We moeten in actie komen tegen de dreigende militaire (en nucleaire) dreigingen, in de context van politieke instabiliteit, economische wanorde en inter-imperialistische botsingen; ter verdediging van de rechten van het Oekraïense volk.
Een ernstige en gevaarlijke situatie met een wereldwijde geopolitieke dimensie
Sinds een maand of wat zijn we getuige van een militaire escalatie rond Oekraïne die een ernstige bedreiging vormt voor Europa en de wereld en die ons terugvoert naar de ernstigste crises op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, zoals de Koreaanse Oorlog (1950-53), de Cubaanse rakettencrisis van 1962 of de plaatsing van de kruisraketten (en de Sovjet SS20) in het begin van de jaren tachtig, toen Ronald Reagan de mogelijkheid overwoog om tactische nucleaire wapens in Europa in te zetten.
Het gevaar van de voortdurende verbale en militaire spiraal en het risico af te glijden naar een gewapend conflict, of dat nu van geringe intensiteit is of ingrijpend, lokaal of veralgemeend, conventioneel of ook een vorm van nucleaire dreiging inhoudt, is groter dan in de genoemde perioden. Hoewel het Oekraïense volk als eerste wordt getroffen, gaan de dreigingen alle actoren aan die betrokken zijn bij de verbale en oorlogszuchtige spiraal van de huidige crisis, in het bijzonder alle volkeren van Europa.
We staan dus voor een dubbele uitdaging:
- reageren op de angst in Oekraïne voor de Russische troepen aan zijn grenzen, die de integratie van Oekraïne in de NAVO zouden willen verhinderen;
- de reële gevaren onder ogen zien die voortvloeien uit de escalatie van oorlogszuchtige verklaringen en gedragingen waarvan de inzet verder reikt dan de Oekraïense kwestie.
Ons algemene standpunt over de NAVO is tweeledig: in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog heeft de Vierde Internationale zich vanaf het begin verzet tegen de NAVO en, a fortiori, geëist dat dit militaire bondgenootschap in 1991 samen met het Warschaupact werd ontbonden.
We veroordelen ook de imperialistische retoriek en het imperialistische gedrag van Rusland, die een groeiend deel van de Oekraïense bevolking ertoe hebben gebracht zich tot de NAVO te wenden. De terugtrekking van buitenlandse troepen (Atlantische en Russische) en de militaire neutraliteit van Oekraïne zijn de enige bescherming van zijn onafhankelijkheid. Maar het is aan het Oekraïense volk – en niet aan chantage en onderhandelingen tussen grootmachten – om te beslissen over zijn al dan niet lidmaatschap van de NAVO.
De belangrijkste factoren die bijdragen tot het gevaar van een onstabiele geopolitieke situatie zijn:
- Grote energieproblemen (vooral in verband met de overgang naar hernieuwbare energie) waarbij Rusland in staat is de verschillende energiesituaties (en afhankelijkheden) van de EU en de VS uit te buiten – in de context van enorme economische volatiliteit en het zeer reële risico van een nieuwe financiële crash; problemen van schaarste en inflatie, energieproblemen en grote problemen bij de overgang naar hernieuwbare energie.
- Een reeks gewapende conflicten in de voormalige Sovjet-Unie: van Oekraïne sinds 2014 tot Georgië, Armenië en Azerbeidzjan, via Tsjetsjenië en een lang proces van wederopbouw van de Russische militaire macht en het goedmaken van de tegenslagen en vernederingen sinds het einde van de Koude Oorlog – en een relatieve consolidatie van Ruslands greep op Wit-Rusland en Kazachstan die Poetins grootmachtaanmatiging aanmoedigt;
- En meer in het bijzonder de crisis van het politieke systeem en de interne instabiliteit van de Verenigde Staten – nauwelijks een jaar na de coup-achtige aanval op Capitol Hill die straffeloos werd bevorderd door een Trump die zichzelf zeer snel in het Witte Huis ziet terugkeren – de Europese Unie en vooral Rusland zelf, na twee jaar van wijdverbreide pandemieën en opstanden tegen autoritarisme, corruptie en repressie.
- Het vastlopen van het 'Normandische Format' (Frankrijk, Duitsland, Rusland, Oekraïne) van conflictbeheersing in Oekraïne na de Russische bezetting van de Krim sinds 2014.
Zowel Poetin als Biden moeten een sterk en agressief imago uitstralen, enerzijds om hun binnenlandse geloofwaardigheid en legitimiteit te herwinnen en anderzijds om wat ze als hun respectieve invloedssferen beschouwen te disciplineren: Poetin om te herstellen van de grootste golf van anti-autoritaire protesten sinds de Perestrojka, die Rusland sinds enkele maanden doormaakt en de opstanden tegen corruptie, ongelijkheid en post-Stalin paternalisme in wat hij als Ruslands invloedsgebied beschouwt (Wit-Rusland, Kazachstan, enzovoort ...). Biden, die aan de vooravond staat van de tussentijdse verkiezingen voor het Congres, na een vernederende terugtrekking uit Afghanistan en gebukt gaat onder een teleurstellend binnenlands beleid dat hem een niveau van impopulariteit heeft bezorgd dat vergelijkbaar is met dat van Trump in de laatste maanden van zijn presidentschap.
De positie van Poetin binnen Rusland hangt ook rechtstreeks af van zijn buitenlands beleid. Zijn vierde presidentiële termijn loopt af in 2024, waarna hij de macht zal moeten behouden (in het licht van zijn afnemende populariteit) of deze zal moeten overdragen aan zijn 'opvolger'. Dit proces van 'machtsoverdracht' in een situatie van volledige degradatie van alle politieke instellingen hangt alleen af van Poetins eigen besluit en zijn vermogen om de bureaucratische en financiële elites rond zich te verenigen tegenover interne en externe bedreigingen.
Eerste dreiging van een kernoorlog in zestig jaar
De arrogantie van hun respectieve verklaringen is evenredig aan hun politieke zwakte: 'Ik hoop dat Poetin zich ervan bewust is dat hij niet ver van een nucleaire oorlog verwijderd is'. 'Poetin wil het Westen op de proef stellen en hij zal daarvoor een prijs betalen die hem spijt zal doen krijgen van wat hij heeft gedaan', zei Biden tijdens een persconferentie op 20 januari. Maar dit soort oorlogszuchtige verklaringen, zelfs als ze het gaat om gebaren en een spelletje blufpoker, zijn nooit ongevaarlijk gezien het risico van een ongecontroleerde spiraal.
De bepalende factor achter de massale concentratie van troepen aan de noord- en oostgrenzen van Oekraïne is de vrees van Rusland voor een hypothetische toetreding van Oekraïne tot de NAVO, die de inzet van vijandige kernwapens naast zijn land mogelijk zou maken.
Dat 30 jaar na het einde van de USSR en de ontbinding van het Warschaupact: bij de uitbreiding van de NAVO en de wederopbouw van het Russische imperialisme
Toen Michail Gorbatsjov 30 jaar geleden besloot het Warschaupact te ontmantelen, stemden de NAVO-leiders in met de ontbinding van het Atlantische pact en beloofden ze dat het toekomstige herenigde Duitsland een neutraal land zou zijn, zoals Oostenrijk dat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog was. Zoals bekend trad niet alleen het herenigde Duitsland toe tot het Atlantisch Bondgenootschap, maar breidde het bondgenootschap zich sindsdien ook uit in oostelijke richting, waarbij de meeste landen die 45 jaar lang tot het Sovjetblok hadden behoord werden opgenomen: in 1999 Polen, de Tsjechische Republiek en Hongarije. In 2004 volgden Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Slowakije en Slovenië. Albanië en Kroatië in 2009, en in 2020 was het de beurt aan Noord-Macedonië.
De instandhouding en uitbreiding van de NAVO, die de betrekkingen op het continent allesbehalve tot rust brengt, zet ze in feite onder druk – en kan een grootse Russische expansionistische logica alleen maar in de hand werken, ten nadele van de landen die tussen de EU en de door Moskou gedomineerde Euraziatische Unie liggen.
De militaire mobilisatie van Rusland langs de Oekraïense grens verklaart waarom Biden heeft aangekondigd dat hij bereid is te onderhandelen over het niet inzetten van strategische wapens in Oekraïne en dat het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne niet op de agenda staat. We mogen echter niet vergeten dat, volgens de eigen rapporten van de FBI, sinds de omverwerping van de regering Janoekovitsj in Oekraïne, de Russische annexatie van de Krim en het begin van de afscheiding in de Donbass, Oekraïne een oefenterrein is geworden voor de internationale fascistische beweging, die anti-Russische strijders heeft gerekruteerd om in Oekraïense milities te worden geïntegreerd, ongeveer zoals het islamitisch fundamentalisme eerst de oorlog in Afghanistan heeft gebruikt (met de vorming van Al Qaida destijds door de CIA en de Pakistaanse militaire inlichtingendienst), vervolgens de oorlog in Bosnië en meer recentelijk in Irak en Syrië (de oorsprong van het IS-terrorisme). Maar de zogenaamde 'Volksrepubliek Donetz' rekruteert ook fascistische en ultranationalistische Slavische krachten.
Ondanks de Russische escalatie en de mobilisatie van NAVO-troepen en Amerikaanse bewapening in de Baltische republieken, is er gelukkig ruimte voor onderhandelingen, maar het zal moeilijk zijn om tot een flexibele oplossing te komen als beide partijen de situatie zeer gespannen hebben gemaakt en uitgaan van posities van politieke zwakte en interne institutionele instabiliteit.
Van militaire dwaasheden naar economische dwaasheden: over de 'sancties' waarmee Biden dreigt
Ondanks de agressiviteit van Biden en de NAVO zijn de Europese mogendheden verdeeld over de vraag wat te doen. Terwijl sommige landen, zoals Frankrijk en Duitsland, zeer terughoudend staan tegenover militaire afschrikking, is de onderdanige houding van de 'progressieve' Spaanse regering bijzonder bedroevend. Logischerwijs is Duitsland een sleutelland in dit scenario, aangezien het economisch kwetsbaar is en voor zijn energievoorziening enorm afhankelijk van Rusland.
Biden dreigt met nooit eerder geziene sancties, zoals het verbannen van Rusland uit het wereldwijde SWIFT-betalingssysteem of het afsnijden van de Nord Stream 2 pijplijn, waarop Poetin antwoordt dat dit de 'volledige verbreking van de betrekkingen' met de VS zou betekenen. Als Rusland, dat al maanden opzettelijk de prijs van zijn gasexport naar Europa verhoogt als een geopolitiek drukmiddel, zou besluiten de prijs verder te laten escaleren of de leveringen helemaal stop te zetten, hebben we het over een drastische vermindering van de industriële activiteit en van de elektriciteits- en warmtevoorziening in een groot deel van Midden-Europa, met de daaruit voortvloeiende sociaaleconomische gevolgen, die ongetwijfeld dramatisch zullen zijn.
Anderzijds, als Rusland uit het SWIFT-systeem zou worden gezet, zouden de 56 miljard dollar aan westerse financiële tegoeden en de 310 miljard euro die in Russische bedrijven zijn ondergebracht, hoogstwaarschijnlijk ernstig in gevaar komen door een onmiddellijke gerichtheid op de Russische reactie (in feite verklaren zelfs sommige westerse functionarissen ook dat dit niet realistisch is). Het lijdt geen twijfel dat een energie-, financiële en handelsoorlog van dit kaliber dodelijk zou zijn voor een wereldeconomie die twee jaar pandemie en alle geaccumuleerde destabiliserende effecten van de veertig jaar lange golf van recessie, financialisering en neoliberale deregulering met zich mee zou slepen en, last but not least, een verdere geo-economische en geopolitieke toenadering tussen Rusland en China in de hand zou werken, de grootst denkbare nachtmerrie voor de strategen in Washington.
De onzekerheden van de situatie
De Amerikaanse en Britse autoriteiten bevelen hun burgers Oekraïne te verlaten vanwege het gevaar van een Russische invasie in het land. Deze acties dragen bij tot het ontstaan van een oorlogspsychose en zetten de situatie verder onder druk. Duitsland heeft echter zijn veto uitgesproken over de levering van wapens uit de voormalige DDR (Oost-Duitsland) aan Oekraïne, waar enkele Baltische republieken op zaten te wachten. Britse militaire vluchten met wapens naar Oekraïne vermijden tegenwoordig over Duits grondgebied te vliegen. Paradoxaal genoeg zijn de weinige zinnige commentaren op de huidige situatie niet afkomstig van politici of journalisten, maar van sommige militairen: 'De media gooien olie op het vuur van een conflict, ik heb de indruk dat niemand beseft wat een oorlog echt betekent,' zegt generaal Harald Kujat, een voormalig inspecteur-generaal van de Bundeswehr. 'Het kan niet zo zijn dat we alleen maar over oorlog praten in plaats van over hoe we oorlog kunnen voorkomen'.
De Russische politieke situatie en de bedoelingen van Poetin
Rusland, met een militair budget van 3% van de militaire uitgaven in de wereld (laten we niet vergeten dat we het hebben over het op één na grootste conventionele leger ter wereld, een landmacht vergelijkbaar met die van de VS en een nucleair arsenaal dat bijna gelijk is aan dat van de VS), speelt een zeer gevaarlijk destabiliserend spel in een context van strategische verdeeldheid en interne crisis in de NAVO, wat een zeer agressieve reactie van die militaire alliantie zou kunnen uitlokken. In tegenstelling tot de beweringen van de linkse nostalgici van de Koude Oorlog, die Poetins neo-tsaristische, oligarchische en nationalistische beleid – dat heeft bijgedragen tot het neerslaan van opstanden en volksrevoluties in Syrië, Wit-Rusland en Kazachstan en tot het muilkorven, onderdrukken en intimideren van de democratische oppositie en de volkskrachten in de Russische Federatie – verwarren met het revolutionaire, proletarische en internationalistische beleid van Lenin, is het buitenlands beleid van Rusland zonder enige twijfel reactionair.
Tegenwoordig lijdt de Russische samenleving onder enorme armoede en ongelijkheid (zelfs meer dan de VS). In feite is de 'nieuwe architectuur van de wereld' die Rusland voorstaat het imperialisme van het begin van de 20e eeuw, waarbij de wereld is verdeeld in 'belangengebieden' van grote mogendheden en kleine landen elk recht wordt ontzegd om hun eigen lot te bepalen. De belangrijkste claim van Rusland op Amerika vanuit dit perspectief is dat het een 'unipolaire soevereine' wereld heeft opgebouwd (in Poetins beroemde uitdrukking) en niet bereid is deze te delen met de rest van de wereldspelers.
Voor de meeste westerse media zijn Poetin en de 'angstaanjagende' Lavrov echter de enige schurken in de film. Maar in feite zijn er, in de woorden van iemand die zo onverdacht is van bolsjewistisch radicalisme als Oskar Lafontaine, 'veel moordenaarsbendes in de wereld, maar als we de doden tellen die ze veroorzaken, is de misdadige bende van Washington de ergste'. Wat het Russische volk nodig heeft is ontspanning, een kans om een democratische volks oppositie te ontwikkelen die in staat is de broze alliantie tussen de post-Stalinistische bureaucratie en de maffiose oligarchie, die de basis vormt van het autoritaire regime van Poetin, te verbreken, de nationalistische hysterie te bezweren die dit reactionaire blok bijeenhoudt en de eisen van de jeugd, de vrouwen en de werkende klassen nieuw leven in te blazen met een internationalistische inslag.
Wat kunnen we verwachten?
Dat Rusland Oekraïne zal 'binnenvallen' en het hele land zal bezetten, is volstrekt uitgesloten. In de straten van Boedapest zijn de sporen van de Sovjetbezetting van 1956 nog steeds te zien. Wat toen in Hongarije gebeurde, zou kinderspel zijn vergeleken met wat vandaag in Oekraïne zou gebeuren.
Wat veel waarschijnlijker is, is dat Poetin 'tactische' kernraketten zal installeren in Wit-Rusland, Kaliningrad en andere nabijgelegen gebieden. Evenmin kan de mogelijkheid van een annexatie van de Donbass worden uitgesloten. De huidige stijgende olie- en gasprijzen, en de verwachting dat die zullen blijven stijgen, zouden het Kremlin in staat kunnen stellen de economische kosten van dergelijke operaties te dekken. En, hoewel minder waarschijnlijk en veel riskanter – en zeker veel bloediger – kan een Russische militaire operatie om het gebied ten zuiden van de Donbass (Mariupol) in te nemen teneinde een veiligheidsgordel in zuidwestelijke richting te organiseren en twee rebellengebieden met het Krim-schiereiland te verbinden, evenmin worden uitgesloten.
De taken van revolutionaire, pacifistische en democratische krachten in Europa en de wereld
De huidige ontwikkelingen zijn ernstig en uiterst gevaarlijk voor de vrede in Europa. Zoals we weten, heeft in situaties van maximale spanning geen enkele actor absolute controle over de gebeurtenissen en kan elk ongeval oncontroleerbare situaties veroorzaken. Een internationale mobilisatie is dringend nodig om de grondslagen te leggen voor een wereldwijd antimilitaristisch en anti kernwapen-offensief. De spanningen in het gebied Azië-Stille Oceaan houden ook verband met de voortdurende escalatie in Oekraïne en imperialistische verleidingen in tijden van economische, sociale en institutionele crisis van de grootmachten zijn bijzonder gevaarlijk. Om al deze redenen roepen we politieke, sociale, maatschappelijke, nationale, regionale en internationale organisaties op om te zoeken naar grote internationale mobilisatiemomenten om zich opnieuw aan te sluiten bij de internationalistische en solidariteitsimpuls van links.
Laten we de mobilisatie organiseren voor de-escalatie, vrede, de ontbinding van de blokken en het zelfbeschikkingsrecht van de volkeren!
Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.
Een verbazend eenzijdig,…
Een verbazend eenzijdig, teleurstellend en misleidend standpunt! Men moet echt geen ‘vriend van Poetin’ zijn om in te zien dat Rusland als staat redenen heeft om zich bedreigd te voelen door de nog verder oprukkende NAVO-omsingeling. Jullie vermelden weliswaar de toezeggingen van de Westerse leiders aan de uiteenvallende Sovjet-Unie dat de NAVO niet naar het oosten zou uitbreiden (maar dat de NAVO-leiders instemden met de ontbinding van het Atlantische pact zoals jullie beweren moet mij ontgaan zijn). Maar jullie zeggen nu dat het “aan het Oekraiense volk is om al dan niet tot de NAVO toe te treden”. Elke linkse, zelfs elke rechtse westerling die bekommerd is om de vrede moet zich verzetten tegen de NAVO-uitbreiding. Is het echt nodig om in herinnering te brengen hoe de VS reageerde toen het Warschau-pact raketten zou installeren in Cuba?
Jullie spreken ook heel badinerend over ‘Russisch imperialisme’. Van marxisten zou men mogen verwachten dat ze zorgvuldig omgaan met dergelijke categorieën, maar dat lijkt niet het geval te zijn. Een autoritair, ondemocratisch regime dat met militair ingrijpen dreigt is tot nader order niet ‘imperialistisch’. Het gevolg van jullie standpunt is dat jullie zich vervreemden van de Europese vredesbeweging, die nochtans hard moet gesteund worden nu de Europese Unie zich ook als militaire macht wil manifesteren.
Beste Herman, Er valt…
Beste Herman,
Er valt natuurlijk altijd over te discussiëren of een dergelijke tekst voldoende helder, evenwichtig en genuanceerd is. Maar ik ben het niet met je eens dat het een misleiden standpunt is. Ik ga op een paar punten die je noemt in.
Het zelfbeschikkingsrecht van het Oekraïense volk. Je schrijft: ‘jullie zeggen nu dat het “aan het Oekraiense volk is om al dan niet tot de NAVO toe te treden”. Maar dat is niet wat er staat. Er staat: “Maar het is aan het Oekraïense volk – en niet aan chantage en onderhandelingen tussen grootmachten – om te beslissen over zijn al dan niet lidmaatschap van de NAVO.”(onderstreping van mij). Dat lijkt mij een juist standpunt. Je kan niet voor het recht op zelfbeschikking zijn, maar daar dan bij zeggen, maar alleen als ik het er mee eens ben, en dus niet als het over het lidmaatschap van de NAVO gaat. En dat standpunt is volgens mij helemaal niet in strijd met het standpunt dat je tegen uitbreiding van de NAVO, of beter voor de opheffing van de NAVO bent.
Het Russische imperialisme. Het tweede punt waar je je aan stoort is dat Rusland als ‘imperialistisch’ wordt aangeduid. Je schrijft terecht dat niet ieder autoritair, ondemocratisch regime dat met militair ingrijpen dreigt ‘imperialistisch’ is, en dat van marxisten verwacht mag worden dat ze zorgvuldig omgaan met dergelijke categorieën. Daar ben ik het mee eens. Het ’imperialistische’ karakter van de Russische federatie wordt niet bepaald door het autoritaire karakter van het regime en de dreiging met militair ingrijpen, maar door de economische structuur en de economische relatie met de omgeving (en zeker in het geval van de Russische federatie met haar binnenlandse koloniën). Ik denk dat we het er over eens zijn dat Rusland een kapitalistisch land is. Ik denk dat we het er ook over eens zijn dat Russische economie niet gedomineerd wordt door buitenlands kapitaal, zoals dat met de meeste landen van de voormalige ‘derde wereld’ het geval is, maar door Russische monopolies. Als het dan ook klopt wat b.v. Michael Pröbsting schrijft in een net door ons vertaald artikel schrijft dat die monopolies in de periferie en met name in de landen van de Euraziatische Economische Unie superwinsten behalen en profiteren van de superuitbuiting van de migranten uit de periferie, dan lijkt mij het etiket imperialistisch niet zo vreemd.
De Europese vredesbeweging. Tot slot schrijf je: “Het gevolg van jullie standpunt is dat jullie zich vervreemden van de Europese vredesbeweging, die nochtans hard moet gesteund worden nu de Europese Unie zich ook als militaire macht wil manifesteren.” Dat begrijp ik niet. Waarom zou het benadrukken van het zelfbeschikkingsrecht van het Oekraïense volk en het omschrijven van Rusland als imperialistisch de strijd tegen de militarisering van de EU in de weg staan? Behalve als het gaat om die krachten in de Europese vredesbeweging (wat dat op dit moment ook moge zijn) die geen slecht woord van Poetin willen horen. Maar die moeten we volgens mij ook niet steunen.
Hartelijke groet Willem.
Beste Willem, Bedankt voor…
Beste Willem,
Bedankt voor je antwoord, dat me op mijn beurt niet overtuigt. Voor mij is de essentie dat linkse krachten moeten proberen te wegen op het politiek gebeuren, bij hen thuis en elders in de wereld. Vooral als het gaat om acute aangelegenheden, zoals de huidige crisis rond Oekraïne, is er niet zozeer nood aan algemene principes, maar aan praktische voorstellen. En ook al zijn de zwakke linkse krachten momenteel niet in staat de beslissingen van hun regeringen daadwerkelijk te beïnvloeden, de confrontatie tussen de politiek van onze overheden (regeringen, EU, NAVO…) en een degelijk links alternatief kan mensen - volop blootgesteld aan de propaganda in de westerse media - tot nadenken stemmen en op termijn bijdragen tot een hertekening van het politieke landschap.
Vanuit dit perspectief versterken jullie volgens mij eerder de westerse propaganda dan ze te ondermijnen. Zeggen dat het aan het Oekraïense volk is om te beslissen over zijn al dan niet lidmaatschap van de NAVO (voeg er voor mijn part “en niet aan chantage en onderhandelingen tussen grootmachten” aan toe, dat verandert niks) is koren op de molen van een imperialistisch bondgenootschap, dat voor de gelegenheid het zelfbeschikkingsrecht van stal haalt om er zijn expansionisme mee te verdedigen. Voor zover de Vierde Internationale enige invloed kan uitoefenen in Oekraïne, hoop ik dat ze er niet ‘het recht om toe te treden tot de NAVO’ verdedigen, maar uitleggen wat de NAVO is, en voor de neutraliteit van het land pleiten, een eis die in jullie standpunt maar heel eventjes aan bod komt. Jullie ‘vrije keuze-standpunt’ anderzijds is eenzijdiger dan wat zelfs de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) voorzag. Naast de vrije keuze van alliantie speelt daarin ook een tweede principe, namelijk dat de veiligheid van één partij niet mag gaan ten koste van een andere. Lees maar eens na in https://www.german-foreign-policy.com/en/news/detail/8813.
Het ‘recht op zelfbeschikking’ is in het huidige acute Oekraïense kader een abstract principe dat niets vermag om een dreigende oorlog te ontmijnen. Men zou eerst al moeten uitleggen of het gaat over de zelfbeschikking van ‘het’ Oekraïense volk, of ook die van de separatisten in de Donbas, of de bewoners van de Krim waarvan een meerderheid zich in 2014 uitsprak voor aansluiting bij Rusland. Stel dat het pro-Westers regime in Kiev nu een referendum organiseert, en dat een meerderheid van de inwoners van Oekraïne zich uitspreekt voor lidmaatschap van de NAVO. In plaats van een crisis te ontmijnen zou je de sfeer van burgeroorlog in het land nog versterken, en het internationaal conflict tussen Rusland en het Westen ten top drijven. Ik denk dat een dergelijke ‘concrete analyse van een concrete situatie’ meer met marxisme te doen heeft dan het wuiven met algemene principes.
Ingaan op het imperialistisch karakter van het huidige Rusland zou het kader van deze korte reactie verre te buiten gaan. Het aangehaalde artikel van Pröbsting is zeker interessant, maar het bevestigt ook dat dat ‘imperialisme’ (met een kapitaalexport die veel meer te maken heeft met fiscale fraude door de oligarchen dan met buitenlandse investeringen) nog geen wereldallures heeft aangenomen (in tegenstelling tot het Chinese), en vooral een kwestie is van zijn eigen periferie, de gewezen Sovjet-Unie. Pröbsting heeft gelijk om daarin geen reden te zien voor socialisten om de kant van het ‘zwakkere imperialisme’ te kiezen in een conflict met rivaliserende grote mogendheden. Maar daarover gaat het niet. Het gaat over het recht op veiligheid voor elke staat, voor Oekraïne, Rusland, de Europese landen, de VS , Rusland, China, wat hun imperialistisch karakter ook moge zijn. En wat dit betreft is er geen gelijkwaardigheid tussen de bedreiging die uitgaat van het Westen ten opzichte van Rusland, en die van Rusland tegenover het Westen, ook als we daar Oekraïne zouden bijrekenen. Biden bedreigt Rusland ermee dat er ‘geen sprake meer zal zijn van Nord Stream 2’ als het Oekraïne zou binnenvallen. We weten genoeg van de VS om daarin niet alleen grootspraak te zien. Anderzijds levert Gazprom nog steeds alle gas aan het Westen volgens contract, voert het olie uit naar de VS en betaalt transitprijzen aan Oekraïne. Dat Poetin Europa gijzelt met de gaskraan is nonsens. Is het trouwens niet merkwaardig dat de Russische bedreiging van Oekraïne veel groter is in de ogen van Biden en de NAVO dan van veel Oekraïners, hun president Zelensky inbegrepen? Ook in dit opzicht draagt een statement als “de angst in Oekraïne voor de Russische troepen aan zijn grenzen, die de integratie van Oekraïne in de NAVO zouden willen verhinderen” in het standpunt van de Vierde Internationale alleen bij tot meer geloofwaardigheid van Biden en de NAVO.
Tenslotte de relevantie van dit alles voor de verhoudingen met de vredesbeweging. Misschien is die in België, en zeker in Vlaanderen, inderdaad meer ontwikkeld dan in Nederland, je vermelding ‘wat dat op dit moment ook moge zijn’ lijkt daarop te wijzen. Maar zeker alhier, en me dunkt ook in Duitsland, vind je het verzet tegen de militarisering van de EU en de intensivering van haar banden met de NAVO in de vredesbeweging, en alleen daar. Als ze het al ooit waren zijn dit geen naïeve ‘peaceniks’, maar ze hebben – helaas- bijna het monopolie op de kritiek van de sociaaldemocratische en groene verdediging van de NAVO en de militarisering van de EU. Van organisaties als Vrede vzw, Vredesactie of CNAPD kun je moeilijk zeggen dat ze geen slecht woord van Poetin willen horen. Ik moet vaststellen dat hier te lande recente initiatieven van de vredesbeweging tegen de oorlogsdreiging in Oekraïne en tegen de NAVO gesteund worden door PVDA-PTB, maar dat de Vierde Internationale er afwezig was. Toeval? Jammer dan, maar jullie standpunt zou er volgens mij ook voor verantwoordelijk kunnen zijn.
Een hartelijke groet terug, Willem. Ik weet dat je niet van diplomatentaal houdt, en hoop met mijn reactie aan deze wens te voldoen.
Het valt op hoe makkelijk en…
Het valt op hoe makkelijk en probleemloos in de Oekraïnercrisis alle neuzen van media en opiniemakers in dezelfde NATO-richting staan. Debat is er nauwelijks.
Ook over de potentiële prijs van oorlog gaat het nauwelijks: de verwoestingen, het verlies aan mensenlevens, onmetelijk lijden,… Soms lijkt het of het om niet meer gaat dan een spannend spelletje Stratego.
De inzet van de crisis lijkt vrij eenvoudig: een confrontatie tussen de VS, die strijdt voor het behoud van haar dominante positie in de wereldorde, en Rusland, een ondergeschikt imperialisme dat niet in de hoek gedrumd wil worden. Voor beide partijen is hun militaire slagkracht een troefkaart in een gedestabiliseerde wereldorde.
Die analyse kan je dan verfijnen met allerlei ondergeschikte politieke, ideologische en economische berekeningen, aan beide kanten. Zo gaat het ook over de plek van de Europese Unie in de nieuwe wereldorde: ondergeschikte partner van de VS, of een meer autonome rol, ook militair? De noodzaak van de verdere militarisering van de Europese Unie wordt in beide opties als vanzelfsprekend voorgesteld. Noteren we daarbij dat militarisering meer is dan uitbouw van een leger: het is een gif dat doorsijpelt in alle maatschappelijke verhoudingen, het DNA van de agressieve natiestaat. Vijanddenken als noodzakelijk cement voor Europese eenheid.
Heeft het in die context zin in de Oekraïnecrisis 'kamp te kiezen’: zich af te vragen wie de beste argumenten heeft, of het historisch gelijk aan zijn kant? Wie is de grootste imperialist, en wie de mindere?
In kritiek op de NATO lees je bij delen van de vredesbeweging regelmatig oproepen de situatie ook eens door de bril van Poetin te bekijken. Dat moet dan een tegengif vormen tegen de oorlogspropaganda van de NATO. Maar die lijn van argumentatie stuit snel op haar limieten. Want welke goede argumenten Poetin ook heeft, zij vormen geen rechtvaardiging voor de lopende Russische troepenconcentraties, laat staan Russische operaties in Oekraïne. Dan ben je dus snel uitgepraat.
Je hoeft geen begrip te hebben voor Poetin om je te verzetten tegen de militaire retoriek aan de kant van de NATO.
Onze eerste opdracht is de oorlogstaal en het wapengekletter te bestrijden daar waar wij leven en actief zijn: tegen de versterking van de NATO, tegen de militarisering van de Europese Unie,… Oorlog is geen oplossing, maar het probleem.
Wat betekent in die discussie het ‘zelfbeschikkingsrecht’ voor Oekraïne? Dat het vrij moet kunnen kiezen voor opname in ‘het vrije Westen’? Dat het moet kunnen toetreden tot de NATO, als de bevolking daarvoor kiest (ook al zouden wij zelf in Oekraïne pleiten tegen dergelijke keuze)? Betekent het ‘zelfbeschikkingsrecht’ ook het recht met andere naties agressieve militaire bondgenootschapen te vormen wat de NATO toch is? En stel dat Oekraïne inderdaad een verzoek tot toetreding indient, maar de NATO zelf is niet eensgezind over dit lidmaatschap, gaan we dan betogen voor het ‘recht’ op NATO-lidmaatschap?
Grote delen van de bevolking in Oekraïne zien het Rusland van Poetin allicht als een bedreiging voor het zelfbeschikkingsrecht van het land, en dus de NATO als garant voor dit zelfbeschikkingsrecht. Dat gaat allicht gepaard met het verlangen toe te treden tot de Europese Unie.
De eenmaking van Europa wordt dan geïdentificeerd met het geleidelijk uitdijen van de Europese Unie, ingebed in Westerse militaire allianties, met uitzondering van Rusland (van het ‘recht toe te treden’ tot de NATO of de EU lijkt in het geval van Rusland geen sprake). Van het gemeenschappelijk Europees huis waar na de val van de muur even aan werd gedacht lijkt geen sprake meer. Nochtans lijkt een vreedzaam Europees toekomstperspectief enkel mogelijk indien Rusland daarin wordt opgenomen. Daarom is het vandaag van vitaal belang banden aan te knopen met de krachten in Rusland die zich verzetten tegen de logica van militaire confrontatie.
Onze strijd is gericht tegen militaire opbouw, en voor een internationale orde waarin landen vredevol met elkaar omgaan. Dat is de achtergrond van onze strijd voor de ontbinding van de NATO, en voor uittreden van Nederland uit de NATO. Het pad van militaire confrontatie leidt enkel tot catastrofen en onnoemelijke ellende. Ons perspectief moet dat zijn van een gemeenschappelijk vredevol en democratisch samengaan in Europa.
Het recht opeisen van Oekraïne toe te kunnen treden tot de NATO indien de bevolking dergelijke keuze maakt, impliceert een denken binnen de huidige politieke en militaire structuren en machtsverhoudingen. Het maakt deel uit van een denken dat voor de Europese linkerzijde een doodlopend straatje zou vormen.
Reactie toevoegen