Op de klimaattop gaat het vooral over verhandelbare emissierechten, het meerekenen van bossen en het inzetten van kernenergie. Want geen ellende of ramp zo groot of er valt wat aan te verdienen. Lange tijd is gepoogd de effecten van het broeikaseffect te bagatelliseren, want er zijn belangrijke economische machten die geen belang hebben bij het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen. Denk aan de oliemaatschappijen en autofabrikanten.
Maar op een zeker moment viel de opwarming van de aarde ook met miljarden verslindende propagandacampagnes en gestuurd wetenschappelijk onderzoek niet meer te ontkennen. Op de UNCED- conferentie in Rio de Janeiro in 1992 werd de problematiek onderkend en op de Top in Kyoto in 1997 werd er een wereldwijd bindend klimaatverdrag afgesloten waarin werd overeengekomen dat de mondiale uitstoot van CO2 in 2010 met 5,2% moest zijn teruggedrongen ten opzichte van de uitstoot in 1990. Op zich een zeer mager resultaat als je weet dat VN-wetenschappers een onmiddellijke vermindering van zeker 60% noodzakelijk achten.
Verdeling
De grote strijd ging natuurlijk over de vraag hoe die reductie-inspanning verdeeld moest worden. Als we kijken waar de CO2-uitstoot vandaan komt, dan is het beeld duidelijk. Nederland produceert per hoofd van de bevolking ongeveer 11 ton CO2; de VS meer dan het dubbele (24 ton) en China ongeveer 2,4 ton per jaar. Om het klimaat te beschermen zou de uitstoot op een gemiddelde van 1,7 ton per aardbewoner moeten komen.
Als je uitgaat van het gelijkheidsbeginsel zou de gemiddelde uitstoot in het Zuiden dus een klein beetje achteruit moeten en in het Noorden -en met name in de VS- gedecimeerd moeten worden.
Maar zo gaat het natuurlijk niet. De economische en politieke macht ligt nu eenmaal in het Noorden. Het Noorden is de veroorzaker van het probleem, maar de gevolgen van de klimaatverandering zullen vooral in het Zuiden gevoeld worden.
De milieubeweging zag de grote beperkingen van het Kyoto-protocol, maar liet toch een gematigd positief geluid horen omdat er tenminste íets lag en er voor het eerst concrete reductieprecentages waren vastgelegd.
Van uitvoering van de afspraken is tot nu toe nauwelijks iets terecht gekomen. De totale uitstoot van CO2 is alleen maar verder toegenomen. Ook Nederland haalt haar doelstelling niet. De CO2-uitstoot is ten opzichte van 1990 met ongeveer veertien procent gestegen. Paars II lijkt zich daar geen moment zorgen over te maken als we bijvoorbeeld Tineke -mobiliteit is fun- Netelenbos horen. Wel is de norm voor de Nederlandse zeesluizen voor de zekerheid vast met een halve meter verhoogd.
Handel in lucht
Maar nog erger dan de stagnatie in de uitvoering van de afspraken van Kyoto is de deur die toen geopend is voor verhandeling van emissierechten. Het lijkt geen gek idee om geld dat -bijvoorbeeld in Nederland- beschikbaar is om de CO2-uitstoot te verminderen elders in te zetten en zo bijvoorbeeld in Oost-Europa te helpen om de zeer vervuilende electriciteitscentrales schoner te maken. Maar iets anders is het als die inspanning buitenshuis als excuus gaat gelden om binnenshuis minder te doen. En dat is precies wat met het systeem van verhandelbare emissierechten gebeurt.
Dat systeem gaat er van uit dat een land of bedrijf recht krijgt op de uitstoot van een bepaalde hoeveelheid CO2. Als die hoeveelheid niet gehaald wordt kan het recht op deze emissies verkocht worden aan een land of bedrijf dat al aan zijn tax zit.
Helemaal absurd wordt het als er niet alleen in emissierechten gehandeld kan worden maar ook in absorbtiecapaciteit (sinks). In de natuurlijke koolstofkringloop wordt CO2 uitgestoten door mens en dier maar ook CO2 opgenomen door plantengroei. De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer wordt dus zowel bepaald door de hoeveelheid uitgestoten als door de hoeveelheid geabsorbeerd gas. Ofschoon er helemaal geen duidelijkheid is over de vraag hoeveel CO2 precies door plantengroei wordt opgenomen, en het voor een groot deel maar om tijdelijke opname gaat, wil men deze CO2-opname ook mee laten tellen.
In de eerste plaats gebeurt dit door landen met een groot bosarsenaal. Zij stellen dat hun bijdrage aan de CO2-absorptie door het in stand houden of uitbreiden van bossen meegerekend moet worden.
Maar er zijn ook slimmerikken die nog een stapje verder willen gaan. Zo zijn er ideeën om bestaande natuurlijke bossen te kappen en te vervangen door produktiebossen waar veel sneller groeiende bomen meer CO2 opnemen. Behalve hout levert zo’n bos dan ook emissierechten op die aan een vervuiler elders kunnen worden verkocht.
Nog bonter maakt het door genetische manipulatie beruchte bedrijf Monsanto het. Zij hebben een boomsoort ontwikkeld die zeer snelt groeit en dus ook zeer veel CO2 opneemt. Daarmee wordt dan een drieslag gemaakt: deze bomen leveren niet alleen hout op, ze brengen ook geld in het laatje door het patent -dat natuurlijk in handen van Monsanto blijft- en tot slot leveren ze nog verhandelbare emissierechten op.
Kernenergie
Ook de kernenergiesector heeft begrepen dat er gouden kansen liggen. In het Noorden zijn - door het brede verzet tegen de kernenergie - de mogelijkheden voor deze industrietak vrijwel tot nul gereduceerd. Maar in het Zuiden hebben ze letterlijk een wereld te winnen. Kernenergie levert immers geen CO2-uitstoot op en behalve elektriciteit kan een kernenergiecentrale dus ook emissierechten produceren. Zo heeft het Franse staatsbedrijf Framatome plannen om in Indonesië en China kerncentrales te bouwen, betaald uit gelden voor ontwikkelingshulp. In ruil daarvoor zou Frankrijk dan de vrijkomende emissierechten ontvangen.
Ook bedrijven in de VS zijn met dergelijke plannen bezig en ‘hun’ regering heeft al aangekondigd geen akkoord te zullen tekenen als kernenergie niet mee mag tellen.
De grote verliezers van dit milieu-imperialisme zijn natuurlijk naast milieu en klimaat de bevolking van de arme landen. De grote westerse bedrijven gaan er met de winsten van door en de noordelijke landen krijgen extra emissierechten. Er wordt geen werkelijke inspanning gedaan om andere, groene energiebronnen te ontwikkelen. De bevolking in het Zuiden wordt opgezadeld met zaken als kernenergie en (al dan niet genetische gemanipuleerde) produktiebossen.
Uitverkoop
Vooral de VS zijn grote voorstanders van verhandelbare emissierechten en absorptiecapaciteit. Ze willen dat landen het recht krijgen om hun hele reductiedoelstelling elders te realiseren. Met name door de ineenstorting van de industrie in de voormalige Sovjet Unie is er een grote hoeveelheid emissierechten vrijgekomen. Rusland en de Oekraïne hadden in Kyoto toegezegd hun uitstoot te stabiliseren op het niveau van 1990. Door het instorten van hun industrie zitten ze nu op een uitstoot die dertig procent lager ligt.
Terwijl de VS in Kyoto al voorstander was van de mogelijkheid om de hele doelstelling in het buitenland te realiseren was de Europese Unie daar toen tegen. Maar inmiddels zijn zij er voor om dat voor 50 procent toe te staan. Ook de Nederlandse regering zegt vijftig procent hier en vijftig procent elders te willen realiseren. Daarbij worden ze inmiddels rechts ingehaald door de GroenLinks-fractie in het Europese Parlement. Die heeft al ingezet op 75% internationale handel en 25% binnenlandse reductie.
Tegenover de neo-liberale absurditeiten van verhandelbare emissies en absorptierechten met alle funeste gevolgen van dien moeten we er voor opkomen dat de maatregelen in het Kyoto-protocol volledig nageleefd worden door binnenlandse emissiebeperking. Steun aan emissie beperkende maatregelen en herbebossing kan een ondersteunende rol spelen, maar niet meer dan dat.
Door een groot aantal organisaties wordt tijdens COP6 actie gevoerd. Ofschoon de leuzen waaronder de acties worden gevoerd uiteen lopen en ze misschien niet allemaal ver genoeg gaan, zijn die acties in ieder geval een goede gelegenheid om massaal te laten zien dat het klimaatprobleem te ernstig is om aan neo-liberale grappenmakers over te laten.
Voor meer informatie over akties: Milieudefensie, telefoon: (020) 550 73 00.
Reactie toevoegen