Trumps bod op Groenland gaat eigenlijk over controle over het Noordpoolgebied en de komende strijd met China

Toen Donald Trump in 2019 voor het eerst aanbood om Groenland te kopen, werd hij alom weggehoond en kwam er, afgezien van een afgelast staatsbezoek aan Denemarken, niet veel van terecht. Spoel zes jaar vooruit en Trump's hernieuwde 'bod' op 's werelds grootste eiland ligt weer op tafel.

En met hernieuwde kracht. In een interview op 7 januari weigerde de aankomende Amerikaanse president het gebruik van geweld om Groenland in bezit te nemen uit te sluiten en hij stuurde zijn zoon, Don Jr, 'en verschillende vertegenwoordigers' er op 8 januari 2025 heen om zijn ernst te onderstrepen. Met Elon Musk ook aan boord is geld misschien geen obstakel voor een deal die Trump voor ogen heeft.

Trump is niet de eerste Amerikaanse politicus die Groenland probeert te kopen. De vroegste gedocumenteerde poging om het eiland te verwerven gaat terug tot 1868.

De laatste serieuze poging van vóór Trump is die van de regering van president Harry S. Truman in 1946. De hernieuwde interesse van Trump in Groenland staat dus in een lange traditie van Amerikaanse pogingen tot territoriale expansie.

Zelfs zonder die historische achtergrond is het nieuwste bod van Trump nu minder irrationeel dan het in 2019 leek. Om te beginnen: Groenland is uitzonderlijk rijk aan zogenaamde 'kritieke mineralen'. Volgens een rapport uit 2024 in de Economist heeft het eiland bekende afzettingen van 43 van 50 van deze mineralen. Volgens het Amerikaanse ministerie van Energie zijn die mineralen essentieel voor 'technologieën die energie produceren, overbrengen, opslaan en bewaren' en is er 'een hoog risico op verstoring van de toeleveringsketen'.

Dat laatste is zeker een terechte zorg gezien het feit dat China – een belangrijke leverancier van verschillende essentiële mineralen aan de wereldmarkt – zijn exportbeperkingen heeft opgeschroefd als onderdeel van een voortdurende handelsoorlog met de VS. Toegang tot de grondstoffen van Groenland zou Washington meer zekerheid geven over de toeleveringsketen en de druk die China zou kunnen uitoefenen beperken.

Strategische waarde

De strategische ligging van Groenland maakt het land ook waardevol voor de VS. Een bestaande Amerikaanse basis, de Pituffik Space Base, is essentieel voor vroegtijdige waarschuwing en verdediging van Amerikaanse raketten en speelt een cruciale rol in ruimtetoezicht. Toekomstige uitbreiding van de basis kan ook het vermogen van de VS vergroten om Russische marinebewegingen in de Noordelijke IJszee en de noordelijke Atlantische Oceaan in de gaten te houden.

De soevereiniteit van de VS over Groenland zou, als de deal van Trump doorgaat, ook effectief verhinderen dat rivalen, vooral China, voet aan de grond krijgen op het eiland. Dat is misschien minder een punt van zorg als Groenland deel blijft uitmaken van NAVO-lid Denemarken, dat het eiland economisch overeind heeft gehouden met een jaarlijkse subsidie van bijna 500 miljoen euro.

De onafhankelijkheid van Groenland – waarvoor de steun gestaag groeit – zou de deur kunnen openen voor meer en minder gereguleerde buitenlandse investeringen. In dat geval wordt China gezien als een land dat graag wil meedoen als de kans zich voordoet.

Voeg daar de groeiende veiligheidssamenwerking tussen Rusland en China aan toe en het feit dat Rusland in het algemeen agressiever is geworden op militair gebied, en de zaak van Trump ziet er nog geloofwaardiger uit. Hij is ook niet de enige die de alarmbellen heeft doen rinkelen: Canada, Denemarken en Noorwegen hebben zich onlangs allemaal verzet tegen een toenemende Russische en Chinese voetafdruk in het Noordpoolgebied.

Het probleem met het voorstel van Trump is dus niet dat het gebaseerd is op een gebrekkige diagnose van het onderliggende probleem dat het probeert aan te pakken. De toenemende Russische en Chinese invloed in het Noordpoolgebied in het algemeen is een veiligheidsprobleem in een tijd van toenemende geopolitieke rivaliteit. In die context vormt Groenland ontegenzeggelijk een bijzondere en aanzienlijke kwetsbaarheid voor de veiligheid van de Verenigde Staten.

De gebreken in het plan van Trump

Het probleem is Trump's 'America first' tunnelvisie bij het zoeken naar een oplossing. Hij staat erop dat hij Groenland wil en dat hij het zal krijgen – zelfs als dat betekent dat er uitzonderlijke tarieven moeten worden geheven op Deense exportproducten (denk aan de afslankmedicijnen van Novo Nordisk) of dat er geweld moet worden gebruikt.

Het was voorspelbaar dat Groenland en Denemarken het nieuwe 'aanbod' afwezen. En belangrijke bondgenoten, waaronder Frankrijk en Duitsland, haastten zich hun bondgenoot te verdedigen – voorlopig figuurlijk.

In plaats van de veiligheid van de VS te versterken, verzwakt Trump die aantoonbaar effectief door opnieuw het westerse bondgenootschap te ondermijnen. Niet alleen lijkt de ironie om dat in het noorden van de Atlantische Oceaan te doen Trump te ontgaan. Maar het lijkt er ook op dat hier een nog fundamenteler probleem aan het werk is, namelijk dat dit soort territoriale expansie in de stijl van de 19e eeuw de isolationistische impulsen van Trump weerspiegelt.

Door Groenland 'op te nemen' in de VS zou Washington waarschijnlijk worden beschermd tegen de verstoring van kritieke toeleveringsketens van mineralen en Rusland en China op afstand worden gehouden. En het signaal dat hij het koste wat het kost zal doen, is een indicatie dat zijn benadering van het buitenlands beleid, naast het soort bombastische grootspraak dat normaal gesproken met Trump wordt geassocieerd, snel korte metten zal maken met alle gladde praatjes.

In plaats van te investeren in versterking van de veiligheidssamenwerking met Denemarken en de rest van zijn Navo- en Europese bondgenoten om Rusland en China in het Noordpoolgebied en daarbuiten het hoofd te bieden, denken Trump en zijn team misschien dat de VS hier wel mee weg kunnen komen. Gezien het feit dat hier de betrekkingen met de tot nu toe meest naaste bondgenoten van de VS op het spel staan, is dit een enorme en ongerechtvaardigde gok.

Geen enkele grote mogendheid in de geschiedenis is in staat geweest om het altijd alleen te doen – en zelfs het in bezit nemen van Groenland, met alle middelen, zal daar waarschijnlijk geen verandering in brengen.

Dit artikel stond op The Conversation. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.

Reactie toevoegen

Plain text

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd>
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
Uw reactie zal niet meteen verschijnen, deze wordt eerst goedgekeurd door de beheerder.
pagetoptoptop