer de begrotingsbehandeling van het ministerie van Buitenlandse Zaken plaatsvond. Minister Caspar Veldkamp stelde daarin dat Nederland als verdragsstaat voor ‘honderd procent’ zal voldoen aan het Statuut van Rome, en zich dus gehouden voelt om aan de arrestatiebevelen gehoor te geven en niet-essentiële contacten te vermijden.

Pikant is dat Veldkamp komende week voor een gepland bezoek naar Israël afreist. In december reist ook PVV-leider Geert Wilders naar Israël. Ook is hij voornemens om een bezoek te brengen aan illegale Israëlische nederzettingen in bezet Palestijns gebied.

Intimidatie en chantage

Lang werd gevreesd dat de rechters zouden buigen voor de externe druk die op het Strafhof is uitgeoefend. Eind mei bleek uit journalistiek onderzoek dat Israël het Strafhof en de toenmalige hoofdaanklaagster Fatou Bensouda bijna tien jaar lang heeft bespioneerd, geïntimideerd en gechanteerd. En begin september maakte Khan bekend dat zijn medewerkers worden bedreigd door pro-Israëlische (en pro-Russische) personen of entiteiten.

Ook van Amerikaanse zijde werd druk op het Strafhof uitgeoefend. Op 24 april 2024 stuurden twaalf Amerikaanse senatoren Khan een brief met onverholen dreigementen:

Richt u op Israël en wij richten ons op u. Als u doorgaat met de maatregelen die in het rapport worden genoemd, zullen we alle Amerikaanse steun aan het ICC beëindigen, uw werknemers en medewerkers sancties opleggen en u en uw gezinnen de toegang tot de Verenigde Staten ontzeggen. U bent gewaarschuwd.

In juni nam het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden een wetsvoorstel aan dat sancties oplegt aan (medewerkers van) het Strafhof, als dat zou overgaan tot arrestatiebevelen. Afgelopen weekend kwamen die sancties dichterbij, waarschuwde de Amerikaanse senator John Thune:

Als het ICC en zijn aanklager niet terugkomen op hun schandalige en onwettige acties om arrestatiebevelen tegen Israëlische functionarissen uit te vaardigen, moet de Senaat onmiddellijk sanctiewetgeving aannemen, zoals het Huis al heeft gedaan.

Uit een interview van Khan met CNN op 20 mei bleek dat ook andere, niet met name genoemde ‘senior leaders’ zich met ‘botte kritiek’ tot Khan wendden. Als voorbeeld noemde hij de opmerking (19’00’’) dat ‘This court is built for Africa, and for thugs like Putin’. De vraag staat open of ook toenmalig premier Mark Rutte het Strafhof onder druk heeft gezet. Vaststaat dat Netanyahu hem op 24 april heeft gebeld met het verzoek om ‘politieke pressie’ op het hof uit te oefenen ‘ten gunste van Israël’.

Overwinning voor de rechtsorde

Dat Khan zich zorgen maakte over mogelijke beïnvloeding van de drie rechters die zijn verzoek beoordeelden, bleek tussen de regels uit zijn schriftelijke reacties van 23 augustus en 9 september. Die zorgen blijken terecht nu het hof na zes maanden tot een besluit komt dat al in juni werd verwacht. Vooralsnog is echter sprake van het eerste concrete resultaat in een onderzoek dat inmiddels bijna tien jaar loopt. Dat moet worden gevierd als een belangrijke overwinning voor de internationale rechtsorde.

Overgenomen van The Rights Forum.