65 blijft 65
Op de vraag of de val van het kabinet gunstig is geweest voor het tegenhouden van de verhoging van de AOW-leeftijd lopen de meningen uiteen. Na de val van het kabinet stelde het activistisch vakbondsnetwerk ‘FNV Vecht Voor Je Recht‘ cynisch vast dat het de Taliban is die voorlopig de AOW redt. Toch is niet iedereen pessimistisch. Patrick van Klink (kaderlid FNV Bondgenoten) ziet wel enkele mogelijkheden om de AOW op 65 jaar te houden: ‘Zo’n val van het kabinet biedt altijd nieuwe kansen, maar dit werkt alleen als we mensen mobiliseren, zowel op het punt van de AOW als op andere punten. Je hebt alleen kans als je de straat op gaat, maar dan moet je het niet aanpakken zoals nu is gedaan’. Ook Egbert Schellenberg, vakbondsbestuurder Industrie bij FNV Bondgenoten, ziet licht aan het einde van de tunnel: ‘Een nieuwe ronde biedt altijd nieuwe kansen. Ik hoop dat de AOW-verhoging insteek van de verkiezingen wordt. Wanneer partijen harde beloften doen kunnen zij daar na de verkiezingen moeilijker op terug komen’.
Nadat de plannen over de AOW-verhoging bekend werden koos Jongerius niet voor mobilisatie van de achterban, maar voor overleg met de werkgevers. Zeer tot ongenoegen van onder meer Egbert Schellenberg. ‘De Museumpleinmanifestatie en de aanloop hier naar toe in 2004 hebben laten zien wat je met mobilisatie van de achterban kan bereiken. Nadat er een sociaal akkoord was bereikt werd er gekozen om de AOW-kwestie in de Sociaal Economische Raad te regelen. De zes maanden die hier voor werden uitgetrokken waren zes weg gegooide maanden die ook voor mobilisatie gebruikt hadden kunnen worden’.
Nu het kabinet is gevallen ziet de FNV-leiding nieuwe kansen. Herman de Haas, lid van de bondsraad van FNV, is ondanks de val van het kabinet redelijk sceptisch. ‘Het kabinet valt, maar daarmee zijn hun waanzinnige voornemens nog niet weg. Deze blijven boven de hoofden hangen.’ Ook over het voornemen van Jongerius om opnieuw met de werkgevers aan tafel te gaan zitten is De Haas redelijk sceptisch. ‘Vorig jaar leidde deze strategie tot een gigantische nederlaag voor de FNV. Waarom zouden we nu weer kiezen voor een strategie die een blauwdruk is van vorig jaar? Dit is diep treurig. Niet alleen voor Jongerius, maar voor heel werkend Nederland.’ Bij de vraag van de verhoging van de AOW-leeftijd gaat het over meer dan alleen de AOW-leeftijd zelf benadrukt Patrick van Klink. ‘In feite raken we op deze manier kwijt wat we op het Museumplein hebben gewonnen’.
Buiten de AOW-leeftijd draait de discussie ook om het aanzien van de vakbeweging, haar uitstraling en aantrekkingskracht naar de werkende bevolking. Een vakbeweging die nooit bijt wordt ook niet serieus genomen als ze blaft. Van Klink: ‘De vakbond moet opkomen voor de belangen van de werkende mensen, niet voor wat ‘een goede economie’ genoemd wordt. De FNV wordt op deze manier een onderdeel van het establishment in plaats van dat ze zich hier tegen verzet.’
Oppositie
Naarmate de FNV-leiding nederlaag op nederlaag stapelt wordt de onvrede over de koers onder kaderleden ook groter. In de ogen van Egbert Schellenberg is de onvrede een uitkomst van een proces dat al langer speelt. Volgens Schellenberg heeft de groeiende onvrede een vlucht genomen na de betoging op het Museumplein in 2004. In aanloop naar het Museumplein werd, voornamelijk door Rotterdamse kaderleden, het actiecomité ‘De Maat Is Vol’ opgezet. Terugkijkend zegt Schellenberg: ‘Als de FNV toen had doorgepakt had er meer in gezeten’. Vanaf het bekend worden van de plannen voor AOW-verhoging voerde de FNV een zwalkend beleid. ‘Het is dus ook niet raar wanneer er met de verkiezingen in de bond in aantocht, mensen in de achterban zijn die opstaan’. Ook Herman de Haas vindt het niet raar dat de oppositie binnen de bond groeit. ‘Bij al dat polderen is het onvermijdelijk dat een dergelijke tegenbeweging ontstaat’.
Die tegenbeweging uit zich op verschillende manieren. Binnen de vakbond Abvakabo FNV heeft een groep kaderleden zich onder de naam ‘De Kloofdichters’ kandidaat gesteld voor een nieuw te kiezen bestuur. Abvakabo voorzitter Edith Snoey spreekt in de Telegraaf over een machtsgreep en ‘de aanzwellende invloed van oude vakbondskrachten’. Een verwijt wat vaker wordt gemaakt richting kaderleden die de bond beschouwen als meer dan alleen een dienstverlenende organisatie. Egbert Schellenberg reageert gelaten op dit soort taalgebruik. ‘Op moment dat je opkomt voor werknemersbelangen ben je conservatief. Prima, dan ben ik oerconservatief’.
Patrick van Klink denkt dat de toenemende onrust te maken heeft met het groeiende zelfbewustzijn na het Museumplein. ‘Je wordt gedwongen om terug te vechten. De werkgevers komen altijd maar geld te kort, het lijkt wel een bodemloze put. Gewone mensen hebben steeds minder in te leveren. Mensen zijn al een paar keer belazerd met al die sociale akkoorden en onderhandelingen, ze zijn het gewoon zat’. Het rommelt niet alleen binnen Abvakabo. Ook binnen Bongenoten en FNV Bouw is het onrustig. De afgelopen maanden hebben deze bonden meermalen scherpe moties aangenomen waarin de zwalkende koers van de bondsleiding werd veroordeeld en werd benadrukt dat oplossingen als een flexibele AOW onbespreekbaar zijn en de AOW onverkort op 65 jaar gehandhaafd moet blijven.
Laat de rijken de crisis betalen
Naast de kwestie van de AOW speelt de komende kabinetsperiode ook de vraag wie voor de crisis moet gaan betalen. ‘Het verzet wordt alleen maar groter’, zegt Herman de Haas. ‘Steeds meer mensen beseffen dat dit moet stoppen. Eerst moest er 35 miljard worden bezuinigd, nu wordt dit verlaagd tot 29 miljard. Uiteindelijk worden deze bedragen bij de burger neergelegd, maar waarom moeten wij voor deze crisis betalen? Wij hebben er niks mee te maken! Bos heeft miljarden in banken en verzekeringen gestopt om een falende luchtbel overeind te houden en wij mogen die ophoesten’.
De FNV werkt op dit moment aan een ‘aanvalsplan’ rond de crisis. Eind maart wordt een actiekrant gepresenteerd en in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen zal de FNV campagne gaan voeren. Kern van het verhaal wordt dat de zwaarste lasten moeten worden neergelegd bij degene die deze kunnen dragen. Toch blijft het plan erg defensief. ‘Je moet aanvallen en niet verdedigen’, vindt Patrick van Klink. ‘Haal het geld waar het zit’. Van het argument dat een hogere belastingdruk ertoe leidt dat bedrijven Nederland verlaten is Van Klink niet onder de indruk. ‘Los van het feit dat ik niet geloof dat het zo zal gaan, lijkt het mij juist een extra reden om grote bedrijven aan te pakken. Wat is dat voor mentaliteit zeg, eerst de buit pakken en er vervolgens vandoor gaan’.
Oude grijze mannen
Ondanks het vele geld dat de bond in hippe advertenties en reclamecampagnes steekt, weet de bond maar weinig jongeren aan zich te binden. Egbert Schellenberg ging zelf begin jaren tachtig van de vorige eeuw bij de bond aan de slag om de fusie van de jongerenorganisaties van het Nederlands Katholiek Vakverbond en Nederlands Verbond van Vakverenigingen, de twee voorlopers van de huidige vakcentrale FNV, in goede banen te leiden. ‘In de jaren tachtig zag je al dat jongeren ondervertegenwoordigd waren. De FNV moet hier meer aan doen. FNV Jong heeft wel een eigen blad, maar er zit amper menskracht achter’. Naast personele uitbreiding ziet Schellenberg ook iets in het actiever worden van de bond op internet. Patrick Van Klink ziet daarnaast ook een noodzaak van meer een strijdbaar verhaal. ‘Het is als bond belangrijk om op te komen tegen flexibilisering en uitzendwerk en voor afschaffing van bijvoorbeeld het jeugdloon. Je moet gewoon je eigen verhaal vertellen en je gezicht laten zien’.
Ondanks de veelgehoorde karikatuur dat de vakbond vooral opkomt voor oude grijze mannen ziet Herman de Haas wel degelijk mogelijkheden om jongeren bij de vakbeweging te betrekken. ‘Waar komt dat idee vandaan dat je jongeren niet kan motiveren? Het is vooral een kwestie van activeren, want de bewustwording is al aanwezig’. Karikaturen waarin de vakbeweging wordt weggezet als niet meer van deze tijd ziet De Haas vooral als een poging om de jongeren los te weken van oudere collega’s. ‘We hebben allemaal hetzelfde belang, namelijk een menswaardig bestaan’.