De verschillende standpunten over de Nederlandse betrokkenheid bij investeringen in Nicaragua worden steeds duidelijker. In juni 2023 publiceerde Confidencial het bericht dat Nederland – via de Financieringsmaatschappij Ontwikkelingslanden (FMO) – inmiddels de grootste internationale geldschieter is voor de ontwikkeling van private sectoractiviteiten in Nicaragua. Uit gepubliceerde cijfers van de Centrale Bank van Nicaragua (BCN) bleek dat de FMO leningen in 2022 waren gegroeid tot een omvang van ruim US$ 150 miljoen, een toename met maar liefst 66% ten opzichte van voorgaande jaren (zie Nicaragua Nieuwsbrief oktober 2023). Op 27 oktober 2023 meldt RTL Nieuws : Nederlands geld mogelijk naar dictatuur Nicaragua: ‘Geen controle mogelijk'.
FMO blijft doorgaan met investeringen in Nicaragua
Het is vreemd dat - terwijl het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken de bilaterale ontwikkelingssamenwerking met de Nicaraguaanse overheid heeft bevroren - de FMO projecten toch onbelemmerd kunnen doorgaan. Hoewel Nicaragua een dictatuur is zouden leningen aan bedrijven in de private sector zonder betrokkenheid van de overheid plaatsvinden, zo luidt de legitimatie. Een merkwaardige redenering omdat de Sandinistische partij directe invloed uitoefent op alle beslissingen over kredietverlening en het verschaffen van exportlicenties. De verwevenheid van de economie met alle lagen van de Sandinistische overheid – van nationaal tot lokaal niveau – maakt dat er van een vrij ondernemersklimaat geen sprake is.
De grootschalige inzet van FMO in Nicaragua verleent daarmee legitimiteit aan het regime van Ortega/Murillo. In een open brief maakten de Nicaraguaanse vluchtelingen in Nederland ernstig bezwaar tegen de FMO-financiering van ondernemers, instellingen of bedrijven in Nicaragua. Gezien het repressieve maatschappelijke klimaat en de grove schendingen van mensenrechten in Nicaragua, is de betrokkenheid van FMO bij leningen en deelnemingen aan Nicaraguaanse bedrijven ongepast. De Nederlandse overheid kan ook geen enkel onafhankelijk toezicht uitoefenen op lopende FMO-investeringen, mede omdat Nicaragua de diplomatieke relaties met Nederland verbroken heeft.
De FMO stelt in een reactie de taak te hebben om private ondernemers ook in moeilijke tijden te blijven steunen: ‘We hebben geen advies of informatie ontvangen die ons ertoe zou moeten brengen om aanvullende maatregelen te nemen. Het omslagpunt is wanneer de overheid inbreuk maakt op de regelgeving en de zakelijke omgeving om klanten te beschermen en wanneer de positieve impact van de FMO-investeringen niet wordt bereikt. De FMO directie is van mening dat dit punt nog niet is bereikt en is daarom van plan om te blijven investeren in Nicaragua.'
Mistige verantwoordelijkheden
De besluitvorming over het al dan niet voortzetten van de FMO-investeringen in Nicaragua verloopt mistig. Terwijl het merendeel van het FMO kapitaal afkomstig is van de Nederlandse overheid, laat deze FMO geheel vrij in haar beslissingen over concrete investeringen. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken (MinBuZa ) kan FMO wel een aanwijzing geven als de mensenrechtensituatie daartoe aanleiding geeft. FMO zelf let vooral op de vermeende vrijheid van ondernemingsklimaat. FMO beweert dat zij 'goed toezicht houdt op wat er met de geldstromen gebeurt’, maar het is op geen enkele wijze duidelijk waaruit dat toezicht dan feitelijk bestaat.
Uit interne documenten van het Ministerie (opgevraagd met een WOO verzoek) blijkt dat de Nederlandse ambassade al in juni 2018 aangeeft dat ‘het goed is als we ook het gesprek met FMO aangaan; het is van belang dat FMO de afweging maakt welke impact de politieke situatie op hun projecten heeft en te weten in welke mate de Nicaraguaanse overheid bij de projecten betrokken is.' Een maand later komt het bericht uit Den Haag: in geen enkel project bestaat een directe financieringslijn met de lokale overheid. Vanuit het Ministerie is er dus ook geen aanleiding om actie te ondernemen, maar de situatie wordt wel scherp in de gaten gehouden. Wel wordt in augustus 2018 de faciliteit voor exportkredietverzekering opgeschort vanwege de verslechterende financieel economische situatie van de overheidsfinanciën en economische groei.
In november 2019 brengt FMO CEO Peter van Mierlo een bezoek aan Nicaragua. In de briefing door de Nederlandse ambassade in San Jose wordt ‘de complexe en gevoelige politieke context' in de regio toegelicht. Voor Nicaragua werd benadrukt dat staat en bedrijfsleven vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn en dat er hiermee risico’s zijn gemoeid voor FMO, zoals sancties.
In mei 2020 onderzoekt FMO de mogelijke connectie tussen de moord op 6 inheemse mensen in Nicaragua in de nabijheid van één van haar projecten. FMO wordt ook genoemd in een rapport van het Oakland Instituut en wordt daarbij in verband gebracht met repressie rondom de mijnbouw in de Atlantische zone van Nicaragua.
Nadat in oktober 2022 president Ortega de diplomatieke relaties met Nederland verbreekt – uit onvrede over de stopzetting door Nederland van de bilaterale financiering van een ziekenhuis vanwege de zorgen over de mensenrechten in Nicaragua – krijgt FMO de bevestiging dat de verplichtingen die zij heeft op basis van lopende afspraken kunnen doorgaan. Of er mogelijkheden zijn om afspraken op te schorten of te beëindigen hangt af van politieke criteria. MinBuZa zou dan moeten onderbouwen dat activiteiten in strijd zijn met het algehele Nederlandse buitenlandbeleid.
Verdere stappen
Uit het antwoord op Kamervragen van Jasper van Dijk (SP) blijkt dat de Nederlandse overheid heel veel afstand blijft houden ten opzichte van FMO. FMO is een staatsdeelneming maar opereert op grote afstand van de staat. FMO is zelf verantwoordelijk voor het bepalen van haar sectorstrategie, landenkeuze en individuele investeringen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is het beleidsverantwoordelijk departement en houdt op grote afstand toezicht op het beleid van FMO. Daarbij zijn een aantal beleidsuitgangspunten en criteria overeengekomen die als richtsnoer dienen bij de identificatie en implementatie van de dienstverlening van FMO. FMO moet zich houden aan internationaal geaccepteerde standaard richtlijnen over maatschappelijk verantwoord ondernemen (van IFC en OECD). Naast toetsing op deze standaarden dient FMO ook lokale stakeholders te consulteren om goed geïnformeerde investeringskeuzes te kunnen maken.
FMO heeft recent aanvullend onderzoek gedaan naar mogelijke relaties tussen haar investeringen en de Nicaraguaanse overheid. Dit onderzoek is niet publiek gemaakt, maar volgens het Ministerie kwamen er geen signalen over mogelijke relaties tussen haar klanten en de Nicaraguaanse overheid. FMO heeft in dit onderzoek niet alleen met betrokkenen bij investeringen gesproken, maar ook met onafhankelijke derden om zo volledig mogelijk en zorgvuldig geïnformeerd te worden.
Het is duidelijk dat FMO zelf geen grenzen stelt aan haar investeringen vanwege de kritische situatie van de mensenrechten en het verslechterende ondernemingsklimaat in Nicaragua. Dit maakt dat de Nederlandse regering moet worden aangesproken op haar verantwoordelijk ten aanzien van het investeren van publieke middelen in private sector programma’s in Nicaragua.
Overgenomen van Nica Nieuwsbrief.
Reactie toevoegen