Het afwerpen van haar oorspronkelijke maoïstische wortels en het ontwikkelen van een eigen visie heeft de SP veel goeds gebracht. Anders dan de andere politieke groeperingen uit de jaren zestig en zeventig was de SP in staat zich te ontwikkelen tot een sterke partij en de verdediger van de belangen van 'gewone mensen. Menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit werden de kernbegrippen van het socialisme van de SP. Het dromen van - en filosoferen over - de socialistische heilstaat had bij de SP al eerder plaats gemaakt voor een praktische aanpak van de strijd tegen onrecht en het opkomen voor de belangen van de mensen aan de onderkant. Die aanpak heeft de SP gemaakt tot wat ze nu is: de grootste oppositiepartij in het parlement en in het land en de enige partij die zich verzet tegen het neoliberalisme.

Alles wordt anders
Maar door de crisis wordt alles anders. PvdA'er Bos nationaliseert twee grote banken en krijgt daarvoor kamerbrede steun en applaus van het publiek. De staat, die in de hoogtijdagen van het neoliberalisme zo ver mogelijk weg moest blijven van de economie, moet nu plots met miljarden bijspringen om de particuliere verliezen goed te maken. Tot voor kort was het oplopen van de staatsschuld een van de meest oneerbare gedachten in politiek Den Haag, tegenwoordig stijgt deze in minder dan twee maanden met bijna dertig procent.
Hoe reageert de SP op deze drastisch veranderde situatie? Welke perspectieven schuift zij naar voren? In de meest omvangrijke tekst die daar door de SP over is gepubliceerd, Lessen uit de kredietcrisis, worden maar liefst dertig maatregelen opgesomd om de crisis te bezweren. Het kader dat in deze nota wordt aangegeven voor die maatregelen is de terugkeer naar het zogenaamde 'Rijnlandse model', dat omschreven wordt als 'de Europese variant van het kapitalisme: [...] een systeem waarin het belang van het kapitaal niet meer altijd leidend was.' Het Rijnlandse model is volgens de SP een variant van het kapitalisme die 'superieur is aan het Angelsaksische model omdat het meer gericht is op de lange termijn.'

Getemd kapitalisme?
De nadruk van de SP op dat Rijnlandse model is zeer problematisch. Het is nog maar de vraag of zo'n gematigd kapitalisme, waarin het ‘kapitaal niet altijd leidend is’, ooit heeft bestaan en of een terugkeer daarna wel mogelijk is. Ook moeten we ons afvragen waarom we nu een terugkeer zouden eisen van een model waartegen de linkse, opstandige generatie van 1968 (waar ook de SP uit voortkomt) in verzet kwam. Tenslotte is de vraag hoe de SP zich met een dergelijk perspectief nog onderscheid van de PvdA en de Europese sociaal-democratie, die immers ook beweren een 'getemde vorm' van kapitalisme voor te staan.
Momenteel is het de PvdA van Bos die profiteert van de veranderde situatie door de crisis. Bos heeft zich slim in de kijker gespeeld als de redder van de banken en daarmee van ons spaargeld. Het is een gebruikelijk verschijnsel dat mensen bij een beginnende crisis hun heil zoekt bij een traditionele partij. Maar als de crisis verder doorzet en de gevolgen daarvan, in de vorm van massaontslagen, daling van koopkracht, verdere verslechtering van de sociale zekerheid en dergelijke steeds tastbaarder worden, zal de SP naar voren moeten komen als de partij die het meest effectief opkomt voor de belangen van de gewone mensen. En dat kan natuurlijk niet zonder een duidelijk perspectief.

Links perspectief
Hoe moet dat perspectief eruit zien? Dat zal de komende tijd de belangrijkste discussie in kringen van de SP zijn. Duidelijk is dat een keuze voor het perspectief van het Rijnlandse model onvoldoende is. De SP zou een alternatief moeten ontwikkelen die de contouren van het kapitalisme zelf uitdaagt.
Er is ruimte binnen Nederlands links en binnen de SP om voor een ecosocialistisch en antikapitalistisch antwoord op de crisis op te komen. In de SP heeft zich de afgelopen tijd ontwikkeld tot een partij waar ruimte is voor discussie en verschillende meningen. Bovendien heeft de SP een grote gevoeligheid voor wat er onder de mensen leeft. Het verzet tegen de gevolgen van de crisis, dat de komende tijd ongetwijfeld op verschillend plaatsen en manieren aan de oppervlakte zal komen, zal bij de partij in vruchtbare boden vallen. Buiten de SP wordt ook volop nagedacht en gediscussieerd over economische alternatieven en linkse antwoorden op de crisis. Het is van het grootste belang die discussies samen te brengen.

Voor een uitvoerige bespreking van de SP-nota zie het artikel De SP en de crisis in het dossier 'Antikapitalisten over de crisis'.