Moordende vrienden

Nieuws over het bloedbad is de wereld overgegaan. 'Zoon van lokale gouverneur verdacht van moord op 57 supporters van rivaal' is de teneur. Het is een van die berichten die even de aandacht trekken en de krantenlezer, gewend aan nieuws over bloedvergieten, even de wenkbrauwen doen optrekken. Om het daarna weer bijna te vergeten. Er is zoveel ellende in de wereld en waarom zou je je druk maken over een bloedbad zo ver weg? Cynisch, zo'n reactie? Misschien, maar wel begrijpelijk. De manier waarop de moord op 57 mensen wegzakt in de ruis van dagelijks nieuws zegt iets over de wereld waarin we leven. En het bloedbad laat iets zien over hoe ook in zogenaamde 'democratieën' als de Filipijnen de heersende klasse hun macht uitoefent, dat moordpartijen als deze deel zijn van hun modus operandi.
Over sommige feiten is iedereen het eens. 23 November vertrok een konvooi van advocaten, journalisten en vrouwelijke familieleden van de Mangudadatu clan om hun eigen patriarch, Ishmael Mangudadatu, officieel kandidaat te stellen in de verkiezingen voor gouverneur van Maguindanao. Die post is op het moment in handen van de Ampatuan dynastie, ooit bondgenoten van Mangudadatu's. Maar sinds een ruzie over uitbreiding van het ene domein ten koste van het andere en de officieel onopgehelderde dood van een lid van de Ampatuan familie zijn de twee clans dodelijke vijanden.
Officieel is het land natuurlijk een republiek en een democratie sinds dictator Marcos – zijn vrouw is die van de schoenencollectie – in 1986 ten val kwam in de geweldloze 'people power' revolutie. Nou ja, revolutie. Meer een wisseling van de wacht. Mensen die de mechanismen van de Filipijnse staat willen begrijpen kunnen misschien beter eerst de Godfather trilogie bekijken voor ze een politicologie tekstboek lezen. Sinds de koloniale tijd runnen steenrijke families de staat alsof het hun privé-eigendom is. Baantjes, overheidsgeld, publieke posten worden als sinterklaasgeschenken verdeeld en uitgewisseld. En altijd is dit soort mensen op zoek naar manieren om hun macht uit te breiden. Door de armen en de vertrapten nog wat verder de grond in te stampen bijvoorbeeld. Lage lonen, corruptie, machtsmisbruik, uitbuiting en een kogel als ze klagen, dat soort werk. Honderden burgerrechten- en sociale activisten zijn al vermoord of verdwenen onder het regime van presidente Gloria Macapagal Arroyo. Het geweld bereikt niveaus die aan de Marcos jaren doen denken. Maar Arroyo is een vriendin van het westen, echte verontwaardiging is geserveerd voor houwdegens als Robert Mugabe die ook nog eens de foute mensen beledigen.
Maar van een arme kip kun je maar weinig veren plukken en rivaliteit tussen de clans is dan ook nooit ver weg. Marcos' ambitie was om niet enkel een speler tussen velen te zijn maar de rest definitief uit te schakelen. Na zijn val kon het spel als vanouds weer beginnen. De Ampatuans maakten hun fortuin als onderknuppels van Marcos, de Arroyo's bekleedden al voor hem hoge posten. Imelda Marcos werd in de jaren negentig lid van het Huis van Afgevaardigden en zoonlief Ferdinand 'Bongbong' Marcos Jr. volgde zijn zus Imee op als congreslid en zingt nog steeds de lof van het bewind van zijn vader.
Het spel is gewelddadig maar heeft normaliter ook zo zijn regels, dachten de Mangudadatu's althans. En dus stuurden ze vrouwen in het gezelschap van journalisten en advocaten om de Ampatuans officieel uit te dagen. Zo'n gezelschap zouden de Ampatuans niet durven aan te vallen, dachten ze. Dat was een vergissing. Als een regionale uitvoering van Marcos accepteerden de Ampatuans geen concurrentie en lieten het hele gezelschap uitmoorden: vrouwen eerst verkracht, mensen in het kruis en het gezicht geschoten, lichamen verminkt, onthoofd. Niet alleen de deelnemers aan het konvooi vielen ten prooi aan het geweld van Ampatuan's privéleger. Toevallige passanten over de normaliter drukke weg werden ook afgemaakt. Verkeerde tijd, verkeerde plek.
De Ampatuan familie telt in haar gelederen 2 congresleden, 2 gouverneurs, 1 vice-gouverneur, 3 provinciale bestuursleden, 8 burgemeesters en twee loco-burgemeesters. Daarmee zijn ze de machtigste clan in de regio en ook landelijk belangrijke spelers. De Mangudadatu familie telt slechts 1 gouverneur, 1 congreslid, 2 burgemeesters en twee vice-burgemeesters.
Hun konvooi werd tot staan gebracht door zo'n 100 gewapende mannen. Een klein legertje - maar slechts een deel van het totale privéleger dat tussen de 500 en 2000 manschappen telt. Hoe kan een gouverneur zo'n leger bijeen brengen en bewapenen? Hoe kan het dat de Ampatuans zelfs over eigen pantserwagens kunnen beschikken, zoals bleek na het bloedbad? Simpel: de Ampatuans zijn vrienden van de regering. De Ampatuans knoeien met de verkiezingsuitslag in hun domein om Arroyo in het zadel te houden, geven onderdak aan gezochte regeringssuporters en organiseren milities om tegen lokale moslim-rebellen te vechten. Die milities worden bewapend door de regering en krijgen cryptische namen als Civilian Armed Geographical Units of Force Multipliers. In ruil voor deze diensten kijkt de regering de andere kant als de Ampatuans die militie ook tegen andere rivalen inzet en de politie- en legertop in het gebied omkoopt. Voor officieren die hun eed van trouw aan de Republiek voldoende serieus namen om niet rechtstreeks orders van de Ampatuans op te willen volgen was overplaatsing aanvragen de enige mogelijkheid. Iedereen weet hoe dit soort dingen gaat en Arroyo poogt niet eens werkelijk de waarheid te verhullen. Zelfs als de Ampatuans schuldig zijn aan het bloedbad – zo liet ze bij monde van haar woordvoerder weten – dan nog blijven ze haar vrienden. Aan de vrienden kun je iemands ware aard herkennen.
57 mensen – dat zijn er nogal wat. De omvang van het bloedbad heeft zo wijdverspreid afgrijzen opgeroepen dat de regering, vol frisse tegenzin, toch maar in beweging is gekomen. Drie dagen na de moordpartij werd de hoofdverdachte, Ampatuan jr., door een presidentiële adviseur opgepikt met een helikopter en naar zijn cel gebracht. Nadat hem vriendelijk gevraagd was zich over te geven. Invallen, arrestaties en politiegeweld zijn gereserveerd voor een ander soort mensen. Zo'n 100 politieagenten en enkele hoge legerofficieren zijn overgeplaatst of op non-actief gesteld op verdenking van corruptie of directe medeplichtigheid. Geen ontslag, geen arrestatie. De Ampatuan patriarch, de eigenlijke poppenspeler, en aantal andere clanleden zijn nu ook officieel beschuldigd. Maar niet opgepakt. Ooggetuigen en een laatste telefoonbericht van Ishmael Mangudadatu's vrouw, een van de slachtoffers, wijzen zijn zoon aan als één van de daders. Op de plaats delict gevonden kogelhulzen zijn afkomstig uit wapens van leden van de Ampatuan militie. Een deel van de slachtoffers was, soms met auto en al, begraven met behulp van een graafmachine van de lokale overheid. Bewijs genoeg?
De verwachting over de verdere ontwikkelingen? Een slepend proces tegen de kopstukken dat eindigt in een tik op de vingers en misschien straffen voor een paar van de handlangers, meer verwachten veel Filipino's niet van het huidige justitie-apparaat. De presidente, het leger en de politie hebben het bloed van honderden aan hun handen kleven en niemand is ooit veroordeelt voor die moorden. Een generaal als Jovito Palparan, de 'butcher of Mindoro' kan na pensionering een politieke carrière op bouwen. Nationaal veiligheidsadviseur Norberto Gonzales, direct verantwoordelijk voor de counter-insurgency van de Filipijnse staat, klimt op tot minister van defensie. Moord is normaliter niet genoeg om je plek aan de trog van smeergeld en overheidsmiddelen te verliezen. Tussen twee haakjes, Gonzales is ook voorzitter van de Filipijnse zusterpartij van de PvdA, de Philipines Democratic Socialist Party. Wat was dat ook weer over vrienden?
De Ampatuans hebben hun door de regering bewapende militie enkel laten doen wat die regering hún leger laat doen; politieke tegenstanders afmaken. Als bijna duizend doden geen reden tot vervolging zijn, zo zullen de Ampatuans geredeneerd hebben, wat maakt een paar dozijn dan uit? De Filipijnse sectie van de Vierde Internationale – voornamelijk gebaseerd op het zuidelijke eiland Mindanao waar het bloedbad plaatsvond – schreef in een verklaring treffend dat Arroyo de clan gemaakt heeft en vice versa. Werkelijke vervolging van de daders verwachten ze niet. Als die er toch in enige mate komt zal dat te danken zijn aan de mobilisaties van burgerrechten-activisten en journalisten die ondanks de dood van hun kameraden vol blijven houden. Als de president boven de wet staat, waarom dan ook haar vrienden niet?

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop