Sinds zijn aantreden stelt het PVV-kabinet alles in het werk om het asielbeleid verder te ontmenselijken. PVV’s angstbeeld van een migratiecrisis wordt daarbij kracht bijgezet door racistische mediacampagnes. De haatzaaiende retoriek voedt de terreur tegen migranten.

Nederland kent inmiddels een grimmige geschiedenis van aanvallen op migranten. De asielopvang in Liessel heeft sinds afgelopen oktober bijvoorbeeld camerabewaking na ernstige bedreigingen tegen migranten, terwijl diezelfde maand een explosief ontplofte bij een toekomstige noodopvang in Ugchelen.

Politici die de opening van een asielopvang overwegen, moeten rekening houden met racistische intimidatie (zie onder). Eind 2024 bekogelden rechtsextremisten raadsleden in de gemeente Montferland met zwaar vuurwerk, voorafgaand aan een vergadering over een azc.

En in de gemeente Tubbergen moest burgemeester Anko Postma verhuizen na bedreigingen vanwege de aangekondigde komst van asielzoekers in Albergen. Een berechte dader, oud-politieagent John de Vries, had onder meer een gps-tracker onder Postma’s auto geplaatst. De Vries mocht vervolgens bij platforms als WNL vertellen over zijn ‘verzetsdaad’.

Racistische hetze

Extreemrechtse media en politiek wakkeren dit soort intimidatie en geweld al jarenlang aan. PowNed en Ongehoord Nederland struinen gebieden rondom (toekomstige) opvangplekken af om racistische sensatieverhalen te maken, met titels als ‘Asielzoekers terroriseren dorp’ en ‘Mega-azc maakt van droomplek een nachtmerrie’.

In dergelijke reportages is de situatie in Ter Apel beeldbepalend. Zo roepen tegenstanders van menswaardige opvang in Zevenaar, Naarden en Bant ‘geen tweede Ter Apel’. Ter Apel is echter een atypisch azc: het is het enige aanmeld- en vertrekcentrum in Nederland en heeft veruit de grootste opvangcapaciteit van alle azc’s. Daarom komt Nederlands moorddadige migratiepolitiek daar het sterkst tot uiting, met als luguber dieptepunt de dood van een baby in 2022.

Dit schrikbeeld gebruiken media en PVV-politici om mensen elders angst aan te jagen. Bij deze stemmingmakerij worden azc-bewoners bovendien gedehumaniseerd tot criminele indringers die hechte gemeenschappen ruïneren. Dit is racistische, aantoonbare onzin: een azc leidt niet tot een onveiligere buurt, aldus het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Datacentrum.

Maar in mainstream media bepalen vooral racisten – neergezet als ‘bezorgde burger’ – het beeld, terwijl voorstanders van asielopvang uit veiligheidsoverwegingen vaak kiezen voor zelfcensuur.

Eigenrichting

Hoewel het PVV-kabinet sinds juli 2024 aan de macht is, poseert Wilders nog altijd als democratisch verkozen outsider. Breed meet hij bijvoorbeeld uit hoe ‘zijn’ minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie tegen barrières aanloopt. Zo mochten Fabers draconische bezuinigingen op VluchtelingenWerk niet doorgaan en gaf de Raad van State een negatief advies over PVV’s asielwetten.

Door telkens te doen alsof de PVV van alle kanten wordt gedwarsboomd, geeft de partij een signaal af aan haar aanhang: Den Haag kan en wil de zogenaamde asielcrisis niet oplossen. Wilders zinspeelt dan ook al bijna tien jaar met de hashtag ‘kom in verzet’ op eigenrichting. Geregeld bezoekt de PVV-leider plekken als Ter Apel om racisten aan te moedigen en spoort hij aanhangers aan om inspraakavonden over asielopvang te verstoren.

De PVV staat daar niet alleen in. Zo riep FvD-leider Thierry Baudet zijn aanhang afgelopen oktober op om zich lokaal te organiseren: ‘alleen als we vanuit de gemeenten het verzet, de oppositie, organiseren en mensen hier massaal naartoe gaan om te demonstreren […] alleen dan hebben we een kans om dit te stoppen’.

Burgerwacht

Deze aanhoudende oproep tot terreur wordt al geruime tijd beantwoord. De voorbije tien jaar is een komen en gaan geweest van antimigranteninitiatieven. Het meest bestendig lijken de zogenaamde burgerwachten: lokale groepen die in de buurt patrouilleren en elkaar via social media op de hoogte houden van ‘verdacht gedrag’. Vaak voeren zij zogenaamde ‘burgerarrestaties’ uit, waarbij ze regelmatig mensen verwonden.

Hoewel politie en gemeenten zich officieel kritisch opstellen, werken ze in de praktijk geregeld met burgerwachten samen. Formeel zijn deze niet partijgebonden, maar de lijntjes met extreemrechtse partijen zijn kort. De antisemiet Harry Siemers, een van de initiatiefnemers van de burgerwacht in Ter Apel, is bijvoorbeeld actief bij PVV Westerwolde. In de gemeente Cranendonck, waar het een na grootste azc van Nederland is, neemt PVV-gebiedscoördinator Harm van Leuken de rol chef-burgerwacht op zich.

De burgerwachten beweren ‘overlast door asielzoekers’ te voor komen, maar zorgen zelf voor onveilige buurten. Zo vertelde een inwoner van Cranendonck aan de Volkskrant dat de burgerwacht aldaar ‘een soort knokploeg’ is die mensen van kleur – asielzoeker of niet – verdachtmaakt.

Naast intimidatie en geweld door burgerwachten, is er ook sprake van meer ‘spontane’ of individuele terreur tegen migranten, zoals brandstichting bij azc’s of het beschieten van asielzoekers. Ook deze daden zijn onlosmakelijk verbonden met opruiende antimigratieretoriek.

Tevreden overburen

De praktijk toont dat ook maar een beetje medemenselijkheid in opvanglocaties een positieve uitwerking heeft. Neem bijvoorbeeld Meierijstad: deze Noord-Brabantse gemeente besloot eind december 2022 om 950 opvangplekken te realiseren. Daarbij zette ze in op verschillende kleinschalige, prettig gelegen locaties, zoals een oud gemeentehuis in het dorpscentrum van Schijndel, om onderling sociaal contact te bevorderen.

Ook bood de gemeente mogelijkheden aan nieuwkomers om Nederlands te leren en (vrijwilligers)werk te doen: van alle asielzoekers in Meierijstad heeft 40 procent werk, ver boven het landelijke gemiddelde van 4 procent. Over deze opvang schreef een lokale partij in februari 2024 veelzeggend: ‘verwijten en kritiek over voorspelde overlast logen er niet om. Nu gaat het zoals het, met uitzondering van grote locaties als Ter Apel en Budel, overal gaat: de kritiek verstomt en overburen vinden het allemaal wel best.’

Maar het extreemrechtse kabinet wil azc’s nóg onmenselijker maken. Gemeenten die kleinere opvanglocaties aan het COA aanboden, konden steevast rekenen op een afwijzing. Het ontbreekt het COA namelijk aan geld door jarenlang rechts afbraakbeleid en verschillende, kleine opvanglocaties zijn kostbaarder dan één grootschalige. De PVV wil COA’s geldgebrek verergeren door in 2028 liefst 85 procent van zijn budget af te nemen.

Ook laat het PVV-kabinet bestaande opvang nog overvoller raken: zo wil het statushouders geen voorrang meer geven bij het verkrijgen van sociale huurwoningen. Gemeenten spraken van een onmenselijke schijnoplossing, omdat de doorstroom uit de al propvolle azc’s hierdoor verder zal stokken.

Tegen zondebokpolitiek

Extreemrechtse partijen hebben een broertje dood aan zulke zorgen. Ze zijn er enkel op uit om woede over werkelijke crises af te buigen richting groepen als moslims en migranten. Eind 2023 jutte Wilders bij een Kijkduins azc zijn gevolg bijvoorbeeld op door te liegen dat asielzoekers een hotelkamer, grote televisie, gratis eten, verwarming, en zwembad krijgen van de staat.

Maar niet migranten, maar Wilders en zijn partij ondermijnen de bestaanszekerheid van mensen. Zo laat het PVV-kabinet de huren onverminderd hard doorstijgen, maakt het de zorg alleen maar onbetaalbaarder, sloopt het het hoger onderwijs en zorgt het voor lagere belastingen voor de rijken. Wilders werpt zich op als politicus voor de doorsnee burger, maar is niets meer dan een racistisch loopjongetje van het grootkapitaal.

Socialisten begrijpen echter dat migratie inherent is aan de kapitalistische wereld, een systeem dat Wilders & co. in stand proberen te houden. Door economische misère, klimaatrampen en oorlogen is het kapitalisme in een constante staat van ontwrichting, waardoor mensen gedwongen worden hun heil elders te zoeken. Zij zijn geen vijanden, maar potentiële bondgenoten in de strijd tegen dit systeem. In die strijd is solidariteit met migranten en verzet tegen grenzen en extreemrechtse haatzaaierij onontbeerlijk.

Die solidariteit, nu vaak belichaamd door mensen die zich voor migranten inzetten middels vrijwilligerswerk en mensenrechtenorganisaties, moet politiek meer georganiseerd worden. Alleen zo kunnen we een werkelijk tegenwicht bieden tegen de moorddadige zondebokpolitiek van extreemrechts. 

Een jaar intimidatie en geweld

Door de opmars van de PVV neemt het zelfvertrouwen van racisten toe. Dit is een greep uit een jaar van terreur.

■ Maart 2025: 300 mensen belagen gemeentehuis van Sint-Michielsgestel vanwege een mogelijk AZC in Berlicum.

■ Januari 2025: poging tot brandstichting in een toekomstige asielopvang in Beuningen.

■ December 2024: raadsleden van Montferland worden bekogeld met zwaar vuurwerk voorafgaand aan een vergadering over een azc.

■ December 2024: een wethouder wordt met de dood bedreigd vanwege de totstandkoming van een asielopvang in Wieringerwerf.

■ Oktober 2024: bedreigingen tegen asielopvang in Liessel, zodat het pand camerabewaking krijgt.

■ Oktober 2024: bedreigingen tegen burgemeester, ambtenaren en het college in Nijverdal vanwege de vestiging van een azc.

■ Oktober 2024: blokkade van een voor asielzoekers bestemd voetpad door ondernemers in Made.

■ Oktober 2024: ontploffing van een explosief bij een toekomstig azc in Ugchelen.

■ Oktober 2024: de burgemeester van Tubbergen moet verhuizen vanwege bedreigingen na aangekondigde komst van asielzoekers. 

■ Augustus 2024: inwoner van Houten veroordeeld na dreigen met ‘kogel’ voor burgemeester vanwege de komst van een vluchtelingenopvang.

■ Juli 2024: meerdere gemeenteraadsleden van Nijkerk worden bedreigd vanwege de voorgenomen opvang van asielzoekers.

■ Maart 2024: oud-politieagent plaatst een gps-tracker onder de auto van de burgemeester van Tubbergen vanwege aangekondigde komst van asielzoekers.

■ Maart 2024: zwaar vuurwerk en een verdacht, op handgranaat lijkend voorwerp wordt gegooid naar een azc in Vianen. Vanwege dreiging ‘ernstige wanordelijkheden’ wordt noodverordening ingesteld.

■ Maart 2024: politici Santpoort-Zuid worden bedreigd vanwege de mogelijke komst van een azc.

■ Maart 2024: baksteen door de ruit van een opvanglocatie voor Oekraïners in Velserbroek.

■ Januari 2024: toekomstig asielhotel in Albergen wordt beschoten met een luchtbuks.

Overgenomen van Socialisme Nu.