Dodelijke nevenzaken

Tegenstander van een militaire staatsgreep zijn spreekt eigenlijk voor zich. Toen het nieuws kwam dat een deel van het Turkse leger een staatsgreep poogde te plegen tegen de regering van Erdogan, werden de meeste reacties dan ook gekenmerkt door hoop dat de coup zou falen. Opvallend was echter dat sommige mensen uit 'progressieve' hoek meer gemengde reacties hadden, variërend van leedvermaak tot uitgesproken hoop dat de coup zou slagen. 

Die gemengde gevoelens hebben alles te maken met de politiek van Erdogan. Op cynische wijze heeft hij de oorlog tegen de Koerdische beweging voor zelfbeschikking opgevoerd, en gebruikt hij staatsmiddelen om critici te intimideren en monddood te maken. De coupplegers beloofden de democratie te respecteren en verklaarden in actie te zijn gekomen om te voorkomen dat Erdogan en zijn AKP een einde zouden maken aan de seculiere Turkse republiek. Lippendienst aan de democratie is een vast onderdeel van militaire coupplegers, maar toch waren er mensen voor wie de hoofdvijand Erdogan was.

Lange tijd hebben delen van West-Europees links de zorgen van Turks links dat onder de AKP het seculiere karakter van de staat ondergraven werd en de regeringspartij de bevolking religieuze gedragsregels op wil leggen, afgedaan als overtrokken. Dit soort zorgen zouden gemotiveerd worden door een irrationele vrees voor de islam, en door snobisme van de seculiere, hogere klasse tegenover de religieuze gevoelens van grote delen van het gewone volk. Er werd op gewezen dat het Turkse model van een seculiere republiek, het kemalisme, bepaald geen toonbeeld van democratie was. Van tijd tot tijd sprong het leger in actie in haar zelfbenoemde rol als beschermer van de seculiere republiek. Het resultaat daarvan was repressie, marteling, moord. De AKP zou een democratiserende kracht zijn en maakte, met brede steun van de bevolking, grotendeels een einde aan de politieke macht van het leger.
 
Hoeveel waarheid er ook eens in deze analyse stak, er is veel veranderd. Het is duidelijk dat AKP en Erdogan iets anders zijn dan 'islamitische christendemocraten' die beschreven kunnen worden als religieus en conservatief, maar ook toegewijd aan democratische structuren. Erdogan heeft een lange termijn project om de Turkse staat grondig te veranderen, met veel meer macht voor het staatshoofd en doorweven met conservatieve opvattingen. In West-Europa hadden we te maken met een opkomend nationalistisch rechts en de waarschuwingen van linkse Turken vertoonden – oppervlakkig gezien – teveel overeenkomsten met de waanideeën van onze islamofobe hoofdvijanden.
 
Ondertussen is het afdrijven naar een autoritaire staat van de AKP-regering niet meer te ontkennen. Maar de vijanden van de AKP, daaronder zijn ook nog steeds de islamofoben. Dat iemand als Wilders de coup toejuichte, was dus te verwachten. Voor hem zijn moslims per definitie niet in staat democraten te zijn en is de beste optie voor een overwegend islamitisch land een 'welwillende' dictatuur. En zo is de cirkel weer rond voor sommigen: Erdogan heeft misschien zijn fouten, maar hij blijft een 'democraat' en verdient steun. De hoofdvijand is het leger.
 
Helaas zijn de waarschuwingen van onze Turkse vrienden te lang in de wind geslagen. We zouden minstens kunnen proberen te leren van onze  fouten. Tientallen jaren geleden schreef Erich Fried in Nebensache:

'Beschäftigt mit meinem Kampf
gegen den Hauptfeind
wurde ich von meinem Nebenfeind
erschossen
nicht von hinten und heimtückisch
wie seine Hauptfeinde sagen
sondern nur von der Seite
auf der er schon lange stand
'

Dit stuk verscheen eerder als commentaar op Konfrontatie.

Dossier
Soort artikel

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop