Op 4 juni 2024 werd de premier van India, Narendra Modi, voor de derde keer gekozen, maar met minder zetels. Zijn Bharatiya Janata Party (BJP) is er niet in geslaagd een absolute meerderheid te behalen. De resultaten maken overduidelijk dat deze Hindoe-nationalistische opperleider de prijs betaalt voor zijn weigering om de sociaaleconomische crisis aan te pakken die het land in zijn greep houdt en de afgelopen 10 jaar onder zijn regering erger is geworden. Rahul Gandhi, zijn belangrijkste rivaal, werd de leider van de oppositiecoalitie, de Indiase National Developmental Inclusive Alliance (India), in een verkiezing die veel spannender was dan verwacht.

Ficties en waarheden

Veel mensen waren verrast door de uitslag. De meesten hadden een verpletterende overwinning voor Modi voorspeld. Na zes weken stemmen behaalde de BJP, die al tien jaar aan de macht is, slechts 240 zetels (er zijn er 272 nodig voor een meerderheid), tegenover 303 in 2019. Dat plaatst Modi in een benauwde situatie aan het hoofd van de Nationalist Democratic Alliance, een coalitie van vijftien partijen waaronder kleinere regionale partijen. Zijn tegenstanders noemen het een 'morele nederlaag'. De 73-jarige Modi streefde immers naar 400 zetels in de Lok Sabha (Lagerhuis van het parlement) zodat hij de grondwet kon wijzigen.

Ondanks die onverwachte tegenslag vierde de autocratische leider zijn overwinning en noemde het een historische prestatie, omdat de mensen voor de derde keer vertrouwen stelden in (zijn) alliantie. Toch verloor zijn partij zelfs in Uttar Pradesh, de dichtstbevolkte en armste deelstaat van India, in het noorden van het land.

Uttar Pradesh heeft zich de afgelopen tien jaar ook ontpopt als het nieuwste laboratorium van het Indiase fascisme. Daar, in de stad Ayodhya, huldigde Narendra Modi in januari 2024 de Ram-tempel in, gebouwd op de ruïnes van de Babri-moskee. Een symbool van de overweldigende macht van hindoetva, geleid door een ultranationalist wiens ambitie het is om het seculiere India om te vormen tot een hindoe-natie. De BJP heeft ook in Ayodhya verloren.

Modi zal nu moeten vertrouwen op zijn alliantiepartners, wat schokkend is voor iemand die gewend is aan onbeperkte macht en autoriteit gedurende meer dan 20 jaar. Niet alleen is het politieke landschap veranderd en Modi aanzienlijk verzwakt, maar hij heeft nu ook te maken met een nieuwe verjongde oppositie, die erop uit is om zijn alomtegenwoordigheid in de Indiase politiek en samenleving aan te vechten. Dat was duidelijk te merken in de eerste paar zittingen van het nieuw bijeengeroepen parlement.

De komende tijd zal de BJP ook moeten strijden tegen verschillende parlementsverkiezingen in de deelstaten, waar de alliantie van de oppositie, gesterkt door de resultaten, hen sterk zal uitdagen.

Modi-magie onder vuur

De Modi-magie werkt over het algemeen niet meer. De persoonlijkheidscultus rond de opperste leider is tijdens de verkiezingen ontoereikend gebleken. Maar wat is er zo plotseling veranderd? De slechte resultaten worden toegeschreven aan werkloosheid, een diepe sociaaleconomische crisis en alomtegenwoordige ongelijkheid die nieuwe hoogten heeft bereikt. Ook Modi's wanbeheer van de covid-crisis, waarbij ten minste vijf miljoen Indiërs omkwamen, is zeer belangrijk geweest, waardoor de ontevredenheid over zijn regime langzaam is toegenomen.

De economische resultaten zijn goed op papier (6,8 procent groei in 2024, volgens het IMF), in die mate dat India nu de op vier na grootste economie ter wereld is, vóór het Verenigd Koninkrijk. Maar andere indicatoren zijn slecht. Volgens gegevens van het Centre for Monitoring Indian Economy (CMIE) heeft India met 45,4 procent een van de hoogste jeugdwerkloosheidscijfers ter wereld. Het algemene werkloosheidscijfer is 8 procent, wat wellicht geen rekening houdt met de vele vormen van verborgen werkloosheid. India is een land waar naar schatting 92,4 procent van de beroepsbevolking in de informele sector werkt. Hoewel de infrastructuur nu beter ontwikkeld is, zoals blijkt uit de bijna-verdubbeling van het aantal luchthavens (van 74 naar 140), is de staatsschuld gestegen (82 procent van het bbp) en ontbreekt het aan industrieën die werkgelegenheid genereren. Het IMF heeft ook gewaarschuwd dat de staatsschuld binnenkort de 100 procent van het bbp zou kunnen overschrijden.

Een van de grootste crises waarmee het land te kampen heeft, is de ernstige nood op het platteland, waar de inkomens sinds begin 2022 voortdurend zijn gedaald. Een eindeloze inflatiespiraal zorgt ervoor dat basisgoederen steeds onbereikbaarder worden voor plattelandshuishoudens. Bovendien heeft de regering-Modi niets gedaan aan de landbouwcrisis die al woedt sinds de jaren 1990, toen neoliberale maatregelen de landbouwsector hard troffen. Hoewel de landbouw voor ongeveer 18 procent bijdraagt aan het bbp van het land, biedt die sector werk aan bijna 45 procent van de beroepsbevolking – volgens de laatste schattingen bijna 594 miljoen mensen.

De agrarische crisis en agrarische nood in India hebben geleid tot schulden op het platteland. Talrijke rapporten over zelfmoorden onder boeren die aan de regering werden voorgelegd, hebben duidelijk aangetoond dat de schuldenlast van plattelandshuishoudens een belangrijke oorzaak is. De beoordeling van landbouwhuishoudens en landbouw- en veeteeltbedrijven over 2019 van de National Sample Survey Office (NSSO), uitgebracht in 2021, onthulde dat ongeveer 50 procent van de Indiase landbouwhuishoudens schulden heeft. Dat is een kolossaal cijfer als je bedenkt dat er in 2019 ruim 93 miljoen landbouwhuishoudens waren.

Mislukking van religieuze polarisatie

Uit de resultaten blijkt dat de BJP 38 zetels heeft verloren in de kiesdistricten waar actief werd deelgenomen aan de strijd van de boeren. Hoewel het Modi-regime niet kon worden afgezet, weerspiegelen de verkiezingsresultaten niet volledig de stemming van de massa's op straat. Laten we niet vergeten dat alles tegen de oppositie was gericht in de minst vrije en eerlijke nationale verkiezing in de geschiedenis van onafhankelijk India. De regerende partij had een enorm voordeel ten opzichte van de oppositie op het gebied van administratieve middelen, media en financiën.

Kunnen we het mandaat interpreteren als een mandaat voor een seculier en democratisch India? Ja, op een bepaalde manier, maar slechts gedeeltelijk. Modi streefde naar onbetwiste publieke steun voor zijn tien jaar autoritair bewind en steun voor de volgende vijf jaar waarin hij het burgerlijk-democratische weefsel van het land zou ontbinden. De kiezers weigerden zijn plannen goed te keuren. Zelfs onder de kiezers die zijn hindoeïstische majoritaire politiek steunden, won de communale aantrekkingskracht het niet van alle andere overwegingen, ondanks zijn woeste anti-moslim opmerkingen.

Dit resultaat prikt zijn imago van onoverwinnelijkheid door en is ook een persoonlijke nederlaag voor hem. Het is zeker dat de democratische terugval van het land naar een regelrechte autocratische staat een halt is toegeroepen, al is het maar voorlopig. Dat zal mogelijk democratische ruimten openen, zowel binnen als buiten het parlement. De agenda van de BJP, samen met de Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) – een rechtse hindoe-nationalistische paramilitaire organisatie – was om de grondwet te wijzigen, met de hulp van een overweldigende (meer dan tweederde) meerderheid, om een hindoe-staat te creëren. Dat is nu voorlopig uitgesteld. Het hindoeïstische majoritaire project van de BJP-RSS heeft een zware electorale klap gekregen, maar is nog niet verslagen.

De toekomst onzeker

De verjonging van de oppositieruimte zal zeker ruimte bieden voor afwijkende meningen en verzet. Nu de economische omstandigheden voor een overweldigende meerderheid van het land verslechteren, zullen we de komende tijd getuige zijn van meer en meer protesten en opstanden. Maar zullen spontane en episodische opstanden voldoende zijn om de fascisten te verslaan? Laten we niet vergeten dat we het moeten opnemen tegen een geduchte macht die krachtig kan terugslaan. De wereldwijde rechtse golf heeft ook negatieve gevolgen voor de Indiase politiek. De BJP heeft laten zien dat ze terug kan komen van een verkiezingsnederlaag dankzij het sterke landelijke basisnetwerk van de RSS. Het repressieve apparaat vertoont geen tekenen van verslapping. De actie die de BJP heeft ondernomen tegen schrijfster Arundhati Roy, in een vervolging voor 'haatzaaien', geeft aan dat ze de repressie krachtiger wil voortzetten.

Het is dus nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken. De BJP heeft de absolute meerderheid verloren, maar is niet verslagen. Elke overdrijving van de prestaties van de oppositie kan ons op het verkeerde politieke been zetten. De verkiezingsuitslag heeft echter niet alleen vragen opgeroepen over Modi's onoverwinnelijkheid, maar heeft het land ook teruggebracht naar een coalitieregering na een decennium van éénpartijsturing. Een sterke regering met volledige controle over het parlement zou niet veel goeds hebben betekend voor de arbeidersklasse.

Een zwakke regering zou zeker mogelijkheden bieden voor links en sociale bewegingen. Om daar gebruik van te maken hebben we een duidelijk geformuleerde strategie nodig die een tegen-hegemoniaal verhaal kan creëren, gebaseerd op een sterke antikapitalistische omvormings-visie, met een sterke democratische component. Links is echter nauwelijks een kracht om rekening mee te houden in het huidige Indiase politieke landschap, ook al zijn ze erin geslaagd om hun parlementaire aanwezigheid van 6 naar 9 te verhogen. Het is hoog tijd voor een Nieuw Links dat kan vechten tegen de Hindoe-hegemonie en dat ook niet losstaat van het tegenproject van de opbouw van een democratisch socialisme.

Dit arttikel stond op International Viewpoint. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.