De golf van sympathie voor vluchtelingen is snel weggeëbd. Een rechts tegenoffensief keerde het tij binnen korte tijd. Op 7 oktober waren er opstootjes in het Drentse dorpje Oranje – een dag later sprak een krant als het AD van een 'opstand' en stelde 'De Telegraaf' dat de geest nu uit de fles was. Regeringspolitici verklaarden dat de 'zorgen' van de bewoners 'serieus genomen moeten worden'. Een blokkade van een straat, enige onrust in het dorpscentrum en tegenstanders van vluchtelingenopvang vonden een gewillig oor in media en politiek.

Een paar dagen later valt een twintigtal mannen een opvanglocatie aan, ze gooien met eieren en vuurwerk, en VVD-fractieleider Zijlstra verklaart dat vluchtelingen soberder opgevangen moeten worden. Zijstra vertelt fabeltjes over 'een run op Nederland' en over mensen die naar Nederland komen voor 'plastische chirurgie, ooglidcorrecties, borstverkleiningen of –vergrotingen, een complete tandrenovatie'. Op bijvoorbeeld joop.nl wordt er al snel op gewezen dat dit allemaal onzin is en wordt geconcludeerd dat Zijlstra 'onbekend is met de daadwerkelijke inhoud van de wetten'. Zijlstra zou dus niet weten waar hij het over heeft. Dat is een visie op Zijlstra als een incompetente prutser. Zijlstra is de fractie-voorzitter van een regeringspartij en een leider van een van de meest succesvolle partijen in dit land. Weet hij niet juist heel goed weet wat hij doet? Was Zijlstra maar een prutser.
 
Zijlstra stookt mensen op tegen vluchtelingen door de wijdverspreide mythe over vluchtelingen als opportunistische gelukzoekers nog eens te herhalen en aan te dikken. Hoofd voorlichting van de VVD-fractie Kees Berghuis geeft toe dat het verhaal over medische ingrepen niet klopt en zegt; 'dit voorbeeld klopte niet, dank voor alerte reacties' - alsof het zoveel alertheid vergt om te beseffen dat de Nederlandse staat niet de borstvergrotingen van vluchtelingen betaalt. Een reactie als die van Berghuis schept het beeld dat Zijlstra misschien niet alle feiten even precies heeft, maar dat de kern van zijn boodschap overeind blijft.

En net zoals na Oranje zal de VVD na Woerden zeggen dat het natuurlijk niet kan dat mensen de wet overtreden. Maar de wisselwerking tussen uitspraken als die van Zijlstra en de aanval in Woerden is niet te missen. Zijlstra en de VVD zetten vluchtelingen neer als uitzuigers, als verantwoordelijk voor de aftakeling van de levensomstandigheden van mensen in Nederland. Andere mensen voegen hun daden bij die woorden en vallen een opvangcentrum aan – en geven daarmee de VVD weer een duwtje in de rug. Want de komst van vluchtelingen, zo stellen Zijlstra en de zijnen, leidt 'tot spanningen in de samenleving'. Na eerst Oranje, kunnen ze nu naar Woerden wijzen om die stelling te staven. Met dit soort onrust hebben ze, ze naast de zogenaamde zware last die vluchtelingen op sociale voorzieningen zouden leggen, nog een argument in handen om mensen niet binnen te laten. Racistische reacties op vluchtelingen worden door de VVD neergezet als onvermijdelijk, als het spontane gevolg van de komst van 'vreemdelingen'. Racisme wordt dus impliciet als natuurgegeven aangenomen. En hoe kunnen we volgens de VVD meer van deze racistische onrust voorkomen? Door racisten hun zin te geven en vluchtelingen buiten de deur te houden, zoals de VVD voorstelt.

De VVD is een partij van relschoppers.

Dit artikel verscheen eerder als commentaar op Konfrontatie.