Focussen op sociale kwesties heeft gewerkt, zegt partijleider Ines Schwerdtner van Die Linke. Een gesprek over nederigheid, vriendelijkheid en de toekomst.

De 35-jarige Ines Schwerdtner werd geboren in Werdau, Saksen, groeide op in Hamburg en studeerde in Berlijn en Frankfurt am Main. Van 2020 tot 2023 was ze hoofdredacteur van de Duitse editie van het politieke tijdschrift Jacobin, waarvan ze een van de oprichters was. Sinds oktober 2024 is ze medevoorzitter van Die Linke, samen met Jan van Aken.

Pascal Beucker: Ines, je bent sinds afgelopen herfst leider van Die Linke. Heb je sindsdien iets over politiek geleerd dat je daarvoor nog niet wist?

Ines Schwerdtner: Ik ben wat nederiger geworden. Als je elke dag aanbelt of bij een verkiezingscampagne staat, besef je pas echt wat een uitdaging het is om mensen weer enthousiast te maken voor linkse politiek.

Maar als je naar de peilingen kijkt , had het toch slechter met je kunnen aflopen?

Dat is waar. Maar het was en is nog steeds een hele rit. Sinds het begin van het jaar is het net een koortsdroom – in positieve zin. Toen begon de goede stemming in de partij eindelijk over te slaan naar de buitenwereld. Wat Jan van Aken en ik voor ogen hadden toen we in oktober aantraden, is echt gelukt: namelijk consequent inzetten op sociale onderwerpen. Hoewel er natuurlijk ook een beetje geluk bij kwam kijken. We hebben duidelijk een snaar geraakt bij veel mensen die niet bereid zijn om de verschuiving naar rechts in de samenleving en in het parlement zomaar te accepteren.

De Frankfurter Allgemeine Zeitung waarschuwt haar lezers dat de SPD, de Groenen, de Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) en Die Linke bij de Bondsdagverkiezingen [23 februari] een meerderheid in het parlement zouden kunnen krijgen. En dan zou Olaf Scholz bereid kunnen zijn om de 'genadeklap' te geven door een kanseliersmeerderheid te organiseren door middel van zo'n coalitie. Zou jij ook bereid zijn om dat te doen?

Dat gaat mijn voorstellingsvermogen te boven. De mensen die op dit moment campagne voeren voor Die Linke doen dat niet voor een coalitie, maar voor heel specifieke eisen zoals een huurplafond en gunstigere kosten van levensonderhoud. En omdat we betrouwbaar antifascistisch zijn. Daar draait het op dit moment allemaal om.

Hoe voelt het om plotseling weer coalitievragen te krijgen als een partij die al dood is verklaard?

Ik vind het grappig, maar verder houd ik me er nauwelijks mee bezig. We menen het als we zeggen: anderen willen regeren – wij willen veranderen! En: wij zijn de brandmuur! Dat betekent dat we weigeren politiek te bedrijven ten koste van mensen. Wij zijn de enige partij die zich consequent verzet tegen bijvoorbeeld praatprogramma's die ageren tegen ontvangers van een burgeruitkering of vluchtelingen. Terwijl de SPD en de Groenen vechten over wie van hen met Friedrich Merz [CDU] mag regeren, verdedigen wij het recht op asiel. Ik heb nu geen behoefte aan coalitie- schermutselingen.

In tegenstelling tot je covoorzitter Jan van Aken was jij een van degenen die had willen voorkomen dat de 'links-conservatieve' vleugel rond Sahra Wagenknecht zich zou afsplitsen. Zie je dat nog steeds zo?

Een splitsing verzwakt de partij in eerste instantie altijd. Sinds de afstemming van de BSW met de AfD in de Bondsdag, moet het echter voor iedereen duidelijk zijn dat de splitsing de juiste beslissing was van degenen die ervoor hebben gestemd.

Die Linke kent momenteel een opmerkelijke toestroom en is nu gegroeid tot meer dan 81.000 leden. Denk je dat dit mogelijk was geweest als Wagenknecht en haar aanhang nog in jullie partij zaten?

Nee.

Jan van Aken beschrijft de BSW als een Kremlinpartij. Ben je het daarmee eens?

Nou, ik zeg dat minder vaak dan hij. Dat komt omdat ik denk het de BSW niet helemaal typeert. Voor mij staat centraal dat het een autoritaire, eenpersoonspartij is die niets met democratie heeft en waarvan de oprichters hun klassestandpunt hebben losgelaten. Het feit dat de BSW een kritiekloze relatie met Poetin heeft en weinig empathie voor de mensen in Oekraïne draagt daar nog aan bij.

Heb je al een idee wat je met de vele nieuwe leden wilt doen? De gemiddelde leeftijd van de nieuwe leden is rond de 28, meer dan de helft is vrouw en veel van hen zijn academici. Dat moet een cultuurschok zijn voor veel van jullie regionale organisaties, vooral in het oosten.

Het mooie is dat ze meteen in de verkiezingscampagne stappen. Oude en nieuwe leden leren elkaar in de praktijk kennen. De oudere leden pikken het enthousiasme van de nieuwkomers op en geven hun ervaring door. Ik heb de indruk dat het eigenlijk heel gunstig is voor beide groepen leden. Natuurlijk denken we na over wat er na de verkiezingsdag gaat gebeuren. Hoe zetten we de huidige energie om in een georganiseerde structuur die ook na de verkiezingscampagne werkt? Dat is inderdaad een gigantische taak.

Partijen zijn altijd kermissen van ijdelheid. Hoe vervelend vind je het dat je nu in de schaduw staat van de leidende kandidaat van Die Linke, Heidi Reichinnek?

Helemaal niet. Ik denk dat we een bijna ideale taakverdeling hebben gevonden. Het is goed dat Sören Pellmann en ik het grondspel spelen en vechten om onze rechtstreekse mandaten in Leipzig en Lichtenberg te winnen. Jan van Aken verslaat de politieke concurrentie in de talkshows en Heidi Reichinnek is de koningin in de Bondsdag en op TikTok. Dan zijn er nog de drie 'zilveren krullen', Gregor Gysi, Bodo Ramelow en Dietmar Bartsch. Ik had nooit durven dromen dat zo'n constellatie zou werken. Maar het werkt.

Jouw kiesdistrict in Berlijn-Lichtenberg heeft een uniek kenmerk: sinds de hereniging is het uitsluitend gewonnen door vrouwelijke linkse politici, eerst door Christa Luft en daarna door Gesine Lötzsch. Nu is de AfD-politica Beatrix von Storch de favoriet. Is dat niet verdomd bitter voor je?

Ik beschouw het als een grote eer om in de politieke voetsporen van Christa Luft en Gesine Lötzsch te treden. Ik laat een oostelijk district als Lichtenberg met zo'n linkse traditie niet zomaar over aan de rechtse aristocratie uit het westen. En veel mensen vechten met mij aan duizenden voordeuren om te voorkomen dat dit gebeurt. Er zijn ook veel niet-leden die zeggen: we moeten Beatrix von Storch stoppen!

Je maakt reclame voor het feit dat jij en je medevoorzitter Jan von Aken vrijwillig slechts het gemiddelde inkomen van een werknemer in Duitsland van 2.850 euro netto per maand zouden ontvangen. Volgens jou zou dat een voorbeeld moeten zijn. Heb je hier ooit met de drie 'zilveren krullen' over gesproken?

Ja, en met vele anderen ook. Ik voel op dit moment echt beweging in de partij. We zullen vanaf de volgende zittingsperiode een volledig nieuwe fractie hebben, waarin ook de 'zilveren krullen' zullen zitten. Als zij met z'n drieën toetreden, zal ik daar heel blij mee zijn. Maar er zullen ook genoeg anderen zijn die zich vrijwillig beperken tot een modaal inkomen. Overigens doneren de parlementsleden van Die Linke al veel.

Volgens de peilingen heeft Die Linke nu een goede kans om weer in de Bondsdag te komen. Maar dat is nog niet zeker. Hebben jullie een plan B voor het geval het toch niet lukt?

Nou, ons plan A is om de horde van vijf procent zo duidelijk mogelijk te nemen. Plan B is om ten minste drie basiszetels in de kiesdistricten te winnen – onze veiligheidsgordel om opnieuw in de Bondsdag te komen. Dat was vanaf het begin onze tweeledige strategie. Het ziet er heel goed uit voor zowel Plan A als Plan B.

Ongeacht de verkiezingsuitslag heb je aangekondigd dat er een programmatische vernieuwing van Die Linke komt. Wat betekent dat?

Ons basisprogramma dateert uit 2011 en ik denk dat het nog steeds verbazingwekkend goed is en op essentiële onderdelen klopt. We hoeven dus niet alles overboord te gooien. Maar de wereld is sindsdien veranderd. Om maar drie punten te noemen: er is een andere confrontatie tussen de blokken, de klimaatramp stelt ons voor nieuwe realiteiten, de transformatieprocessen van de economie bevinden zich in een ander stadium dan meer dan tien jaar geleden. En last but not least is onze partij aanzienlijk veranderd. Met tienduizenden nieuwe leden vorig jaar en vooral dit jaar, zijn we nu praktisch een nieuwe partij. Ik vind dat dit ook tot uiting moet komen in een nieuw basisprogramma. Daar streven we naar tegen het einde van 2027.

Je hebt 'revolutionaire vriendelijkheid' voorgeschreven voor je partij. Vind je dat zelf soms niet moeilijk?

Ja, natuurlijk. Het is niet altijd makkelijk, vooral op podia met politieke rivalen. Dat geldt ook voor sommige voordeuren of informatiestands, als mensen zeggen: ik vind links maar shit, ik heb ze toch altijd al gehaat. Maar juist dan vind ik het belangrijk om vriendelijk te blijven. Dan zeg ik nog steeds: nou, je kunt trouwens nog steeds naar mijn sociale adviesgesprek komen, we hebben een huurcalculator en een verwarmingskostencalculator, die kun je bekijken. En dan wens ik je een fijne dag. Dat komt voor veel mensen als een enorme verrassing. En misschien zet het één of twee mensen aan het denken. Dat is al een win-winsituatie.

Dit artikel stond op TAZ. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.