Op 28 april zat heel het Iberisch schiereiland ineens zonder stroom. Wat precies de stroomstoring veroorzaakte, weten we nog niet, en we moeten alle verkeerde info en opportunisme hierover afwijzen. De arbeidersklasse moet via haar vakbonden en sociale organisaties het recht hebben om mee te doen aan het onderzoek naar de oorzaken van die gebeurtenis. Maar de politieke kant van dit verhaal gaat verder dan de specifieke oorzaken. De publieke discussie die door de stroomstoring is ontstaan, zal op korte en middellange termijn gevolgen hebben. Daarom willen we vier dingen die met elkaar botsen even uitlichten.

1. Kernenergie en fossiele brandstoffen geven ons geen zekerheid

We zijn fel tegen elke nieuwe poging om kerncentrales en thermische centrales te promoten. Kernenergie is afhankelijk van de winning van uranium, vormt een voortdurend risico en bindt ons aan een onbepaald beheer van nucleair afval. Bovendien waren de kerncentrales bij de stroomuitval de eerste die werden uitgeschakeld, waardoor de situatie nog erger werd. Thermische centrales maken ons afhankelijk van gaswinning en -import en leiden tot klimaatverandering. De enige weg die we moeten inslaan is een 100 procent hernieuwbaar elektriciteitssysteem dat fossiele brandstoffen uitbant en een energietransitie in andere sectoren, zoals de industrie en het vervoer, mogelijk maakt. Dat brengt extra uitdagingen met zich mee voor het beheer van het elektriciteitsnet, maar er zijn voldoende oplossingen om die aan te pakken.

2. De energietransitie is dringend en privéwinst staat die in de weg

Ons elektriciteitssysteem is tussen 1988 en 1998 door verschillende hervormingen geprivatiseerd, met ernstige gevolgen voor de energietransitie. Hierdoor zijn de opwekking, het transport, de distributie en de verkoop van elektriciteit opgesplitst, wat de deur heeft opengezet voor gefragmenteerde en ongecoördineerde particuliere initiatieven. De elektriciteitsnetbeheerder (REE) is voor 80 procent in handen van privé-kapitaal en ondanks het 20 procent publieke aandeel is het gedrag ervan gericht op het maximaliseren van de dividenduitkering. Dat maakt het moeilijk om de nodige investeringen te doen om te komen tot een 100 procent hernieuwbaar elektriciteitssysteem.

De opwekking wordt nog steeds gedomineerd door het elektriciteitsoligopolie en de ontwikkeling van hernieuwbare energie wordt gestuurd door winstmaximalisatie. Dat betekent dat de installatie op een rommelige manier gebeurt, waarbij de goedkoopste locaties agressief worden gekozen. Dat zorgt voor veel onrust en remt de ontwikkeling af als de winstverwachtingen dalen. De distributienetwerken in handen van de particuliere bedrijven van het elektriciteitsoligopolie leiden tot een gebrek aan investeringen en onderhoud. Ook verhindert de geprivatiseerde commercialisering de garantie van toegang tot een basisvoorziening van elektriciteit, met als gevolg meer dan 7.000 sterfgevallen per jaar als gevolg van energiearmoede. Al met al vormt een geprivatiseerd elektriciteitssysteem een obstakel voor de schaal, snelheid en coördinatie van de dringende energietransitie.

3. De energietransitie vraagt ook om andere sociaal-politieke veranderingen

Naast het elektriciteitssysteem vraagt het afstappen van fossiele brandstoffen om veel ingrijpender veranderingen. Dat betekent enorme politieke strijd om de vraag naar energie te verminderen door huizen energiezuiniger te maken, de afhankelijkheid van privéauto's te verminderen en het openbaar vervoer flink uit te breiden, of de industrie te veranderen zodat die meer aan sociale behoeften voldoet. Geen van die veranderingen is zeker, en zonder die veranderingen is een energietransitie niet mogelijk. Daarom moeten we de strijd en conflicten die op elk van die gebieden vooruitgang boeken, stimuleren.

4. Er is geen tijd te verliezen, we hebben planning en publiek eigendom nodig

De dringende energietransitie vereist dat we ons bevrijden van het privé-eigendom dat de noodzakelijke veranderingen in het elektriciteitssysteem en vele andere sectoren in de weg staat en vertraagt. Terwijl de elektriciteitsbedrijven elk jaar miljoenenwinsten binnenhalen, is er nog een lange weg te gaan. We hebben meer plannings- en coördinatievermogen nodig, en dat is niet mogelijk zolang die bedrijven prioriteit geven aan het uitkeren van dividenden. Ook het huidige gebruik van publieke participatie in bedrijven als REE maakt geen verschil voor hun bedrijfsvoering. Daarom moeten we duidelijk zeggen dat het hele elektriciteitssysteem in publieke handen moet komen. Publiek eigendom is een voorwaarde om de energietransitie in eigen handen te nemen en planning te garanderen. Dat publieke eigendom moet dienen als hefboom om de democratische participatie van de werknemers en de betrokken gebieden te vergroten en om de overige sociaal-politieke veranderingen door te voeren die de energievraag verminderen.

Kortom, de publieke discussie na de stroomstoring mag zich niet beperken tot de technische oorzaken, maar moet de politieke en economische wortels aanpakken en de discussie over een ecosocialistische transitie met democratische planning op gang brengen. Het is duidelijk dat kapitalistische regeringen geen veranderingen in die richting zullen doorvoeren. Hun doel is om privéwinsten veilig te stellen, zelfs als ze daarvoor publieke middelen moeten investeren. Om die logica te doorbreken, hebben we een politieke beweging van de arbeidersklasse nodig die zich op een georganiseerde manier inzet voor verbeteringen hier en nu, maar die ook streeft naar een ander soort staat, die de grote uitdagingen waar we als samenleving voor staan, aan kan. Als de heersende klasse heeft gekozen voor herbewapening, moet de arbeidersklasse kiezen voor een ecosocialistische transitie die het gebruik van hulpbronnen reorganiseert en een andere manier van leven voorstelt.

Op dit moment komt dat neer op twee leuzen:

Onteigening van de elektriciteitsbedrijven!

Planning en publiek eigendom voor de energietransitie!

Dit artikel stond op Anticapitalistas. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.