In de pers is uitgebreid aandacht besteed aan het akkoord tussen de VS en China waarin beide landen zich opleggen hun uitstoot van broeikasgassen te reduceren om de gevolgen van de klimaatverandering te beperken. Het akkoord komt enkele weken nadat de Europese Unie haar eigen doelstellingen voor de beperking van uitstoot bekend had gemaakt. En met dit akkoord is de kans groot dat de klimaatconferentie in Parijs eind 2015 (COP21) geen herhaling zal zijn van de flop in Kopenhagen (2009) maar tot een echt internationaal akkoord zal kunnen leiden.

Tegelijkertijd toont de inhoud van de overeenkomst tussen de twee grootste producenten van broeikasgassen, dat dit internationaal akkoord ecologisch onvoldoende zal zijn, technisch gevaarlijk en sociaal onrechtvaardig.

Waartoe verbindt China zich?

Kijken we eerst naar China. De tekst die door Barak Obama en Xi Jinping in Peking werd voorgesteld voorziet dat China uiterlijk in 2030 zijn emissies in absolute hoeveelheden zal beginnen te verminderen en dat ‘koolstof vrije’ bronnen op dat moment 20 procent van de energiebehoeften zullen dekken.

Om de betekenis van deze belofte te kunnen beoordelen, moet men weten dat deze ‘koolstof vrije’ bronnen in 2013 in China, 9 procent van het verbruik van primaire energie vertegenwoordigen en dat het twaalfde vijfjarenplan mikt op 15 procent in 2020. Gezien het ritme van de investeringen, is 5 procent meer koolstof vrije energie, te bereiken in de daarop volgende tien jaar, niet echt een prestatie: in 2012 werd er 65 miljard dollar geïnvesteerd in ‘niet-fossiele’ energie. Maar ‘koolstof vrije’ bronnen zijn niet hetzelfde als ‘hernieuwbare energiebronnen’. De energie van de reusachtige stuwdammen en van de kerncentrales is niet hernieuwbaar (de stuwmeren slippen dicht door erosie en de voorraden uranium zijn beperkt) maar deze bronnen worden als ‘koolstof vrij’ of als ‘met lage intensiteit aan koolstof ‘ beschouwd. In april 2014 beschikt China over 20 werkende kerncentrales en 28 centrales in aanbouw (waaronder 2 EPR’s). Die bouwwerken waren opgeschort na Fukushima maar het kernenergieprogramma is nu heropgestart en het vermogen van de kernenergiecentrales zou tegen 2020 verdrievoudigen …

Tenslotte moet men ook weten dat, volgens het IPCC, om beneden de grens van 2°C te blijven, en rekening houdend met de gedeelde maar gedifferentieerde verantwoordelijkheid van de verschillende groepen landen (‘ontwikkelde’, ‘opkomende’ en ‘anderen’) landen zoals China, hun energie efficiëntie zouden moeten verhogen – dus de relatieve hoeveelheid emissies verminderen – met 15 tot 30 procent (naargelang de graad van ontwikkeling). De doelstelling van 20 procent die China zich nu stelt, bevindt zich hierbij aan de lage kant.

De afspraken van de VS

Kijken we nu waartoe de VS zich verbonden heeft. De VS engageren zich tot een vermindering van hun emissies van 26 tot 28 procent tegen 2025 in vergelijking met 2005. In 2005 hebben de VS volgens de gegevens van de Environmental Protection Agency (EPA ) 7.525 gigaton (Gt) broeikasgassen uitgestoten. Een vermindering van 26 procent in 2025 betekent dat de uitstoot zou moeten dalen tot 5.368 Gt (tot 5223 Gt voor een daling van 28 procent). Om betekenis van deze doelstellingen in te schatten moeten we verwijzen naar verschillende elementen:

• Volgens het protocol van Kyoto (door de VS ondertekend maar nooit geratificeerd) had Uncle Sam zijn uitstoot in 2012 met 8 procent moeten verminderen in vergelijking met 1990. Dat betekent dat de emissies hadden moeten dalen van 6.233 Gt (cijfer van 1990) naar 5.734 Gt . Maar in werkelijkheid stegen de emissies gemiddeld met 0,2 procent per jaar tot 6.526 Gt. Met andere woorden: Obama belooft in 2025 nauwelijks meer dan de doelstelling die de VS twee jaar geleden hadden moeten bereiken.
• Van 1990 tot 2005 stegen de emissies van de VS en daarna daalden ze met gemiddeld 1,4 procent per jaar. Deze daling is met name het gevolg van het feit dat schaliegas gedeeltelijk steenkool is gaan vervangen in de thermische centrales. Volgens het akkoord zullen de emissies van de VS van 6.526 Gt in 2012 dalen naar 5.368 Gt in 2025 of met andere woorden een reductie van 96 Gt per jaar of exact 1,4 procent. Met andere woorden: tegen 2025 verbindt Obama zich tot het behouden van het huidige ritme van daling van de uitstoot… door middel van het rampzalige ontginnen van schaliegas. (1)
• En last but not least: om een redelijke kans te hebben dat we de 2°C temperatuurstijging niet overschrijden, en rekening houdend met het principe van de gedifferentieerde verantwoordelijkheid tussen de verschillende landengroepen, stelt het IPCC dat de ontwikkelde landen hun uitstoot met 25 tot 40 procent zouden moeten verminderen tussen nu en 2020 in vergelijking met 1990. In het geval van de VS betekent het dat de doelstelling voor de uitstoot tussen de 4.665 Gt (-25 procent) en de 3.740 Gt (-40 procent) …in 2020 zou moeten zijn. Vergelijk dit met het akkoord: 5.368 Gt in … 2025.

Kernenergie, schaliegas, CO2 opvangen en vastleggen (carbon capture and sequestration – CCS) …

Hoe willen de VS en China deze doelstellingen bereiken? De tekst heeft de verdienste van de duidelijkheid: ‘De twee partijen willen hun politieke dialoog voortzetten en verstevigen en ook de praktische samenwerking, met inbegrip van samenwerking op het gebied van geavanceerde steenkool technologieën, kernenergie, schaliegas en hernieuwbare energie, wat zal bijdragen aan het optimaliseren van de energiemix en het verminderen van de emissies in beide landen, die van steenkool inbegrepen.’ (2)

De term geavanceerde steenkool technologieën verwijst met name naar de opvang en het vastleggen van CO2 in ondergrondse geologische lagen. Elders heb ik reeds gewezen op het feit dat het hier om een technologie van de leerling-tovenaar gaat, die zich opdringt als DE oplossing van een (onevenwichtig) kapitalistische compromis tussen enerzijds de strijd tegen de opwarming en anderzijds de belangen van de multinationale fossiele brandstof bedrijven. Het akkoord tussen China en de VS bevestigt deze mening. Er wordt immers voorzien dat ‘er in China een nieuw belangrijk project van het opslaan van koolstof wordt gestart door een internationaal publiek/privé consortium onder de leiding van China en de VS. Het doel is de intensieve studie en het sturen van het opslaan van industrieel CO2 evenals een samenwerking rond een nieuw proefproject van verhoogde terugwinning van water (Enhanced Water Recovery) om zoet water te produceren door het injecteren van CO2 in de diepere zoute grondwaterlagen.’

Het is duidelijk: de twee grootmachten van de steenkool, China en de VS, willen hun enorme voorraden steenkool blijven verbranden (reserves voor 200 tot 300 jaar bij het huidige verbruik!) en de door die verbrande steenkool geproduceerde CO2 ondergronds opslaan.

Opvangen en vastlegging van steenkool (CCS) is een van de ‘geo-engineering’ technieken voortgesproten uit de verbeelding van de dokters Strangelove voor wie de kapitalistische groei een natuurwet is die nog onvermijdelijker is dan de wetten van de zwaartekracht … Maar er zijn ernstige risico’s verbonden aan het opvangen: om te beginnen is er het gevaar van grote CO2 lekken in het geval van een aardbeving (het opvangen zelf zou volgens sommigen aardbevingen veroorzaken!). Maar niets mag het streven naar winst in de weg staan. De VS stellen de technologie ter beschikking en China zorgt voor de locaties voor het opslaan van de CO2. Op die manier zal de werkplaats van de wereldeconomie, onder de leiding van de ‘Communistische Partij’ , verder fossiele brandstoffen blijven gebruiken om grote hoeveelheden goedkope waren te produceren voor de westerse markt. Bovendien zal het injecteren van CO2 in de diepe zoute grondwaterlagen, mogelijk maken dat dit water wordt teruggewonnen en, na ontzilting, tegen klinkende munt natuurlijk kan worden verkocht.

De gekken die de wereld besturen

Voor het systeem is een politiek van strijd tegen de klimaatwijziging alleen maar mogelijk indien hiermee ook zaken gedaan kunnen worden. Als dat inderdaad het geval is, dan is dat zeker ook het bewijs dat dit zeker een goede politiek is? Zoals het akkoord zegt: ‘De gemeenschap van wetenschappers heeft duidelijk aangetoond dat de menselijke activiteit nu reeds bezig is het wereldklimaat te wijzigen. Tegelijkertijd zijn er de economische bewijzen die aantonen dat verstandige acties vandaag in verband met het klimaat, de sturende kracht kunnen zijn voor innovatie, de economische groei kunnen versterken en belangrijke voordelen kunnen opleveren.’

En dus gaan we voor die nieuwe winsten, en luisteren we niet naar onheilsprofeten.

Het klimaatakkoord tussen de VS en China doet denken aan het beroemde zinnetje van Churchill ‘too little, too late’ (te weinig en te laat). Het is inderdaad niets anders dan ‘te weinig en te laat’ en dus zeer gevaarlijk en ook geweldig asociaal. We moeten het steeds maar herhalen: de armen zullen de rekening van de opwarming betalen (wat ze nu al doen) en die prijs zal enorm hoog zijn. We moeten dus mobiliseren met onze organisaties, verenigingen, vakbonden, vrouwenorganisaties en jongeren organisaties. Samen moeten we die gekken die de wereld besturen, terugdringen. Samen moeten we een energie-overgang afdwingen die tegelijkertijd ecologisch doeltreffend is en sociaal rechtvaardig.

Dit artikel verscheen op 14 november in het Frans op de site van de Belgische LCR. Vertaling Marijke Colle.

(1) Volgens Kevin Anderson, directeur van het Tyndall Center on Climate Change Research, zouden de ontwikkelde landen hun uitstoot onmiddellijk moeten verminderen met 11 procent per jaar en dot tot in 2050.

(2) Zie hier voor de tekst van het akkoord in het Engels.