Iraans filmdoek

Wat is het een poging om een Iraanse colour-revolution te verwezenlijken: na de ‘Oranje revolutie’ in Oekraïne en de ‘Rozen revolutie’ in Georgië een ‘Groene Revolutie’ in Iran? Die omwentelingen werden enthousiast gesteund door Westerse regeringen. Iran-expert Abbas Amanat schreef in de New York Times dat het een botsing was tussen een opkomende, pro-westerse midden-klasse en Ahmahdinejad en zijn basis van conservatieve armen en priesters. Een artikel in de Washington Post beweerde dat de Iraanse opstand was geïnspireerd door Obama’s speech in Caïro. En ja hoor, in New York betuigden demonstranten hun solidariteit met het Iraanse protest met afbeeldingen van Moussavi in de stijl van de beroemde verkiezingsposter van Obama.
Apologeten voor de Iraanse regering namen het motief van welvarende, pro-westerse jongeren versus de clerus en een zogenaamd homogene massa armen over. Ze draaiden alleen de waardering om; religieuze conservatieven, die vertegenwoordigen het ‘echte Iran’ en de demonstranten waren de nuttige idioten van de Engelse, Amerikaanse en natuurlijk Israëlische geheime diensten. Op een Iraanse tv-zender moesten vooral de vrouwelijke demonstranten het ontgelden; dat waren ‘westerse hoeren’. Het was extreem pijnlijk om te zien hoe dit motief van een westers opzetje overgenomen werd door sommige mensen die zich tot links rekenen. Latijns Amerika-expert James Petras vond de beschuldigingen van fraude propaganda van de ‘zionistische massa-media’, de protesten het resultaat van ‘imperialistisch onruststoken’. De Britse RESPECT parlementariër George Galloway verdedigde de legitimiteit van Ahmadinejads bewind. Verdwaasd door een kitsch anti-imperialisme dat de wereld alleen in zwart/wit, pro-of anti-Amerikaans ziet kwamen deze zogenaamde socialisten aan de kant te staan van een reactionair regime dat demonstranten op straat neerschiet.
Een CIA-Mossad operatie – met hulp van Nederlandse subsidie aan een radiostation – of toch het verlangen van welvarende jongeren naar een eigen Obama, in plaats van de ‘extremistische en onbehouwen’ (Abbas Amanat weer) Ahmadinejad? Volgens beide interpretaties waren de Iraanse demonstranten beïnvloed door het westen. Het idee dat Iran, een land met een diverse samenleving waar dertig jaar geleden een revolutie met een werkelijk massaal karakter plaatsvond, zelf een dergelijke beweging kan voortbrengen, dat idee willen beide stromingen niet onder ogen zien.
Maar juist dat is de enige manier om een begin te maken met te begrijpen wat er in Iran gebeurde. Teheran is een stad met rond de 12 miljoen inwoners – als daar een demonstratie van 1 miljoen plaatsvindt kun je moeilijk volhouden dat het slechts de kinderen van de bourgeoisie zijn die de straat op gaan. Voordat de repressie de protesten de kop indrukte verspreidden deze zich naar verschillende steden, sloten verschillende arbeidersorganisaties zich aan en werden er stakingen georganiseerd. Naast het portret van Moussavi droegen demonstranten afbeeldingen van ayatollah Khomeini, andere weer van de seculiere, nationalistische premier Mossadegh, in 1953 verjaagd na het een door het westen gesteunde coup. Sommige leuzen waren in het Engels – dus gericht aan een westers publiek? – andere vergeleken Iran met bezet Palestina, oproepen tot geweldloosheid het ene moment, een spreekkoor richting de oproerpolitie van ‘wacht maar tot wij wapens hebben’ een ander.
Het was allemaal een stuk complexer dan te verklaren is met frases als ‘hervormingsgezind’ en ‘conservatief’. De ‘conservatieve’ Ahmedinejad had al een keer eerder verrassend de verkiezingen gewonnen. Zijn nationalisme en promotie van liefdadigheid en zijn onregelmatige verzet tegen privatiseringen hebben hem daadwerkelijk steun opgeleverd. En Moussavi? Die is voorstander van een meer neoliberale economie maar tijdens campagnetijd profileerde hij zich ook als verdediger van ‘de kleine man’. Dat kon deze ‘hervormer’ onder andere doen dankzij zijn verleden als premier tijdens de oorlog met Irak – toen Iran nog veel minder vrij was dan nu en duizenden linkse activisten geëxecuteerd werden. Moussavi beloofde ‘terug te keren naar Khomeini’.
Of de verkiezingen ‘gestolen’ waren of niet zal misschien nooit duidelijk worden. Doet dat er toe? Het waren verkiezingen in een systeem dat de deelnemers vooraf selecteert en vrouwen niet toestaat zich kandidaat te stellen. Laat staan dat er vrijheid van meningsuiting bestaat. De eisen en karakter van de beweging waren onduidelijk – zoiets is onvermijdelijk als de staat oppositie onderdrukt. Daarnaast liepen er verschillende conflicten door elkaar: er is een conflict binnen de heersende
elite (sneller of langzamer liberaliseren? praten met Obama of niet? Harde repressie of niet?) dat de afgelopen weken steeds duidelijker is geworden. Daarnaast is er bijvoorbeeld nog het verlangen van veel jongeren en vrouwen naar meer vrijheden tegen het religieuze conservatisme. Mousavi probeert deze groepen te gebruiken om zijn eigen agenda kracht te geven, op zijn beurt is Mousavi voor verschillende lagen van de oppositie een bruikbaar kopstuk.
Ondanks de repressie gingen mensen met gevaar voor hun eigen leven de straat op om meer vrijheid en meer democratie te eisen. Op verschillende manieren doen wordt deze roep nog steeds hoorbaar gemaakt. Dergelijk verzet en de democratische ruimte waarvoor gevochten wordt kunnen een belangrijke eerste stap zijn naar een meer uitgekristalliseerde oppositiebeweging. Bewegingen als de Iraanse opstand van juni 2009 zijn de beste hoop voor vrijheid in Iran en de hele door autoritaire regimes geplaagde regio. Ze verdienen onze bewondering en sympathie, in ieder geval dat is duidelijk.

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop