'Ik bedoel: jullie hebben in de meeste landen minder dan duizend leden en jullie willen een Internationale opbouwen? Esperanto heeft meer kans om een internationale taal te worden dan dat jullie een Internationale met enige relevantie opbouwen.'

Hoe vaak hebben revolutionaire marxisten dat niet gehoord? Let wel, hetzelfde bezwaar wordt vaak gemaakt tegen pogingen om een revolutionaire socialistische partij op te bouwen in slechts één land. De leden van Anti Capitalist Resistance in Groot Brittannië komen in het nieuwe jaar bijeen om te beslissen of ze zich volledig zullen aansluiten bij de Vierde Internationale. Dus de vraag is: wat is het nut van het opbouwen van een revolutionaire Internationale?

1. Een Internationale is de historische erfenis van onze beweging

Marx heeft zelf de Eerste Internationale opgericht. Het Communistisch Manifest is geschreven als een ontwerpprogramma voor een internationale partij – de Communistische Liga, voorloper van de Internationale – voor haar congres in 1848. Al in dat jaar werd het vertaald in een aantal Europese talen. Het was nooit een document voor één natie. Gezien het feit dat het kapitalisme zich in die tijd nog in een vroeg stadium van globalisering bevond, is het opmerkelijk hoe ver Marx en Engels vooruitzagen. Sindsdien is het kapitalisme de planeet gaan overheersen en heeft het zelfs samenlevingen als de Sovjet-Unie, die een overgang naar het socialisme hadden ingezet, opnieuw voor zich gewonnen. Als kapitalisme een mondiaal systeem is omdat bedrijfsinvesteringen en imperialisme geen grenzen kennen, dan moeten arbeiders van over de hele wereld zich verenigen. Het Manifest eindigt met die slogan. Er staat dat arbeiders een 'wereld te winnen' hebben. De ketens van het nationalisme moesten worden verbroken.

Lenin, Trotski en Rosa Luxemburg braken met de Tweede Internationale vanwege de capitulatie van de Duitse sociaaldemocraten en hun geestverwanten elders voor de steun van hun eigen bourgeoisie aan de inter-imperialistische Eerste Wereldoorlog. Op dat moment vormde het revolutionaire internationalistische standpunt een zeer kleine minderheid. Maar de overwinning van de Russische Revolutie en de impact ervan onder arbeiders en boeren wereldwijd stelden Lenin en Trotski in staat om de Derde Internationale op te richten. Die functioneerde als een revolutionaire kracht voor verandering met partijen die een echte massabasis hadden. Niet alles ging goed, maar als je de documenten van de eerste vier congressen leest, zie je rijke debatten over revolutionaire tactieken en strategieën die vandaag de dag nog steeds relevant zijn.

Het aan de macht komen van Stalin in de Sovjet-Unie en de fysieke onderdrukking van Trotski, de Linkse Oppositie en elke andere uitdaging aan zijn heerschappij resulteerden in de vernietiging van de democratische Derde Internationale. Daarna richtte Stalin de Komintern op die volledig gecontroleerd werd vanuit Moskou en de belangen van de bureaucratische dictatuur verdedigde in plaats van die van de internationale arbeidersklasse.

In de Spaanse Burgeroorlog, bijvoorbeeld, was de rol van de Komintern onder andere het verdelen van de anti-Franco krachten. Onafhankelijke revolutionaire partijen zoals de POUM werden onderdrukt. De leider, Andres Nin, en andere strijders werden vermoord door agenten van Stalin. Trotski richtte, voordat hij door een Stalinistische agent werd vermoord, in 1938 de Vierde Internationale op met de weinige revolutionaire stromingen die zowel anti-Stalinistisch, anti-kapitalistisch als anti-imperialistisch waren.

2. Ecologische crises maken internationale organisatie vandaag de dag nog relevanter

In de afgelopen decennia zijn we ons er steeds meer van bewust geworden dat het kapitalisme niet alleen de meerderheid van de mensen uitbuit om winst te maken, maar dat het een bedreiging vormt voor al het leven van mensen, dieren en planten vanwege zijn nooit aflatende behoefte om te groeien en de natuurlijke wereld uit te buiten. Marxisten, revolutionairen en eco-activisten zien zichzelf in de praktijk steeds meer als ecosocialisten. Vervuiling kent geen grenzen. Extractieve bedrijven en bedrijven die fossiele brandstoffen winnen, opereren zonder onderscheid over de hele wereld.

Zo'n eco-socialistische internationale is een verandering ten opzichte van wat Marx, Lenin, Luxemburg en Trotski voor ogen hadden. Zelfs Nieuw Links van na 1968 zag het belang van de ecologische strijd maar langzaam in. Een nieuwe revolutionaire internationale streeft er niet alleen naar dat de arbeiders de productiemiddelen bezitten en controleren. We hebben ook een ecologisch plan nodig om de productie te hervormen in harmonie met Moeder Aarde. De bureaucratische dictatuur in de voormalige Sovjet-Unie heeft de natuur net zo vervuild en vernietigd als de kapitalisten in het westen. De geïndustrialiseerde katoenteelt vernietigde bijvoorbeeld het Aralmeer.

Een revolutionaire Internationale moet vandaag de dag de traditionele opvattingen over groei en overvloed die door onze beweging naar voren werden gebracht, ter discussie stellen. De behoefte aan een revolutionaire Internationale is dus niet alleen een soort rituele buiging voor onze marxistische of leninistische voorouders. Ze moet reageren op de omstandigheden van vandaag en hoe die van invloed zijn op arbeiders en boeren.

3. Internationalisten vormen

Het oprichten van internationale partijen helpt om ingesleten nationalistische/imperialistische reflexen af te breken die zelfs marxistische radicalen die zichzelf beschouwen als internationalisten kunnen treffen. Eeuwen van kolonialisme en imperialisme laten diepe ideologische en psychologische sporen na, zoals ook seksistisch gedrag kan blijven bestaan onder radicalen. Actief bouwen aan een internationale partij kan die risico's ondervangen.

Het is interessant hoe de ervaring van sommige stromingen met het bouwen van internationales die ideologie kan overnemen, omdat de sterkste sectie die over middelen beschikt die de kleinere groepen ondersteunen het moederschip van deze stromingen wordt. Het zelfbenoemde centrum bepaalt in wezen te allen tijde de politieke lijn en grijpt in bij zijn satellietgroepen als die van de lijn afwijken. Het is moeilijk om echt evenwichtig leiderschap te krijgen dat ook het mondiale zuiden omvat, hoewel de uitbreiding van nieuwe technologie kan helpen.

Links van het reformisme ontstonden de afgelopen decennia klassenstrijdpartijen zoals Syriza in Griekenland en Podemos in Spanje. Ze maakten geen deel uit van een internationale stroming en bezweken daarom eerder onder de druk om zich aan te sluiten bij regeringen van 'nationale eenheid'. Of kijk naar de Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) in Duitsland, geleid door Sahra Wagenknecht, die zich afsplitste van Die Linke op een nationalistische, anti-migranten lijn.

Groepen en individuen die deel uitmaken van revolutionaire internationale stromingen kunnen hetzelfde doen – dat is in het verleden gebeurd in Brazilië en Sri Lanka met de Vierde Internationale. Maar door structuren en scholing op te zetten die bewust werken aan de ontwikkeling van een internationalistische cultuur kan je dergelijke verliezen proberen te minimaliseren.

4. Heb je eerst een grote doorbraak in één land nodig voordat je een Internationale opbouwt?

Sommige linkse mensen zullen de noodzaak van een internationale abstract accepteren, maar zeggen dat het voorbarig is om er nu een op te zetten of er te veel prioriteit aan te geven. Moeten we ons niet concentreren op een antikapitalistische doorbraak in één land, die dan een bron en een model kan zijn voor revolutionairen overal? Kijk eens hoe de overwinning van de Russische revolutie de structuren van de Derde Internationale een echte impuls heeft gegeven. De periode van de eerste vier congressen van de Derde Internationale was de enige keer dat we massapartijen zagen participeren in een Internationale.

Isaac Deutscher, de grote biograaf van Trotski, stelde dat het voorbarig was om de Vierde Internationale op te richten in 1938. Maar je kunt moeilijk beweren dat het makkelijker was na de Tweede Wereldoorlog, toen de stalinistische partijen sterker waren door de rol van de Sovjet-Unie in de strijd tegen Hitler en de rol van Communistische Partijen in het verzet.

Dat argument is een beetje hetzelfde als mensen die in een nationale context zeggen dat het voorbarig is om een revolutionaire organisatie op te zetten voordat er een strijdbare massabeweging is en een hoger bewustzijn onder de massa's arbeiders. Het probleem hier is dat je het niet allemaal tot het laatste moment kunt laten wachten. Revolutionaire crises zullen niet de basis vormen voor een revolutie als je niet een bepaald gewicht aan revolutionaire kaderleden hebt die leiding kunnen geven om de revolutie vooruit te helpen.

Hoe vaak hebben we niet gezien hoe massale opstanden burgerlijke staten deden schudden om vervolgens te verdampen bij gebrek aan een bewuste voorhoede? Het is ook waar dat we niet op de zaken vooruit moeten lopen en kleine groepen moeten laten verkondigen dat we al de revolutionaire kern zijn en dat mensen zich gewoon bij ons moeten aansluiten.

Zodra je erkent dat de revolutionaire continuïteit fataal verbroken is, moet je opnieuw beginnen zoals Lenin deed in 1914 met beperkte steun. Het feit dat er enige continuïteit bleef bestaan via de Vierde Internationale tot aan Nieuw Links na 1968 betekende dat die generatie toegang had tot een anti-stalinistische, revolutionaire traditie die terugging tot het klassieke marxisme.

5. Waarom een Internationale nuttig is voor revolutionaire activisten

Het is nuttig voor zowel politieke discussie als voor het ondernemen van actie die een politieke impact heeft. Revolutionair bewustzijn heeft baat bij een regelmatig gestructureerd debat met anderen over de hele wereld. Een functionerende internationale biedt die training, de mogelijkheden om regelmatig te praten en te discussiëren. Debatten binnen de Vierde Internationale over vrouwenbevrijding, socialistische democratie en ecosocialisme waren vaak nuttig voor brede lagen van activisten. Soms werden die onderwerpen al opgepakt voordat ze in de bredere beweging gemeengoed werden. Boeken en publicaties uitgegeven door het IIRE (Internationaal Instituut voor Onderzoek en Scholing) en International Viewpoint/Inprecor helpen die ideeën te verspreiden.

Internationale structuren zijn er niet alleen om politieke analyses of zelfs communiqués te produceren over actuele kwesties, maar kunnen helpen om acties internationaal te coördineren. De FI werd gedeeltelijk heropgebouwd door haar solidariteit met de bevrijdingsbewegingen in Cuba, Algerije en Vietnam. Later heeft ze zich enorm ingespannen om solidariteit op te bouwen met Nicaragua (in zijn radicale fase), Solidarnosc in Polen en de staking van de Britse mijnwerkers in 1982, om maar enkele voorbeelden te noemen. Nu staan kameraden in Italië in het middelpunt van de solidariteit met de bezetting/coöperatie van de GKN-fabriek. We hebben internationale bijeenkomsten georganiseerd om ervaringen uit te wisselen over het organiseren van solidariteit met het Palestijnse volk.

Een internationale kan snel praktische informatie verspreiden over bepaalde stukken strijd. Tournees van kameraden die betrokken zijn bij voorbeeldige acties kunnen worden opgezet in een aantal landen. Een andere nuttige activiteit is het samenbrengen van jonge activisten in het jaarlijkse jongerenkamp dat elk jaar in een ander land plaatsvindt. Groepen of individuen uit het globale zuiden kunnen tot op zekere hoogte gesubsidieerd worden door afdelingen in de meer ontwikkelde kapitalistische landen. Dat geldt ook voor de internationale school die in Amsterdam wordt gerund. Die school staat ook open voor activisten die geen lid zijn van de Vierde Internationale.

We kunnen ook voordeel halen uit het delen van artikelen die geschreven zijn door kameraden over de hele wereld en die gepubliceerd worden op de International Viewpoint website. Wat heel irritant kan zijn, is als mensen in bijvoorbeeld Groot-Brittannië pontificaal spreken over gebeurtenissen in andere landen zonder de activisten in die landen een stem te geven. Bijvoorbeeld, sommige linkse mensen hier reduceren de invasie en bezetting van Oekraïne tot een inter-imperialistisch conflict, uitgelokt door Amerikaanse druk op Rusland. Contacten met sympathisanten in Oekraïne stellen ons in staat om zulke simplistische analyses te weerleggen en de Oekraïners zeggenschap te geven.

Met een functionerende internationale structuur kan je een politieke cultuur opbouwen die begint met het uit de eerste hand begrijpen van de omstandigheden en belangen van arbeiders en boeren in verschillende landen. Dat is vooral belangrijk gezien de invloed van de huidige kampistische sentimenten op links. Voor kampisten wordt revolutionaire actie voornamelijk bepaald door het conflict tussen de imperialistische machten. Als de belangrijkste en enige taak is om de belangen van de VS te verzwakken dan worden de behoeften en belangen van arbeiders in landen aan de verkeerde kant van die scheidslijn opgeofferd. Dus verdedigden sommige linkse mensen Assad als een kleiner kwaad omdat de VS hem aanviel. Russische bombardementen en oorlogsmisdaden worden gebagatelliseerd of genegeerd omdat Poetin een regime steunde dat zogenaamd deel uitmaakte van een as van verzet tegen de VS en Israël. Ze zien de omverwerping van Assad als een enorme nederlaag voor arbeiders.

6. Een Internationale die niet raar klinkt of er raar uitziet

Luisterend naar Aaron Bastani op Novara media's terugblik op het jaar (zeker de moeite waard om te bekijken) was ik onder de indruk van zijn laatste opmerking over de noodzaak voor links om een antikapitalistische stroming op te bouwen die niet 'raar' klinkt. Ik denk dat hij absoluut gelijk heeft over de noodzaak voor links om toegankelijk en aanspreekbaar te zijn voor mensen buiten de linkse bubbel. Dat geldt ook voor ons pleidooi voor de noodzaak van een Internationale.

De eerste stelregel moet zijn: doe niet alsof je de wereldpartij van het internationale proletariaat bent en verkondig dat al helemaal niet in je publicaties. Als je zo praat, kom je in het kamp van de gekken terecht.

We moeten accepteren waar we zijn. Terwijl we zeggen dat we de opbouw van een Internationale nu niet moeten uitstellen, zien we onszelf als een mogelijk onderdeel van een veel grotere Internationale. Hergroeperen met stromingen van binnen of buiten de trotskistische traditie is essentieel. Officieel definieert de Vierde Internationale zichzelf niet als trotskistisch en er zijn secties die uit maoïstische of andere tradities komen.

In Groot-Brittannië organiseert zowel de Socialistische Partij met het CWI (Committee for a Workers International) als de SWP met de IST (International Socialist Tendency) zich internationaal met haar mededenkers. Geen van beide is internationaal zo aanwezig als de Vierde Internationale of zo gestructureerd, maar we sluiten het werken aan een samengaan met dergelijke stromingen niet uit.

Een internationale organisatie moet elk pseudo Leninistisch idee verwerpen dat een soort centrum de politieke lijn moet bepalen die in elk land gevolgd moet worden. Elke sectie moet haar eigen strategie en tactiek bepalen. Alleen als een sectie in een land besluit om de klassenlijnen te overschrijden door zich bijvoorbeeld aan te sluiten bij een burgerlijke regering of een staking te breken, zou het leiderschap van de Internationale actie ondernemen om dat af te wijzen. Om een voorbeeld te geven van het democratisch functioneren van de Vierde Internationale: er zijn nuances wat betreft de lijn die we moeten volgen ten aanzien van Oekraïne. Terwijl alle groepen oproepen tot de terugtrekking van de Russische troepen, is niet iedereen het ermee eens dat Oekraïne wapens krijgt van westerse regeringen. Publicaties van de Internationale weerspiegelen dat pluralisme en maken tegelijkertijd duidelijk als standpunten daadwerkelijk worden ingenomen door internationale organen.

Tot slot moeten we ook een andere reden voor internationale organisatie in gedachten houden. Extreemrechts is internationaal georganiseerd en heeft veel meer middelen dan wij. Steve Bannon en anderen organiseren regelmatig internationale bijeenkomsten en sluizen geld van hun rijke geldschieters door naar groepen over de hele wereld. Geld uit het Rusland van Poetin komt ook in de kas van extreemrechts. Links moet zich op internationaal niveau organiseren, of dat nu wij als revolutionaire ecosocialisten zijn of bredere massaorganisaties zoals vakbonden of Labourpartijen.

Dit artikel stond op Anti Capitalist Resistance. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.