Uitgedaagd door de overwinning van de verenigde oppositie in de burgemeestersverkiezing in Istanboel, wordt President Erdogan nu geconfronteerd met een serieuze crisis in zijn relatie met de Verenigde Staten.

Zou Erdogan in staat zijn lessen te trekken uit zijn nederlaag in de verkiezingen van 23 juni, na het arbitrair schrappen van de verkiezingen voor het burgemeesterschap van 31 maart? Zou hij proberen de redenen voor de reacties, in de eerste plaats onder jongeren, op zijn politiek binnen zijn eigen electorale basis te begrijpen? Erdogans antwoorden op deze vragen verbaasde niemand.

Bovenop de verschillende 'wraak' processen tegen heel wat journalisten, activisten, academici en leiders van de Koerdische beweging, kwam er een rechtszaak tegen Canan Kaftancioglu, voorzitster van de CHP in Istanboel. Inderdaad, vijf dagen na de verkiezingen verscheen zij in de rechtbank op beschuldiging van het beledigen van de president, terroristische propaganda, belediging van de Turkse staat en het oproepen van mensen tot haat en verdeeldheid. Dit alles gebaseerd op tweets, waarvan sommige jaren geleden geschreven. Maar het echte motief is duidelijk: degene straffen die beschouwd wordt als de 'architecte' van de overwinning van Ekrem Imamoglu, de kandidaat die gesteund werd door de oppositie in Istanboel. Canan Kaftancioglu riskeert tot 17 jaar gevangenisstraf...

De politieke autoriteiten proberen ook het beheer van de stad door de CHP te verhinderen, in het bijzonder door de weigering van de met de AKP verbonden leiders van de bedrijven die verbonden zijn met de gemeente om ontslag te nemen uit hun functies. Kort geleden maakten ze uiteindelijk hun aftreden bekend, maar de meerderheid in de gemeenteraad van het blok van de AKP van Erdogan met de MHP (extreemrechts) betekent een permanent obstakel voor het beheer van de stad.

Wanorde in de rangen van de AKP

De voormalige Minister van Economie en vicevoorzitter van de AKP Ali Babacan stapte op uit zijn partij om de vorming van een nieuwe pro-westerse politieke formatie te versnellen. Gesteund door voormalig President Abdullah Gül en andere voormalige kopstukken van de partij wil hij een nieuwe politieke beweging opbouwen gebaseerd op het pro-Europese discours van de AKP in haar beginjaren. Door Erdogan wordt hij ervan beschuldigd ‘de Ummah (geloofsgemeenschap) te verdelen’.

Babacan’s relaties met het Westen en in het bijzonder met westerse investeerders worden voorgesteld als een uitweg uit de dubbele economische en politieke crisis op basis van een liberale agenda voor democratisering en het herstel van de internationale relaties. Dit zou betekenen dat de Turkse staat opnieuw aansluiting vindt bij de belangen van het westerse imperialisme.

Het is momenteel moeilijk in te schatten welk effect een dergelijke partij kan hebben op de publieke opinie. Vooral omdat de voormalige Eerste Minister Ahmet Davutoglu ook op het punt staat een nieuwe partij te lanceren. Maar als Erdogan er niet in slaagt de trend naar desintegratie van zijn basis om te keren, wat moeilijk lijkt gelet op de steeds dieper wordende economische crisis, zou een Babacan met internationale steun wel eens een stevige klap kunnen uitdelen aan zijn voormalige leider.

De militaire breuk met de VS

De aankoop van Russische S-400 luchtafweerraketten resulteerde uiteindelijk in een concrete reactie van de VS na maanden van dreigementen. Twee weken na het leveren van de Russische raketten besloot het Amerikaanse Ministerie van Defensie Turkije uit te sluiten van het F-35 gevechtsvliegtuigen programma. Dit betekent dat Ankara niet in staat zal zijn de 100 gevechtsvliegtuigen te verwerven waarvoor al 1,4 miljard dollar werd betaald, noch dat het verder verschillende honderden vervangingsonderdelen voor de vliegtuigen mag blijven produceren (wat verondersteld werd 11 miljard dollar op te brengen).

Dit is het gevolg van de veranderde opstelling in de buitenlandse politiek en de toenadering van de Turkse staat tot Rusland die begon na de couppoging in 2016, een couppoging die volgens het regime gesteund werd door de VS en na de alliantie van Washington met de Koerdische krachten in Syrië in de strijd tegen Daesh (IS).

Momenteel lijkt het de strategie van Erdogan om zijn relaties met de verschillende internationale actoren te handhaven en hun tegengestelde belangen te gebruiken om zijn eigen manoeuvreerruimte te vergroten (allemaal gepaard gaande met de nodige anti-imperialistische retoriek) en haar limieten te bereiken. Deze breuk met de VS – waar Trump geen voorstander van lijkt te zijn – zal de afhankelijkheid van Ankara van Moskou vergroten. Moskou zal hoogstwaarschijnlijk tevreden zijn dat het een conflict binnen de NAVO heeft veroorzaakt.

Uraz Aydin is actief bij Yeniyol, de Turkse afdeling van de 4e Internationale. Hij is een van de vele academici die ontslagen werd wegens de ondertekening van de petitie voor vrede met het Koerdische volk in de repressiegolf na de couppoging van 2016.