De SP heeft in haar bestaan enkele opmerkelijke transformaties ondergaan. Begonnen als een maoïstische splinter nam zij in de tweede helft van de jaren zeventig afstand van het maoïsme en China. In de late jaren tachtig en vroege jaren negentig, na de implosie van het Oostblok, liet de partij alle referenties naar het marxisme en leninisme vallen. Het was vooral Jan Marijnissen die in de jaren negentig de partij van een nieuwe ideologie voorzag: socialisme werd in de eerste plaats een ethische zaak waarbij menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit de centrale waarden zijn. Het doel van de huidige SP is niet meer het socialiseren van de productiemiddelen maar het beschermen en versterken van de verzorgingsstaat. Als enige linkse partij is de SP er in geslaagd de PvdA naar de kroon te steken, maar of ze op langere termijn ook in staat zal zijn echt een alternatief te vormen is nog maar de vraag.