Al sinds 2018 scoort Nicaragua hoog op de lijstjes van landen die er qua rechtsstaat en naleving van mensenrechten een potje van maken. Sinds dat jaar van de burgeropstand zijn er duizenden mensen opgepakt en gevangengezet. Onder internationale druk is een groot deel van hen in de loop van de tijd vrijgelaten, het land uitgezet en van hun staatsburgerschap en bezittingen beroofd.

Maar het oppakken van 'dissidenten' gaat door. Afgelopen maanden heeft de dictatuur daar een schepje bovenop gedaan en 'verdwijnen' echte en vermeende politieke tegenstanders van het regime na te zijn opgepakt. Daarbij gaat het recentelijk vooral om sandinisten van naam en faam, die door 'medepresident' Rosario Murillo als risico worden gezien als het gaat om het vestigen van haar familiedictatuur.

Lange aanloop

In de vorige Nieuwsbrief hebben wij uitgebreid aandacht besteed aan de moord op Roberto Samcam, die nauwgezet beschreven heeft hoe het FSLN onder Daniel Ortega sinds 2009 heeft toegewerkt naar een fusie tussen staat en partij en de vestiging van een familiedictatuur. 'Proyecto Socialismo del Siglo XX 'Hermandad Revolucionaria' zou daar ideologisch en politiek het raamwerk voor zijn.

In het kader van de omvorming van partij tot familiebedrijf werd Lenin Cerna (voormalig algemeen directeur van de Staatsveiligheidsdienst) in 2011 uit de leiding van het FSLN gewerkt. Net als de adviseur staatsveiligheid Nestor Moncada Lau ('de bewaker van de geheimen van het dictatorsechtpaar') is hij recent op last van Murillo opgepakt. Ook Dionisio Marenco, burgemeester van Managua tussen 2004 en 2008 zit momenteel vast op beschuldiging van 'verraad'.

Grote namen

Op 19 mei 2024 werd ex-legerleider Humberto Ortega opgepakt en onder huisarrest geplaatst nadat hij openlijk zijn twijfel had uitgesproken over Rosario Murillo als troonopvolger van zijn broer. Als zelfverklaard 'politiek gevangene' zou hij vier maanden daarna in het Militair Hospitaal overlijden, zonder dat er een autopsierapport aan te pas kwam. Op 30 juli van dit jaar werd Bayardo Arce, ook een van de negen commandanten tijdens de revolutiejaren, opgepakt en onder huisarrest geplaatst. De zaak Arce was opmerkelijk om twee redenen. In de eerste plaats is hij de enige nog levende van de legendarische commandanten die Daniel Ortega na zijn rentree als president in 2006 bleef steunen.

Daarnaast omdat Arce de centrale man was die de relatie tussen de nieuwe 'Sandinistische bourgeoisie' en de traditionele ondernemersklasse smeedde en onderhield. Voormalig commandant Henry Ruiz, ook een van de negen maar dan van onbesproken gedrag en fel criticus van Ortega-Murillo, was al eerder onder huisarrest geplaatst en op die manier politiek uitgeschakeld. Dat ook Carlos Fonseca jr, zoon van de in 1976 omgekomen oprichter van het FSLN, die de staatsrepressie in 2018 openlijk steunde, opgepakt is en achter de tralies zit, laat zien dat er niet zo gek veel nodig is om in de bak te belanden. Het zijn dit soort praktijken die maken dat Juan Pappier, onderdirecteur van Human Rights Watch, Nicaragua onlangs omschreef als het Noord-Korea van het westelijk halfrond (zie ook: Nicaragua Investiga, 4 september).

Turborepressie

Afgelopen februari heeft het Nicaraguaanse nepparlement (de zogenaamde 'Asamblea Nacional’) een grondwetswijziging doorgevoerd waarmee de vrouw van president Daniel Ortega formeel tot 'medepresident' werd opgewaardeerd. Alles lijkt erop te wijzen dat, nu Ortega qua fysieke en mentale gezondheid in rap tempo aftakelt, zijn vrouw en 'medepresident' haar troonopvolging veilig probeert te stellen voordat haar man het loodje legt. Vanuit haar positie gezien heel verstandig omdat zij niet alleen onder de Nicaraguaanse bevolking maar ook onder de aanhangers van het regime gehaat en gevreesd wordt en zij er dus alle belang bij heeft om haar zaakjes op orde te hebben voordat haar man in de hel beland. Daar werkt zij aan via de door haar beproefde methode: het opruimen van aanhangers van Ortega, die haar niet per se goed gezind zijn.

De huidige repressiegolf in Nicaragua komt niet uit de lucht vallen, al neemt die de afgelopen twee jaar qua omvang en diepgang steeds heftiger vormen aan. In november 2022 werd Adolfo Marenco, directeur Onderzoek en Inlichtingen van de Nationale Politie, uit zijn functie gezet en opgepakt. In februari 2023 werd Omar Halleslevens, voormalig legerchef en vertrouweling van Ortega, afgezet. In oktober 2023 werd Alba Luz Ramos als hoofd van het Justitieel Hooggerechtshof ontslagen, evenals een groot aantal rechters, juristen en naar schatting duizend medewerkers van het Hof. In juni vorig jaar werd Ivan Acosta als minister van Financiën ontslagen vanwege 'ongeoorloofde corruptie'. Vooral de val van Alvaro Baltodano (landverraad) en het huisarrest van Bayardo Arce hebben de onzekerheid en angst onder het 'historisch Sandinisme' stevig aangewakkerd. Een andere historische legeraanvoerder, Marcos Acuña, zit inmiddels ook achter de tralies.

Eind augustus van dit jaar telde Nicaragua 73 politieke gevangenen, waarvan er 33 verdwenen zijn na te zijn opgepakt. Onder hen bevinden zich politieke activisten, mensenrechtenverdedigers, journalisten, religieuze leiders en vertegenwoordigers van etnische minderheden (Mecanismo de Reconocimiento de Personas Presas Políticas, 30 augustus). De impact van verdwijningen is enorm, zowel voor betrokkenen als voor hun familieleden. Wat de effecten van de psychologische terreur die daarvan uitgaat nog groter maakt, is het feit dat twee van hen inmiddels dood thuisbezorgd zijn in verzegelde kisten.

Op 25 augustus overkwam dit de familie van Mauricio Alonso, nadat hij ruim een maand daarvoor door de politie was opgepakt. Vier dagen later trof de familie van Carlos Cardenas Zepeda hetzelfde lot, twee weken na diens zijn arrestatie (Confidencial, 8 september). Een nieuw fenomeen is ook dat het bij arrestaties en verdwijningen niet langer alleen om individuele personen gaat maar ook om gezinnen: Alvaro Baltodano Cantarero en familieleden, beschuldigd van witwassen; Rudy Palacios (dominee) en gezinsleden; Alonso Estrada en gezinsleden; Carlos Brenes en zijn echtgenote Salvadora. Veel arrestaties en verdwijningen worden niet gemeld omdat familieleden zich geïntimideerd voelen en bang zijn voor represailles.

Carlos Brenes

Carlos Brenes, geboren op 20 april 1955 in Monimbo, Masaya, sloot zich al op zestienjarige leeftijd aan bij het verzet tegen toenmalig dictator Somoza. Op zijn achttiende werd hij lid van het FSLN, twee jaar later ging hij in de illegaliteit, nam deel aan een gewapende actie voor de vrijlating van Daniel Ortega. Ook vocht hij aan het Frente Sur, samen met de van oorsprong Spaanse priester Gaspar Garcia Laviana, die in de gevechten om zou komen. (Confidencial, 7 september) Binnen het nieuwgevormde Sandinistisch Volksleger schopte Brenes het tot kolonel, totdat hij in 1994 ontslag nam uit het leger.

Als voorzitter van de Vaderlandslievende Groep van Afgezwaaide Militairen, waarin ook Samcam een belangrijke rol speelde, keerde hij zich publiekelijk tegen de autoritaire koers van Daniel Ortega en de machtsgreep van de familie Ortega binnen het FSLN. Nadat hij Ortega in juli 2018 had opgeroepen het presidentschap neer te leggen omdat hij zijn moreel krediet als president verspeeld zou hebben, werd hij opgepakt en tot tientallen jaren gevangenisstraf veroordeeld. Na bijna een jaar vastgezeten te hebben, waarvan een groot deel in isolement, kwam hij in juni 2019 vrij (Monica Baltodano in Confidencial, 6 september).

Bij een bezoek aan Europa nam hij contact op met onze Steungroep om ons te bedanken voor de betoonde solidariteit. In het gesprek dat wij met hem hadden toonde hij zich erg bezorgd over het lot van politieke gevangenen die nog vastzaten in zijn land. Te veel gevangenen zouden fysiek en mentaal kapot worden gemaakt. Aan wat hem zelf in gevangenschap overkomen was, maakte hij weinig woorden vuil. 'In mijn jeugd heb ik zo vaak meegemaakt dat ik zeker wist dat ik de volgende morgen niet zou halen, dat ik een redelijke mentale weerstand heb', aldus Brenes. Wat tijdens zijn bezoek indruk maakte was zijn rust en hoffelijkheid en zijn oog voor details. Geen eigenschappen die je direct zou verwachten van een voormalige militair die vaker dan gezond in de vuurlinie gelegen heeft.

Op 14 augustus is Brenes samen met zijn vrouw Salvadora opgepakt en 'verdwenen'. Na twee weken vruchteloos zoeken, besloot zijn familie ruchtbaarheid aan hun verdwijning te geven. Daarmee heeft de zaak van de verdwijningen voor ons een gezicht gekregen, wat een extra stimulans is ons in te blijven zetten voor de vrijlating van alle politieke gevangenen in Nicaragua. Tot slot de inschatting van Carlos Fernando Chamorro van het oppositionele medium Confidencial: 'Rosario Murillo maakt zich op om de macht van Daniel Ortega over te nemen, maar het enorme ongenoegen die de schoonmaakoperatie teweegbrengt in kringen van aanhangers van het regime, roept veel twijfels op over de politieke haalbaarheid van de dynastieke opvolging' (Confidencial, 31 augustus).

Overgenomen van Nica Nieuwsbrief.