‘Ik ben geboren in het stadje Helhoel. Dat ligt op de weg tussen Hebron en Bethlehem. Maar dit is niet waar mijn ouders vandaan kwamen. Mijn ouders hebben in 1948 uit Palestina moeten vluchten, ze woonden in het dorpje Der A Dal, twintig kilometer ten westen van Jeruzalem. Ze liepen toen vanuit dat dorpje naar Helhoel. Ons huis werd verwoest door zionistische terreurgroepen maar de muren staan er nog. Ik ga er elk jaar langs als ik in Palestina ben. In 1952 of 1953 zijn mijn ouders naar Jordanië getrokken. Ze woonden daar in een vluchtelingenkamp. In dat kamp ben ik opgegroeid, in een school van de Verenigde Naties heb ik onderwijs gekregen. In zo’n vluchtelingenkamp leef je in de verhalen van je moeder, je vader en de rest van je familie, verhalen over Palestina en over wat hen is aangedaan. Mijn vader was onderwijzer in Palestina en hij had een goed leven, hij woonde in een mooi huis en bezat zelfs land. In Jordanië leefde hij in een kamertje van vier bij vier, met veertien kinderen. De jongste lag naast mijn moeder, de oudste naast mijn vader die aan de aan de andere kant van het kamertje sliep. We hebben jaren in deze drukte gewoond, één kamertje! In dat kamertje moest ik mijn huiswerk doen, terwijl alle anderen daar ook leefden. In zo’n situatie kun je niet anders dan je met politiek bemoeien.
In 1968 werd ik lid van Fatah. Ik heb in Jordanië en Libanon mee gevochten. In Jordanië heb ik gevangen gezeten en in Libanon ben ik door de Syriërs opgepakt. Ook tijdens mijn eerste jaren in Nederland - in Duitsland, waar ik gestudeerd heb, was ik mijn Nederlandse vrouw tegengekomen - was ik nog lid. Sinds een aantal jaren ben ik geen lid meer. Ik kon me niet herkennen in het akkoord van Oslo, de beweging werd corrupter en het recht op terugkeer van vluchtelingen werd ook steeds minder belangrijk. Ik heb het recht om terug te keren naar waar ik vandaan kom. De familie heeft nog steeds de eigendomsakte van onze grond daar, we hebben het nooit aan iemand verkocht.
Er zijn binnen Fatah nog steeds sterke stromingen die tegen het opgeven van het recht op terugkeer zijn. Kenmerk van Fatah is altijd geweest dat er allerlei soorten mensen lid van waren. Van de meest linkse tot de meest rechtse. Er zaten mensen in die op de lijn van de Moslimbroeders zaten, die zitten nu bij Hamas, maar er waren ook marxisten. Fatah begon als een organisatie die voorstander was van een staat waarin joden, christenen en moslims samen zouden kunnen leven. Maar in de loop der jaren kwamen er steeds meer mensen die voorstander werden van een tweestaten-oplossing. Er zijn ook mensen die zakenrelaties zijn aangegaan met zionisten. Allemaal dingen die mij niet zinnen.’

Je bent niet de enige Palestijn die die evolutie heeft doorgemaakt, ook uit Palestina hoor je dat er veel teleurstelling is over zowel Fatah als Hamas. Vormen die mensen nu nieuwe organisaties?
‘Het bruist, het kookt. Er is grote ontevredenheid in Palestina en onder Palestijnse vluchtelingen. Teleurstelling in zowel Fatah als Hamas. Veel kleinere organisaties zijn vermorzeld tussen Fatah en Hamas. Onder vluchtelingen - ook in Nederland - ontstaan werkgroepen die nadenken hoe het recht op terugkeer gerealiseerd kan worden. Maar er is geen stroming in het Palestijnse politieke leven ontstaan die onafhankelijk is van Hamas of Fatah. Ik vind dat ook niet nodig. We moeten druk uitoefenen op de organisaties die nu al bestaan. Het is niet zo dat er in Fatah allen maar verkeerde mensen zitten en een organisatie als Hamas heeft nog steeds aanzienlijke steun.
Linkse organisaties als de PFLP en de DFLP hebben altijd voornamelijk op Fatah gereageerd. Daarnaast hebben ze ook altijd gegokt op het ene of het andere Arabische regime maar ze werden altijd na een tijdje weer in de steek gelaten. Net zoals Hamas nu op Syrië en Iran gokt. De bemiddelingspogingen tussen Fatah en Hamas die de PFLP en de DFLP doen zijn er op gericht hun eigen positie in Palestina te versterken. Zij zouden niet zomaar ergens halverwege Hamas en Fatah moeten gaan zitten, maar zelf positie moeten kiezen.
Wij hebben het recht om ons te verzetten, en dat houdt ook het recht in om ons militair te verzetten. Maar die militaire middelen zijn slechts middelen om je politieke doel te bereiken. Wat betreft de militarisering van de Palestijnse strijd op dit moment, sta ik op de lijn van Moestafa Barghouti: we hebben de mogelijkheid om de publieke opinie met andere middelen dan met militaire te beïnvloeden. We kunnen geen effectieve militaire middelen gebruiken. We zijn aan alle kanten omsingeld. Niet alleen door Israël, maar ook door alle Arabische regimes. We kunnen deze Arabische landen niet gebruiken als strategische diepte voor onze strijd, zoals Vietnam China kon gebruiken. Er wordt altijd veel over Syrië gesproken, maar Syrië biedt ons binnen haar landsgrenzen wel mogelijkheden om toespraken te houden, maar meer ook niet.
Je kunt in de Gazastrook wel wat spullen bij de apotheek kopen en daar een raketje mee bouwen dat vervolgens drie of vier kilometer verder neerkomt en daar een schuur of een oude vrouw raakt of gewoon in het veld stort. Maar de Israëlische propaganda maakt daar gebruik van. Israël doet alsof het militair bedreigd wordt! En vervolgens komt er dus een vergeldingsactie. Het aantal Palestijnen dat sterft in het conflict is veel groter dan het aantal Israëli’s. Bij de gewonden ligt de verhouding nog veel ongunstiger, er zijn veel meer Palestijnse gewonden dan Israëlische. Dan moet je je als Palestijnse activist wel afvragen of dit de moeite waard is en of het Palestijnse volk niet recht heeft op rust en de mogelijkheid een enigszins normaal leven te leiden. Die raketten worden vaak afgevuurd door hele kleine politieke fracties die alleen naar hun eigen belangen kijken. Ze verliezen het grote geheel uit het oog. Er is ook geen gemeenschappelijk management van de strijd, geen leiding die kan beslissen of als ik nu een raket afschiet dat de Palestijnen een voordeel oplevert. Het gaat nu echt om drie of vier mensen die een organisatie oprichten en dan zo’n raketje afvuren. Militaire middelen moeten een onderdeel zijn van een politiek doel, anders leidt het nergens toe. Dat is ook mijn kritiek op Hamas, het is niet in staat gebleken een goed politiek management voor de strijd te vormen.
Ik ben niet tegen onderhandelingen met de Israëli’s. Als je via onderhandelingen niets binnenhaalt, heb je ook niets verloren. Ik vind ook niet dat je onderhandelingen direct moet opzeggen nu de Israëli’s Gaza van de wereld isoleren. Maar na het sluiten van de akkoorden van Oslo is de geest van verzet niet meer aangewakkerd. In plaats daarvan heeft men zich geconcentreerd op het vestigen van een pseudoregering. Die pseudoregering verloor bovendien aan populariteit, omdat je onder een bezetting niet in staat bent om welk programma dan ook uit te voeren.’

Maar die regering was wel machtig genoeg om geld dat men kreeg in eigen zak te stoppen. En aangezien een normaal kapitalisme onder de bezetting onmogelijk was, bood een baantje bij de Palestijnse Autoriteit ook de enige mogelijkheid om je te verrijken...
‘Al voor de akkoorden van Oslo was er een trend binnen de PLO om zich te gedragen als een regering in ballingschap, terwijl het natuurlijk een verzetsbeweging was. Er was de hoop dat Hamas verandering zou kunnen brengen in de manier waarop de Palestijnse Autoriteit werkt. Maar Hamas koos voor regeringsverantwoordelijkheid en koos er ook voor om haar islamitische ideologie sterk te benadrukken. Hamas dacht echt dat iedereen die op hun gestemd had opeens religieus was geworden.
Ik hoop dat de strijd tussen Fatah en Hamas ophoudt. Het maakt mij niet uit wie de Palestijnse Autoriteit regeert. Voor mijn part heffen ze die op. Het is een structuur die niet eens de bevoegdheden van een normale gemeente heeft. Ze kan niet de vuilnis ophalen of voor de waterleiding zorgen. Laat de Israëli’s maar de verantwoordelijkheid voor het bestuur van de bezette gebieden dragen, zij zijn de bezettingsmacht, zij hebben alle touwtjes in handen. Nu kan de Palestijnse Autoriteit niets doen voor de mensen, maar is er wel verdeeldheid over de vraag wie er de baas over moet zijn. Dat de Palestijnse Autoriteit opgeheven moet worden, dat hoor je niet vaak, sommige Palestijnen denken zo, maar de meeste niet. Tegelijkertijd vindt iedereen dat de Palestijnse Autoriteit niks voorstelt. Maar zolang deze bestaat, kunnen de Israëli’s, de Amerikanen en de Europeanen wel de indruk wekken dat men bezig is met een vredesproces. Die actie van laatst, dat de bevolking die grensversperring tussen de Gazastrook en Egypte kapot maakte, was heel goed nieuws, het beste nieuws uit Palestina sinds lange tijden. De bevolking kwam zelf in beweging en nam zelf het heft in handen. President Moebarak kon zich alleen maar aanpassen aan de realiteit en zeggen dat hij orders had geven om de grens te openen.’