Dankzij de oproep van links om tactisch te stemmen op de beste kandidaat om het extreemrechtse Rassemblement National (RN) van Le Pen te verslaan, deed het blok Macron het ook beter dan verwacht, hoewel het 80 zetels verloor. Van Le Pen was voorspeld dat ze tot 200 zetels zou winnen, maar ze deed het veel slechter. We moeten echter niet vergeten dat haar fractie de meeste stemmen heeft behaald en dat de stijging van het zetelaantal van haar partij nog steeds historisch is.

Verrassingen op verkiezingsavond

Journalisten in Frankrijk gooiden snel de concepten die ze hadden voorbereid weg toen de exitpoll op hun scherm verscheen. Alle peilingen wezen erop dat het RN ten minste de grootste partij zou worden en mogelijk zelfs in de buurt van een absolute meerderheid zou komen. In werkelijkheid hielp de massale mobilisatie van links met het Nieuwe Volksfront (NFP) om het grootste blok te worden.

Vorming van het Nieuwe Volksfront

Gezien de ineenstorting van NUPES in 2020, de vorige linkse coalitie die Macron ervan had weerhouden een werkbare meerderheid te krijgen in 2022, was het helemaal niet vanzelfsprekend dat links in deze verkiezingen zou samenkomen in een breed verenigd front. Het NFP varieerde van de zeer gematigde ex-president François Hollande tot Philippe Poutou, de voormalige presidentskandidaat van de Nieuwe Anti-Kapitalistische Partij (NPA).

Het actieprogramma dat het NFP aan de kiezers voorlegde, vormde een duidelijke breuk met zowel het tegen de arbeidersklasse gerichte neoliberalisme van Macron als het sociaal-liberalisme van de Socialistische Partij (PS). Mensen reageerden positief op het idee om Macrons verhoging van de pensioenleeftijd of een verhoging van het minimumloon te dumpen. Er was een golf van enthousiaste steun in de buurten en de vakbonden hielpen bij het opbouwen van grote demonstraties tegen de postfascistische Le Pen.

Sommige kleine ultralinkse organisaties in Frankrijk zoals Lutte Ouvrière en een afsplitsing van de NPA bekritiseerden het NFP, bleven weg en stelden zich kandidaat in de eerste ronde. Ze weigerden ook om duidelijk op te roepen tot een stem op de best geplaatste kandidaat in de tweede ronde om Le Pen tegen te houden. Dat is bijvoorbeeld niet zo veel anders dan weigeren om op Biden te stemmen tegen Trump in swing states. De Britse Socialist Workers Party (de zuster organisatie van de Internationale Socialisten in Nederland) steunde dat standpunt in een artikel op hun site. Als links in de tweede ronde niet op de kandidaten van Macron had gestemd, had dat tot een meerderheid voor Le Pen geleid. Luister maar naar de opluchting die etnische minderheden na het bekend worden van de exitpolls op tv uitten op het Plein van de Republiek. Ze waren doodsbang dat een regering-Le Pen agressief zou gaan optreden tegen zogenaamde bi-nationals.

Een regering-Le Pen tegenhouden maakt echt een verschil. Het tegenwerpen van massale strijd of straatmobilisaties als een onmiddellijke oplossing om zwarte of Arabische mensen te verdedigen is gewoon demagogie. Ja kan zelfs zeggen dat de vorming van het NFP in feite enkele van de grootste antiracistische, antifascistische mobilisaties heeft aangemoedigd die we sinds enige tijd in Frankrijk hebben gezien. Zoals de NPA heeft betoogd, vormde het NFP geen belemmering voor mobilisaties. Het weerhield het NFP er ook niet van om een klassenstrijd te voeren tegen de gematigdheid van de PS of de Macronisten.

De weg vooruit voor het NFP

Nu hebben de mensen in Frankrijk meer vertrouwen en de hoop om Le Pen uit de regering te houden. Het idee dat de uitslag alleen maar de gematigde vleugel van de beweging versterkt, is een eenzijdige analyse. Ondanks het enorme media-offensief tegen Jean Luc Melenchon, die hem en zijn partij als extreem of antisemitisch bestempelde omdat hij opkwam voor Palestina, is zijn partij nog steeds de grootste binnen het NFP. Natuurlijk heeft de PS een deel van hun steun teruggewonnen – ze hebben altijd een lokale basis behouden – maar ze worden nog steeds geconfronteerd met een sterke uitdaging aan hun linkerkant, die een tiental jaar geleden nog niet bestond. De PS was niet in staat om weerstand te bieden aan het tamelijk radicale actieprogramma van het NFP. Nu is dat belangrijk omdat La France Insoumise (LFI, het opstandige Frankrijk, geleid door Melenchon) stelt dat dit programma de basis moet zijn van elke nieuwe regering die het NFP leidt.

De grote vraag is hoe nu verder. Er is geen werkbare meerderheid voor een van de drie politieke blokken in het parlement. Normaal gesproken benadert de president de grootste partij of coalitie om een nieuwe premier voor te dragen. De huidige premier van Macron heeft zijn ontslag al ingediend in afwachting van een nieuwe orde. Het is duidelijk dat de niet-LFI componenten van het NFP geen voorstander zijn van Melenchon als premier, ondanks dat hij de leider is van de grootste partij binnen het NFP. Leiders van de Groenen, zoals Tondelier of Rousseau, Roussel leider van de Communistische partij en de gematigde Glucksmann die op één lijn zit met de PS, roepen op tot een discussie en stemming met alle NFP-afgevaardigden. Hollande zal ook zijn invloed aanwenden om Melenchon tegen te houden.

Uitdagingen voor Melenchon en het NFP

Melenchon zelf is een problematische leider. Hij heeft aan het begin van de campagne een aantal van zijn dissidente parlementsleden gezuiverd, zoals Alex Corbière en Danielle Simonnet, die zeker niet 'rechts' zijn. Zij trotseerden hem, stelden zich kandidaat en wonnen uiteindelijk hun zetels. Melenchon heeft nooit echt democratische structuren binnen LFI toegestaan. Een zekere terughoudendheid om hem naar voren te schuiven als premier is dus begrijpelijk. Corbière gebruikte zijn optreden op tv na de stemming om de kwestie van democratische verantwoording binnen LFI aan de orde te stellen. François Ruffin, een andere LFI dissident met een grote landelijke bekendheid, heeft gezegd dat hij niet langer bij de LFI fractie in het parlement zal zitten. Hij heeft presidentiële ambities.

De strategie van Macron zal zijn om te proberen een soort nationale noodcoalitie te vormen waarin gematigde onderdelen van de PS en de Groenen deelnemen. Dat is niet eenvoudig, want die mensen hebben zich verzet tegen zijn reactionaire sociale beleid op het gebied van pensioenen en dergelijke. Als ze met Macron in bed zouden kruipen, zou dat een politiek cadeau aan LFI zijn. Op dit moment legt LFI de nadruk op het actieprogramma dat alle NPF partijen hebben ondertekend. Het is een goede basis voor verdere mobilisatie, zoals de verklaring van de NPA aangeeft.

Glucksmann en anderen praten daarentegen over geïdealiseerde scenario's om het parlement terug te geven aan het volk, ogenschijnlijk boven de politieke partijen. Hij wauwelt over een nieuwe politiek, het uitvinden van een nieuwe politieke cultuur. Wat er ook gebeurt, het is duidelijk dat er nieuwe kloven en debatten zullen ontstaan tussen en binnen de onderdelen van het NFP.

Het Rassemblement National en toekomstperspectieven

Hoewel het RN naar achteren is gedrongen, is hun positie toch versterkt ten opzichte van het vorige parlement. Een onstabiele periode zonder meerderheid en verschillende mislukkingen betekent dat ze het kunnen framen als de ‘kaste’ die samenspant tegen de echte verdedigers van de Franse identiteit. Het kan ze dus nog steeds veel ruimte geven om hun krachten op te bouwen.

Een belangrijke taak voor radicalen en progressieven in deze periode zal zijn om te proberen de mobilisatie van jongeren die we hebben gezien in de NFP-campagne vol te houden. Le Pen en haar jonge partijvoorzitter Bardella zijn erin geslaagd veel jongeren voor zich te winnen. Het mobiliseren van progressieve jongeren kan die steun aantasten. Handhaving van de in de campagne ontwikkelde NFP-structuren in de wijken zou een manier zijn om dat te doen.

De positie van Macron is verzwakt. De stem tegen het RN is geen uiting van steun voor zijn beleid, dat in feite de weg heeft opengelegd voor Le Pen. Het valt niet uit te sluiten dat hij verderop in de geschiedenis gedwongen zal worden om vervroegde presidentsverkiezingen uit te schrijven. Hoewel het nog een paar jaar duurt, zal de kwestie van de kandidaturen, waaronder die van Melenchon, de komende tijd een rol spelen in het politieke debat. Macron kan niet standhouden en het is de vraag of Macronisme zonder Macron een haalbare optie blijft.

Dit artikel stond op Anti Capitalist Resistance. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.