De Russen probe-ren sinds 23 september vorig jaar de Navo te overtreffen in aantal afgeworpen bommen. Zij combine-ren dit met een grond-oorlog. Met hoge verlie-zen aan beide zijden. Het ware aantal slachtoffers zal wel altijd geheim blijven. Dui-zen-den dode en gewonde Tsjetsjenen, vele honderden of duizen-den dode en gewonde Russische solda-ten, honderdduizenden vluchte-lin-gen... Ook als deze oorlog straks uit het nieuws verdwijnt zullen- de gevolgen nog zeer lang voelbaar zijn.
Het is een oorlog die niet alleen de Tsjetsjenen aangaat, hoewel zij het meest direct te lijden hebben. Ook de buurlan-den worden er door getroffen. De toch al rampza-li-ge situatie in de voor-malige Sovjet-Unie zal verder ver-slechte-ren. Vanwege de slachtoffers, de kosten en de alge-mene maat-schappe-lijke ver-harding en brutalisering die het gevolg is van zo'n slacht-par-tij.

Lijdensweg
Het is niet voor het eerst dat de Tsjetsjenen de klos zijn.
Het gebied werd halverwege de 19e eeuw Rus-sisch, na decennia-lange strijd, waarbij de Russen al net zo vernietigend optra-den als nu.
De Tsaren voerden oorlog tegen de Tsjetsjenen - een van de oudste Noord-Kaukasische volkeren - van 1785 tot 1791 en van 1834 tot 1859. Het lange en heftige verzet tegen het tsaristi-sche leger van 300.000 manschappen werd georgani-seerd door Mansoer en sjeik Sja-mil, naar wie nog steeds veel Tsjets-jeense jongens worden vernoemd. De beroemde en beruchte Sjamil Basa-jev bijvoorbeeld, die in juni 1995 een stad in het zuiden van Rusland bezet hield.
Onder druk van Stalin ontstond in 1936 Tsj-etsjenen-Ingoesjen ASSR, een autono-me republiek binnen de Sovjet-Unie. Het was een van de oudste oliewingebie-den van de Sovjet-Unie. Tussen 1944 en 1957 was de ASSR echter opgeheven. De Tsjetsje-nen en In-goesje-nen werden be-schul-digd van collaboratie met de nazi's. In de jaren dertig hadden de Tsjetsjenen zich heftig verzet tegen de gedwongen landbouwcollektivisatie. Hon-derddui-zenden Tsjetsje-nen en andere volkeren werden vanaf eind 1943 gedepor-teerd naar Kazachstan en Centraal-Azië. Slechts een deel daarvan keerde in 1957 terug, naar hun land dat intussen door Russen was gekoloniseerd. De huidige Tsjetsjeen-se presi-dent Aslan Maschadov bijvoorbeeld, is in Kazachstan gebo-ren.

Desintegratie
De oorlog van Rusland tegen Tsjetsjenië van 1994 tot 1996 en de huidige oorlog zijn natuurlijk niet los te zien van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. Oude machtsstructuren zijn gedesintegreerd en nieuwe clans, klieken en criminele bendes kwamen op, zowel in Moskou als in de Kaukasus. In 1991 pleegde Doedajev een coup in Grozny, liet zich tot president kiezen en riep de onafhankelijkheid uit. Het gebied viel uit-een in Tsjets-jenië en Ingoe-setsjië.
In 1994 koos Jelt-sin voor een oorlog tegen Tsjetsjenië, die in 1996 in een debacle voor de Russen eindigde, maar die intussen ook voor de Tsjetsjenen rampzalige gevolgen had. De Russen dachten Grozny met een regiment parachutisten in twee uur even te kunnen verove-ren. Het liep uit op zes weken van bloedige straatge-vechten. En ook toen werden dorpen en steden in de as gelegd omdat de burgerbevolking 'terroris-ten zou verber-gen'. Ook toen werd er geplunderd en werden Tsjetsjeense gevan-genen door gefrustreerde en gedemoraliseerde Russische solda-ten mishan-deld. Ook toen werd de landbouw vernietigd en staken ziektes als cholera, miltvuur en de pest de kop op. In die eerste oorlog kwamen tienduizenden Tsjetsjenen en 6500 Russi-sche dienstplichtigen om het leven.

Wraak
In 1999 volgde de wraak van Jeltsin en zijn nieuwe premier Poetin, voormalig chef van de geheime dienst. De verkiezingen voor de Doema afgelopen december en de Russische presi-dents-verkiezingen van dit jaar vormen de achtergrond. Een oorlog is voor macht-hebbers al zo vaak in de geschiedenis een probaat middel geweest om de aandacht van crisis, corruptie, chaos en malai-se af te leiden.
De oorlog heeft ook een belangrijke internationale dimensie, want de Kaukasus is economisch, politiek en militair een strategisch gebied. De Russische bureaucraten willen in deze regio een vinger in de pap houden, zeker nadat in 1991 drie voorma-lige Sovjetrepublieken onafhankelijk werden: Armenië, Azer-beidzjan en Georgië. En het Westen kijkt met begerige ogen naar de olie- en gasvelden in de regio. De oproepen van Wes-terse leiders aan het Kremlin om de oorlog te staken, zijn volkomen hypo-criet. In feite zijn zij het met Jeltsin en Poetin eens dat het gaat om een binnenlandse aangelegenheid, waarbij de Russi-sche gene-raals carte blanche hebben. Jeltsin is altijd door het Westen gesteund als garantie voor vrede en demokratie. En Poetin werd door Clinton warm verwelkomd na het onverwachte aftreden van Jeltsin.

Islamitisch fundamentalisme
Ook het dreigende islamistisch fundamentalisme wordt als 'argument' in stelling gebracht. In september werd de Russi-sche bevolking opgeschrikt door bomaanslagen op enkele flatge-bouwen. Volgens de geruchten was dat het werk van de voormali-ge KGB, maar zoge-naamde Tsjet-sjeense terroris-ten kregen de schuld. De Russen schelden de Kaukasische volke-ren vaak voor 'zwar-ten' uit en de Russi-sche machthebbers wakkeren dat racis-me en de angst aan om hun positie te ver-ster-ken. Het gevaar van isla-mi-tisch funda-menta-lisme wordt echter zwaar overdreven. Voorzo-ver er sprake is van moslim-funda-menta-lis-me, is dat groten-deels in de hand gewerkt door de Russen zelf, die het streven naar zelfbeschikking en onafhan-kelijk-heid op de Kauka-sus hebben onderdrukt, die wille-keurige gren-zen trok-ken, een langdurige verdeel- en heerspo-litiek voerden en het gebied lieten crepe-ren in armoede en chaos.
Sinds de 16e eeuw is Tsjetsjenië vanuit Dagestan geïslami-seerd, maar de islam speelt er geen overheersende rol. Veel belangrijker zijn de op bloedverwantschap gebaseerde familie-verbanden, waarvan er nu zo'n 170 bestaan. Tsjetsjenië is geen Afghanistan, de mensen drinken er alcohol en de vrouwen dragen er geen sluier. De voortdurende oorlogen op de Kaukasus en de verslechterende situatie in Rusland vormen echter wel een voedingsbodem voor opkomend fundamentalisme, banditisme en een heerschappij van warlords.

Populaire oorlog
In tegenstelling tot de eerste oorlog tegen Tsjetsjenië, hebben de Russische machthebbers er intussen wel voor gezorgd dat ze de massamedia in eigen land onder controle hebben en dat andere media zoveel mogelijk uit Tsjet-sjenië geweerd worden.
Dit - en de apathie door de voortdu-rende econo-mische, sociale en politieke crisis - verklaart waarom de oorlog voor zo lang het duurt, tame-lijk populair is onder de Russische bevolking, in tegen-stel-ling tot de vorige oorlog. Maar de stemming in Rusland zou snel kunnen omslaan als de werkelijk-heid van de oorlog bij de bevolking bekend wordt. Dat is een schrale troost.