Het gaat harder dan gedacht. De wetenschap stelt de prognoses bij. Het laatste rapport van de IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change - gaat ervan uit dat om de ergste gevolgen van klimaatverandering te voorkomen de opwarming van de aarde onder de twee graden Celsius moet blijven. De IPCC zijn voorzichtig en lopen volgens andere wetenschappers al achter. Zo zijn de gevolgen van kwalitatieve omslagen als het vrijkomen van methaan uit de smeltende toendra’s niet meegeteld.
Omschakelen naar duurzame energiebronnen en energiebesparing ligt voor de hand. Toch gaat de aandacht van de ‘grote’ politiek en het bedrijfsleven uit naar iets anders: naar maatregelen om CO2 op te slaan en naar het opzetten van handel in rechten om CO2 uit te stoten of te compenseren. Plannen, zoals het met veel bombarie aangekondigde Rotterdam Climate Initiative en het behalen van de doelen van het verdrag van Kyoto zijn grotendeels op deze soort oplossingen gebaseerd.

Rokende puinhoop
Het lijkt logisch om CO2 opslag en handel te zien als het beste middel om het klimaat te redden. De groten der aarden kunnen met een gerust hart blijven doen waar ze goed in zijn: handel drijven, speculeren en winst maken in een economie die voor een groot deel op energievoorziening door de verbranding van fossiele brandstoffen berust. Sla de CO2 gewoon op onder de grond! Jammer dat de techniek voor dumpen op grote schaal voorlopig niet voorhanden is en dat de plaatsen waar energie wordt opgewekt zich niet bevinden naast de voor de hand liggende plekken om CO2 op te slaan.
Over de handel gesproken. De Wereldbank bekommert zich tegenwoordig met de oprichting van klimaatfondsen ook om groen. Onlangs keurde ze een lening van 450 miljoen dollar goed voor een kolencentrale in India. De centrale zou zo efficiënt werken dat de bespaarde uitstoot verkocht kan worden aan een ander land dat de tonnen CO2 dan alsnog mag uitstoten. De CO2-uitstoot wordt per saldo dus niet minder. Op eenzelfde manier werkt het Clean Development Mechanism. Schone investeringen buiten Europa leveren rechten op voor de uitstoot van CO2 op het oude continent. In verschillende fases zijn de plafonds zo hoog gesteld dat Europa zijn verplichtingen kan nakomen zonder ook maar iets op de eigen emissies in te leveren.
Bij emissiehandel moeten bedrijven het recht op vervuiling kopen. Het idee is dat bedrijven pas hard aan milieumaatregelen werken, als ze in de portemonnee geraakt worden. Vervuilt een bedrijf minder door schoner te produceren, dan mag het de niet-gebruikte rechten verkopen aan een bedrijf dat meer vervuilt dan waar het recht op heeft.
Er wordt een waar CO2 rookgordijn opgetrokken bij de discussie over doelen, plafonds en prijzen. Het is een dogma dat de concurrentiepositie van een bedrijf of land niet in gevaar mag komen. Zo heeft de commissie Všgtlander, die Nederland onderzoekt, voorgesteld emissiehandel alleen in te voeren voor bedrijven die niet concurreren op de internationale markt.
En voor bedrijven in een groeisector wil men natuurlijk een bovengrens die hen in staat stelt verder te groeien. Bij het staalbedrijf ArcelorMittal in het Belgische Seraing worden arbeiders gevraagd loon in te leveren voor het kopen van emissierechten.
Alleen niet verhandelbare quota’s en sancties op overtredingen helpen, maar dit soort maatregelen beloven geen win-win situatie voor het bedrijfsleven. Maar heeft dat al niet 200 jaar lang winst opgestreken?

Groen vliegen of een groene creditcard
CO2 compensatie dan? Volgens Trees for travel kun je de kerosine-uitstoot van een retourtje Mexico compenseren door de aanplant van 180 bomen. De bomen moeten dan wel een eeuw blijven staan. De berekeningen zijn omstreden. Hoeveel CO2 een boom omzet naar zuurstof is per soort, leeftijd en locatie verschillend. In veel landen wordt eerst het bos gekapt, het tropisch hardhout verkocht en worden vervolgens bomen aangeplant.
Als je alle vliegreizen wil compenseren en de bomen een eeuw wil laten staan, komen we echt ruimte te kort. Ondertussen gaat de kap van onvervangbaar eeuwenoud bos gewoon door, voorlopig met een snelheid die vele malen hoger is dan wij aanplanten.

Controle op het leven zelf
Er zijn ook principiële argumenten tegen de windhandel. Op de markt telt alleen het prijsverschil tussen het planten van een bos en het verminderen van uitstoot van een energiecentrale. Zo verdwijnt het kwalitatieve verschil tussen bosaanplant en de verbranding van fossiele brandstoffen uit het zicht.
Alle leven op aarde is gebaseerd op de koolstofkringloop. Alle levende organismen tezamen regelen de kringloop van CO2. Eigendomsrechten op de uitstoot of opslag van CO2 zijn daarmee ook controle mechanismen op het leven zelf. Het kapitalisme heeft zich al veel natuurlijke hulpbronnen toegeeigend, maar deze toe-eigening gaat een stap verder, het gaat om de lucht die wij mensen uitademen. Degenen die niet over de middelen beschikken om mee te doen aan de handel worden de dupe. Juist zij moeten nu eens niet hun mond houden.