Dat geldt natuurlijk in de eerste plaats voor de PvdA die probeert van alle walletjes mee te eten en dus met lege handen achterblijft. De PvdA is best wel vóór het huidige Europa, maar toch ook wel eurokritisch; ze zeggen dat ze rekening willen houden met het ‘nee’ tegen de grondwet, maar zijn toch voor een verdrag dat daar als twee druppels water op lijkt en ze willen daar uiteindelijk geen referendum over. Dan hoef je niet verbaasd te zijn dat de kiezer uiteindelijk voor een van de originelen kiest.

Ook bij de SP was en is het voorzichtigheid troef. Natuurlijk, wij zijn altijd al tegen het neoliberalisme geweest, maar nu dat instort moeten we niet triomfalistisch gaan doen en ons vooral profileren als een verantwoordelijke partij, was daar de benadering. Wat betreft Europa probeerde de SP vooral de vorige oorlog (die van het grondwetreferendum) nog eens over te doen. Terecht werd in het SP-programma op een aantal vlakken voor meer Europese bevoegdheden gepleit, maar in de campagne werd - in plaats van een ander Europa - minder Brussel centraal gesteld. Ook hier koos een deel van de achterban voor het origineel, met name het onversneden anti-Europa van Wilders.

De achterban van Wilders bestaat, zoals al zo vaak is betoogd, uit angstige en verongelijkte mensen die vinden dat ze niet serieus worden genomen. Hoe abject we de manier waarop ze dat gevoel tot uiting brengen ook vinden, ze hebben wel gelijk. Ze voelen zich bedreigd en ze worden bedreigd. Niet door de islam, maar wel door het neolibealisme die hun vele zekerheiden heeft afgenomen. En sinds kort hangt de donkere wolk van de crisis boven hun hoofd.

Volgens de laatste CBS-cijfers stevenen we af op een werkloosheid van 10%. In de praktijk is dat nog veel meer, want het CBS houdt geen rekening met de tijdelijke WW, rekent alleen mensen die 12 uur per week willen/kunnen werken als werkloos en kijkt niet naar de honderdduizenden zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) die zonder of met veel minder werk komen te zitten.

Die miljoenen mensen die nu vrezen hun baan te verliezen moeten we niet zoeken onder de goedopgeleide kosmopolieten uit de achterban van GroenLinks en D66, maar onder de lager opgeleiden en lager betaalden die in de problematische wijken wonen. Mensen die vaak generaties lang tot de rode familie behoorden, maar zich de afgelopen decennia steeds meer door de Partij van de Arbeid en ‘de politiek’ in het algemeen in de steek gelaten voelen. Het zijn die kiezers die hun heil bij Fortuyn en soms bij de SP en nu in groten getale bij de PVV zoeken.

Het zijn ook die kiezers die weer bij Wilders weggehaald moeten worden. Dat lukt niet door een deel van het programma van Wilders over te nemen. Ook niet door Wilders alleen maar uit te maken voor racist. Het zal vooral moeten gebeuren door een effectieve strijd tegen de gevolgen van de crisis. Een strijd voor het behoud van banen en sociale voorzieningen. Daarop moeten linkse activisten zich concentreren. Na de zomer zullen de gevolgen van de crisis hard aankomen. Dan stijgt de werkloosheid snel. Dan worden op Prinsjesdag de plannen van het kabinet bekend.

Binnen de vakbeweging is men al druk bezig zich voor te bereiden op wat een hete herfst zal moeten worden. In 2004 hebben we gezien hoe kleine groepen activisten (in dat geval vooral Rotterdamse vakbondsmensen) een beweging in gang kunnen zetten die uiteindelijk tot een grote mobilisatie als die op het Museumplein kan leiden. Dat moet ook nu de inzet zijn. Een massale linkse beweging tegen de gevolgen van de crisis zal Wilders pas echt de wind uit de zeilen nemen. Daar moeten we voor gaan.

Dit artikel is eerder verschenen op de site van Konfrontatie