Spreiding van kennis, macht en inkomen; een noodzakelijk debat

Spreiding van kennis, macht en inkomen, dat was het motto van het kabinet den Uyl dat van 1973 tot 1977 regeerde en als het meest linkse kabinet in de Nederlandse geschiedenis bekend staat. Van die spreiding is onder den Uyl weinig terecht gekomen, en daarna is het verder bergafwaarts gegaan. Daarom is het goed dat in de SP nu een discussie wordt gevoerd over dit thema.

De discussie in de SP wordt gevoerd onder de titel ‘democratisering van de economie’. In wezen komt dat natuurlijk op hetzelfde neer als het Uyliaanse spreiden van kennis, macht en inkomen. In de kern gaat het immers om het tegengaan van de steeds verdere voortschrijding van concentratie van macht en rijkdom in een klein aantal handen.

Sinds de jaren van Den Uyl heeft dat proces van machtsconcentratie zich enorm voortgezet. Het neoliberalisme dat zich sindsdien heeft ontwikkeld kenmerkt zich door een voorheen ongekende ophoping van geld en macht in een klein aantal handen. Internationaal is de ongelijkheid in rijkdom zo groot dat de cijfers erover nauwelijks te bevatten zijn. De 300 rijkste aardbewoners bezitten meer dan armste 3.000.000.000. Of zoals het internationaal netwerk dat opkomt tegen armoede en ongelijkheid, ‘The Rules’ het in een recent filmpje (zie www.andereuropa.org) plastisch uitrukte: één verkeersvliegtuig vol allerrijksten bezit meer dan het gezamenlijk vermogen van de totale bevolking van India, China, Brazilië en de VS bij elkaar.

Ook in Nederland is het vermogen zeer ongelijk verdeeld en die ongelijke verdeling is sinds het uitbreken van de crisis alleen maar verder toegenomen. De rijkste 5 procent van de huishoudens bezit volgens de officiële cijfers meer dan de helft van het totale vermogen.

Macht Ongelijkheid in bezit, gaat natuurlijk hand in hand met ongelijkheid in macht. Wie over heel veel geld beschikt heeft veel macht en wie veel macht heeft kan ongegeneerd verder graaien. Macht is minder makkelijk te meten dan geld, maar het is duidelijk dat ook de verdeling van macht de afgelopen decennia alleen maar schever is geworden. Het jaarlijks onderzoek van de Volkskrant over ‘Macht in Nederland’ is – met alle bedenkingen die je bij een dergelijk onderzoek kan hebben – illustratief. De 200 mensen met de meeste macht en invloed in Nederland zijn bijna allemaal te vinden bij grote ondernemingen aangevuld met her en der een hoge ambtenaar, bestuurder of onderzoeker. De enige machtige Nederlander in de lijst waarvan je op basis van zijn toenmalige functie mag verwachten dat hij andere belangen dan die van de multinationals verdedigt is Ton Heerts…

De echte macht in Nederland ligt bij het grote bedrijfsleven, zoveel is wel duidelijk. Nu kan je zeggen: dat is altijd al zo geweest, maar er is meer aan de hand. Gelijk met de steeds verdere concentratie van rijkdom en macht zien we de afgelopen decennia een proces dat we met een lelijk woord als ‘ontdemocratisering’ kunnen omschrijven: het overhevelen van macht van democratisch gekozen organen naar organen waar niet of nauwelijks sprake is van democratische controle: de EU, het IMF, de ECB, de Wereldbank, de WTO en last but not least de (financiële) markten.

Explosieve situatie Het gevolg van deze groeiende concentratie van rijkdom en macht is een steeds schrijnender sociale en economische kloof, zowel op nationaal als op internationaal vlak. Maar het leidt ook tot een situatie die steeds onstabieler om niet te zeggen steeds explosiever wordt.

De geweldige ophoping van rijkdom en macht aan de ene kant van het spectrum kenmerkt zich door een enorme groei van speculatie en het ontstaan van steeds weer nieuwe zeepbellen. Het zijn uiteindelijk de mensen aan de andere kant van het spectrum die daar de dupe van zijn. De crisis van de afgelopen jaren laat dit zien en het explosieve materiaal voor de volgende (fase van de) crisis is zich her en der aan het opstapelen. Daarbij moeten we niet alleen denken aan de financiële en economische crisis maar ook aan de nog veel ernstiger ecologische crisis die vooral in de gedaante van de opwarming van de aarde op ons af komt.

Er is dus alle reden om het te hebben over de noodzaak van het terugdringen van die macht van de ‘1 procent’ en over de democratisering van de economie. Gelukkig is dit thema in de SP opgepakt. Tot nu toe is die discussie – waarvoor de aftrap werd gegeven met een aan dit thema gewijd nummer van het blad Spanning – nog niet erg van de grond gekomen. In dit nummer van Grenzeloos publiceren we een discussiebijdrage van vijf SP leden die binnenkort ook in het blad Spanning verschijnt. We gaan er van uit dat de discussie de komende tijd verder van de grond komt.

Daarbij is het van belang om een aantal zaken te benadrukken. In de eerste plaats dat deze discussie de kern van het bestaan en het bestaansrecht van een partij als de SP raakt. Niet alleen voor bewuste socialisten maar ook voor hen waarvoor de ‘S’ van de SP (slechts) voor ‘sociaal’ staat is de democratisering van de economie, het terugdringen van de supermacht van het grote geld een voorwaarde. Om de eenvoudige reden dat deze macht een sociale politiek blokkeert.

In de tweede plaats moeten we de lessen trekken uit de crisis waar we nu al een paar jaar in leven. Die maakt het mogelijk en noodzakelijk om de problemen anders en scherper te stellen dan daarvoor. ‘Never waste a good crisis’, zeggen ze aan de rechterkant, en op onze manier zouden we dat ook moeten doen. De crisis maakt voor iedereen duidelijk dat de enorme concentratie van rijkdom en macht in een klein aantal handen tot ongekende rampen leidt, en dat we daar een politiek alternatief tegenover moeten zetten. Dat zou de inzet van deze discussie moeten zijn.

In de derde plaats zal deze discussie nog eens duidelijk maken dat het zwaartepunt van de strijd van socialisten niet ligt in parlementaire organen – die immers steeds minder feitelijke macht hebben - maar in het opbouwen van een beweging aan de basis. Een beweging voor democratisering van de economie. Een beweging die er voor strijdt dat de beslissingen over de economie in handen komen van de overgrote meerderheid van de bevolking.

willembos[at]grenzeloos.org

Tags
Dossier
Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop