Terwijl rijke mensen geld steken in ventilatie om zichzelf te beschermen, worden mensen met long covid behandeld als een schande.

Je zou covid-19 kunnen zien als een empathietest. Wie was bereid verstoring en ongemak te ondergaan ten behoeve van anderen en wie niet? Het antwoord was vaak verrassend. Ik herinner me bijvoorbeeld vijf prominente milieuactivisten die lockdowns, vaccins en zelfs mondkapjes aan de kaak stelden als ontoelaatbare inbreuken op onze vrijheden, terwijl ze geen zinvolle maatregelen voorstelden om de overdracht van het virus te voorkomen. Vier van hen werden actieve verspreiders van desinformatie.

Als milieuactivisme iets betekent, dan is het wel dat onze schadelijke bevredigingen ondergeschikt moeten zijn aan de belangen van anderen. Toch faalden die mensen onmiddellijk in de test, door hun eigen gemak boven de gezondheid en levens van anderen te plaatsen.

Er zijn nog minder excuses, nu we ons meer bewust zijn geworden van de kosten van niet-handelen. Een van de rechtvaardigingen voor het egoïsme was dat het bevrijden van het virus groepsimmuniteit zou opbouwen. Maar we hebben nu voldoende bewijs dat blootstelling ons immuunsysteem niet versterkt, maar juist verzwakt. Het virus valt immuuncellen aan en put ze uit, waardoor bij sommige mensen de immuundisfunctie nog maanden na de besmetting voortduurt.

We weten ook dat we bij elke nieuwe blootstelling meer kans hebben op negatieve effecten. Uit een grootschalig onderzoek in de VS bleek dat het risico van hersen-, zenuw-, hart-, long-, bloed-, nier-, insuline- en spieraandoeningen bij elke nieuwe besmetting toeneemt. De gevolgen van long covid zijn volgens onderzoekers uit de gezondheidszorg 'even ernstig als de langetermijneffecten van traumatisch hersenletsel'. Nu we weten hoe het virus onze cellen aanvalt, lijkt 'traumatisch hersenletsel' minder op een analogie dan op een beschrijving. De gevolgen kunnen verwoestend zijn, variërend van extreme vermoeidheid en ademnood tot hersenmist [verwarring, vergeetachtigheid en een gebrek aan focus en mentale helderheid], psychotische stoornissen, geheugenverlies, epilepsie en dementie.

We spelen allemaal covid roulette. De volgende infectie kan de infectie zijn die je permanent uitschakelt. Ik ben tot nu toe drie keer getroffen en heb het geluk nog steeds actief te zijn. Maar ik heb elke keer een beetje verloren: uithoudingsvermogen, longcapaciteit, slaap, algemene conditie, hoe ijverig ik sindsdien ook heb getraind. In alle drie de gevallen lijkt de infectie van school te komen. Bij gezinnen met schoolgaande kinderen komt het vaker voor dan bij gezinnen zonder. Toch doet de regering drie jaar na het begin van de pandemie nog steeds bijna niets om scholen veilig te maken.

Er is een sterk argument dat net zoals cholera werd gestopt door het water te reinigen, covid zal worden gestopt door de lucht te reinigen. Het virus gedijt goed in slecht geventileerde, gedeelde ruimten ‒ vooral klaslokalen, waar leerlingen lange tijd bij elkaar zitten. Uit een studie is gebleken dat mechanische ventilatiesystemen in klaslokalen het infectierisico met 74 procent verminderen.

Het belang van ventilatie en filtratie is niet verloren gegaan aan onze heren en meesters. Het [Britse] Parlement beschikt nu over een geavanceerd luchtfiltersysteem met elektrostatische stofvangers. Volgens de aannemer die ze heeft geïnstalleerd, zorgen ze ervoor dat in de lucht zwevende virussen en bacteriën 'tot een absoluut minimum worden beperkt in de ruimte'. Hetzelfde geldt voor de departementen van de regering waar ministers werken. Op het Wereld Economisch Forum in Davos waren er deze maand in elke kamer filtratiesystemen, in sommige gevallen ter bescherming van politici die ze hun eigen bevolking hebben ontzegd. Het is bijna alsof ze denken dat hun leven belangrijker is dan het onze.

De normen voor schone lucht die rijke en machtige mensen voor zichzelf eisen, zouden universeel moeten zijn en moeten gelden voor alle scholen en andere openbare gebouwen. Terwijl privé-scholen hebben kunnen investeren in ventilatie en filtratie, zijn staatsscholen, waarvan vele bijna failliet zijn, afhankelijk van overheidsuitkeringen die strikt gerantsoeneerd zijn door een reeks onzinnige voorwaarden. Het is weer een klassieke foute bezuiniging. De extra kosten van de gezondheidszorg als gevolg van herhaalde infectiegolven en de lange ‒ misschien levenslange ‒ gevolgen voor veel van de getroffenen moeten ruimschoots opwegen tegen de investering in schonere lucht.

Maar in plaats van eenvoudige en doeltreffende maatregelen te nemen ‒ goede (N95) maskers in openbare ruimten, luchtzuivering in gemeenschappelijke ruimten ‒ hebben we een massaal invaliderend product gestaag genormaliseerd. Uiteindelijk zal het waarschijnlijk het aantal kwaliteitsjaren voor bijna iedereen verminderen. Degenen die lijden aan de extreme versie van deze invaliditeit, long covid, worden behandeld als een last die we liever vergeten.

Je hoeft maar voorzichtig voor te stellen dat we weer mondkapjes gaan dragen in het openbaar vervoer om honderden mensen op sociale media uit te lokken om 'vrijheid!' te roepen en je aan te klagen als een tiran. Tegenover hun kleinste vrijheid ‒ hun gezicht onbedekt houden in trein en bus ‒ stellen de trollen de vrijheid van invaliditeit en zelfs de dood, en besluiten dat hun recht om ziektekiemen op andere mensen uit te ademen de onmisbare vrijheid is.

Dat zijn de mensen die met hun dreigementen en complottheorieën Jacinda Ardern, de politica die aantoonbaar meer mensen tegen het virus heeft beschermd dan wie ook, uit haar ambt hebben gezet. Zij zijn de mensen die in sommige gevallen mondkapjesdragers op straat en artsen en verpleegkundigen in ziekenhuizen hebben mishandeld. Als ze nog niet besmet zijn, schrijven ze hun geluk toe aan 'natuurlijke immuniteit', in plaats van weinig buiten komen. Een oudtestamentische stigmatisering doordringt de ideologie: wie ziek is, verdient het om ziek te zijn.

Ik suggereer niet dat iedereen die geen mondkapje draagt in het openbaar vervoer de empathietest niet doorstaat. Dat zou nu bijna de hele bevolking veroordelen. Maar zonder sturing van de overheid en de cultuuromslag die dit teweeg zou kunnen brengen, gedragen zelfs de vriendelijkste mensen zich uiteindelijk alsof ze geen oog hebben voor anderen.

'Ga door', 'zet je er overheen': dat zijn de bezweringen van mensen die de verantwoordelijkheid voor hun daden willen afschuiven. Het is wat Tony Blair zei na de oorlog in Irak. Het is wat Boris Johnson zei nadat hij herhaaldelijk was betrapt op het overtreden van de regels. Natuurlijk willen we dringend dat het voorbij is. Maar dat is het niet. Het virus is nu verankerd en zal blijven muteren om onze afweer te omzeilen, waardoor ‒ tenzij we elkaar met respect behandelen en universele normen voor schone binnenlucht eisen ‒ onze immuunsystemen en onze gezondheid worden aangetast, totdat ieders leven een schaduw is van wat het had kunnen zijn.

Willen we echt toekijken hoe deze infectie onze vrijheid om gezond te zijn aantast, winter na winter? Of grijpen we in waar de regering heeft gefaald en normaliseren we de zorg voor het leven van anderen weer? Net als alle andere morele uitdagingen waar we voor staan, is het nu aan ons.

Dit artikel stond op The Guardian. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.