Acties en campagnes
Een van de langst bestaande organisaties op het gebied van ondersteuning van vluchtelingen, met en zonder papieren, is het Leidse comité De Fabel van de Illegaal. Medewerker Harry Westerink: ‘In het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw was er sprake van een mediahype tegen illegalen; het zijn profiteurs, criminelen, et cetera. Hiermee liep de media vooruit op plannen van vooral de PvdA om de maatschappelijke uitsluiting van de grond te krijgen’. In 1992 werden onder de naam ‘De Fabel van de Illegaal’ in verschillende steden protesten georganiseerd om een ander geluid te laten horen. Het Leidse comité besloot om na de protestmars door te gaan. Naast actie voeren ging de groep aan de slag met een spreekuur voor illegalen, tot op de dag van vandaag een belangrijke activiteit. Voor wat betreft de overige politieke activiteiten is de Fabel opgegaan in de linkse organisatie Doorbraak.
In Arnhem werd begin 2003 de actiegroep Onbegrensd opgericht. Jelle Goezinnen: ‘We wilden ‘iets doen’ rondom migratie en anti-racisme. We waren ontevreden over het veranderende publieke klimaat’. Vrij snel na de eerste vergaderingen ging de groep aan de slag met een spreekuur voor directe hulpverlening aan uitgeprocedeerde vluchtelingen. Goezinnen: ‘De signalen die we daar oppikken proberen we om te zetten in concrete acties’.
Speerpunt van de acties van Onbegrensd was lange tijd protest tegen de AMA-campus in Deelen. AMA staat voor Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers. Marcel Bolech: ‘Onze eerste actie was in juli 2003. De jongeren hadden zelf afgedwongen dat ze iedere dag een uurtje of twee-drie het terrein af mochten. In die tijd kan je net de bus pakken, en als je ergens bent kan je meteen weer terug’. Om AMA’s enigszins uit hun isolement te halen ging Onbegrensd over tot het inzamelen en opknappen van oude fietsen die aan de jongeren op de AMA-campus werden aangeboden. En in augustus 2003 werd door een groep van ruim tachtig mensen het hekwerk rondom de AMA-campus verwijderd. Daarna volgde een tweetal bezettingsacties op de campus en werd er een zwartboek uitgebracht over de AMA-campus. Niet veel later werden de AMA-campus gesloten, de door de overheid ‘beoogde terugkeer werd niet gerealiseerd’.
Een wat nieuwere groep is de Anarchistische Anti-Deportatie Groep Utrecht (AAGU). Het AAGU is in 2004 opgericht vanuit de anarchistische discussieclub Ithaka. ‘De behoefte ontstond om naast discussie ook iets praktisch te gaan doen’. Uitgangspunt voor het AAGU is de leus ‘No borders, no nations’. ‘Tegen staatsgrenzen en voor vrije migratie past goed in het anarchistische gedachtegoed’, aldus Andreas. ‘Daarom werd dit het speerpunt van de strijd voor een andere, op anarchistische ideeën gebaseerde samenleving. Een belangrijke rol in onze motivatie speelde toen de zeer in het oog springende verharding van het vreemdelingenbeleid onder leiding van minister Verdonk’.
Anders dan De Fabel van de Illegaal en Onbegrensd voert het AAGU alleen actie en draait zij geen spreekuur. Het zwaartepunt van de acties ligt bij de detentie en deportatie van asielzoekers. Het AAGU organiseert bijvoorbeeld lawaaidemonstraties bij detentiecentrum Zeist en picktelines bij bedrijven die geld verdienen aan het centrum, zoals de uitzendbureaus Randstad en Adecco die beide bewakers werven voor detentiecentrum Zeist. ‘Onze focus ligt op detentiecentrum Zeist, want daar gebeurt het waar we tegen zijn. Naast het praktische feit dat het in onze regio ligt haakt het aan bij de actualiteit’.
Criminalisering
Het is met name de AAGU die de laatste tijd flink onder vuur is komen te liggen. In een erg matig onderbouwd rapport, ‘Het vuur van verzet’ genaamd, wordt het AAGU door de Algemene Inlichtingen- en veiligheidsdienst (AIVD) met name genoemd. Volgens de dienst zijn hun acties ‘illegaal en intimiderend en ernstige aantastingen van de democratie’.
De activisten van AAGU lijken vooralsnog niet onder de indruk. Andreas: ‘Directe acties als bezettingen maken een belangrijk deel uit van onze activiteiten maar we ondernemen ook andere dingen, zoals publieksacties, voorlichting en deelname aan debatten. Als dat verharding wordt genoemd, het zij zo. Het is het beleid dat harder wordt, dat steeds meer mensen op straat gooit, opjaagt, langer en vaker opsluit en deporteert’.
Harry Westerink van de Fabel van de Illegaal noemt het AIVD-rapport een ‘lachertje’. ‘Als je ziet hoeveel vernieling en terreur er van de kant van de overheid is, dat staat in geen verhouding. Vluchtelingen worden de vernieling in geholpen, kapot gemaakt, op straat gedonderd, uitgerookt. Dan is het gênant dat diezelfde overheid spreekt over activisten die ‘asielterroristen’ zouden zijn’.
Toch ligt bij hardere acties het gevaar van isolement altijd op de loer. ‘Er is altijd sprake van spanningsvelden tussen verschillende aspecten van een actie’, vindt Andreas van het AAGU. ‘Een wat grimmigere actie kan inderdaad vervreemding van een deel van het publiek betekenen. Wij voeren bij voorkeur wat directere acties omdat we niet alleen willen protesteren maar ook verzet willen bieden. Tegelijkertijd willen we met andere activiteiten aansluiting zoeken bij anderen en ons niet isoleren in een positie van ons eigen gelijk’.
Jelle Goezinnen van Onbegrensd staat iets sceptischer tegenover hardere acties. ‘Militant verzet en directe acties zijn noodzakelijk om misstanden tegen te gaan en aan de kaak te stellen. Maar alleen daarmee kom je er niet en ze kunnen zelfs vervreemding van mensen die sympathiek staan ten opzichte van je denkbeelden tot gevolg hebben. Met alleen militant verzet en directe actie bouw je geen brede linkse beweging op. En die heb je hard nodig om te werken aan een solidaire samenleving zonder grenzen’.
Lompenproletariaat
Na de invoering van de koppelingswet in 1998 komen allerlei illegalen in de problemen. Velen verblijven weliswaar illegaal in Nederland, maar hebben wel ‘wit’ werk. Westerink: ‘Deze mensen verloren alles: ziekenfonds, werk, huisvesting... De illegalen zijn verworden tot het lompenproletariaat van de eenentwintigste eeuw’.
Samen met zelforganisaties van witte illegalen startte De Fabel van de Illegaal een legaliseringcampagne. Westerink: ‘De campagne voor ‘witte illegalen’ was het model van hoe we graag campagne voeren. Samenwerken met zelforganisaties van vluchtelingen en migranten, waarbinnen wij wel ondersteunen en meewerken, maar niet de lijn uitzetten’.
Jelle Goezinnen van Onbegrensd kan zich goed vinden in de visie van Harry Westerink. ‘Een van de mooiste dingen die we als Onbegrensd hebben bereikt is de wisselwerking waarbij migranten veel meer betrokken werden, dat zij bepaalden wat de speerpunten waren en konden zeggen: ‘dit zijn de belangrijkste thema’s en dit moeten we aankaarten’. Op die manier waren wij als Onbegrensd meer facilitair dienstverlener, dan dat we zelf ideeën aandroegen’.
Westerink: ‘Het beste is als zelforganisaties van illegalen en steungroepen samenwerken en samen actie voeren. Hardere acties als jezelf vastketenen bij illegalengevangenissen leiden er toe dat deze samenwerking niet goed kan ontstaan of groeien. Illegalen willen aan die acties niet meedoen, ze zijn immers veel te bang voor arrestatie en uitzetting. Belangrijk is ook dat tijdens de samenwerking in politieke campagnes bijvoorbeeld illegalen niet worden weggezet als een soort ‘zielige zeehondjes’. Te vaak is er sprake van een ongelijke verhouding tussen hulpverleners en illegalen’.
Verhardend klimaat
Het grootste obstakel voor zowel vluchtelingen als ondersteunende organisaties is het steeds rechtser worden van zowel overheidsbeleid als publiek debat. ‘Rechts is heel zichtbaar en links is heel onzichtbaar’, piekert Goezinnen. ‘Er zijn een aantal partijen die zich durven uit te spreken tegen het rechtse klimaat wat betreft migratie maar op links blijft het dan bij GroenLinks. De PvdA blijft maar naar rechts opschuiven en de SP lijkt bang een deel van haar achterban te verliezen’. Toch ziet Goezinnen wel perspectief. ‘Je moet uitgaan van je eigen thema’s en speerpunten en die als antwoord geven op de stellingen van bijvoorbeeld Wilders. Er wordt alleen nog maar gereageerd op Wilders, maar je moet je eigen agenda bepalen. Je moet Wilders en consorten niet negeren of roepen dat hij achterlijk is, maar uitleggen waarom wat hij zegt gewoon niet klopt’.
Westerink: ‘Als Wilders een kik laat dan springt iedereen op en krijg je een discussie waarin mensen zeggen ‘nou, dat bevalt me niet helemaal’. Maar die vent moet gewoon zijn mond houden’.

Links:
www.gebladerte.nl/defabel.htm
www.doorbraak.eu
www.squat.net/onbegrensd
www.aagu.nl/