Al jaren loopt de werkgelegenheid bij Unilever in Nederland terug. Het concern is compleet van gedaante veranderd. ‘Sanering na sanering, fabrieken dicht, afdelingen gesloten. Eerst werden de chemietakken afgestoten, toen moest het aantal merken fors omlaag. Alleen maar om de kosten te verminderen. Nu wordt er vijf miljard euro winst gemaakt, maar dat komt wel uit saneringen en gaat vooral over de rug van het personeel’, aldus Lucas Vermaat, bestuurder van FNV Bondgenoten. In dit kwartetspel met bedrijven is niemand nog zeker van zijn toekomst. Het draait bij Unilever alleen om marktaandeel, merken en aandeelhouderswaarde.
Eigen plan
In 2005 werd FNV Bondgenoten nog beschuldigd van stemmingmakerij toen ze voorspelde dat binnen een aantal jaren alle fabrieken in Nederland zouden verdwijnen. De bond liet zich niet in slaap sussen door de geruststellende woorden van directievoorzitter Kees van der Waay dat er geen fabriek zou sluiten en dat de werkgelegenheid veilig was in de handen van het Nederlandse management. Met de leden werden eigen werknemersplannen gemaakt voor alle afzonderlijke bedrijven en het concern als geheel. Niet vanuit het idee hoe kunnen we nog meer winst maken, maar hoe kunnen we de werkgelegenheid maximaal behouden. Een eigen alternatief tegenover het platte aandeelhouderskapitalisme. Plannen gebaseerd op het verbeteren van de samenwerking en samenhang tussen bedrijven en leveranciers in plaats van een cultuur van concurrentie en ‘het probleem over de muur heen gooien’. Een plan dat rekening houdt met de vergrijzing en dat zorgt voor een bedrijf waar de werkdruk aanvaardbaar is, waar mensen gewaardeerd worden en niet als kostenpost worden gezien.

Deze plannen werden samen met de mensen gemaakt. Gebaseerd op wat zij als probleem en oplossing zagen. Een alternatief dat bovendien duidelijk maakte dat het een politieke beslissing was om niet te investeren en bedrijven te sluiten. Het gaf de mensen geloof in hun eigen toekomst. Het maakte duidelijk dat we al jaren voor de gek gehouden worden door de manier waarop kosten worden berekend en verdeeld. Het hielp mee de angstcultuur aan te pakken. Inleveren en slechtere arbeidsvoorwaarden gaan ons niet helpen bedrijven open te houden.’ Hoeveel we ook inleveren we blijven altijd te duur in de ogen van het management, we moeten terugvechten’, aldus een van de stakers.
Geen afbraak maar afspraak
De directie weigerde te overleggen over werkgelegenheid en over ideeën die niet in de strategie van kostenverlaging pasten. Voorstellen om groei te realiseren, door te investeren in de bedrijven, in de producten en de mensen werden afgewezen. Hun voorstellen tot reorganiseren en uitbesteden vraten aan de motivatie van de werknemers en zadelden deze op met steeds nieuwe ellende. Zij voelden zich niet meer serieus genomen. ‘Voortdurend krijg je te horen dat je te duur bent en niet flexibel. Naar ideeën wordt niet geluisterd en nu gaan ze nog aan je portemonnee zitten ook’ klaagt een van de stakers. De directie wilde de bonden alleen maar voor het afsluiten van sociale plannen gebruiken. De sociale ellende laten opruimen die zij veroorzaakten.
Het maken van plannen, het vormen van een eigen alternatief en dat uitdragen bleek heel belangrijk toen de CAO onderhandelingen vastliepen. Het motiveerde iedereen in actie te blijven tegen alle pogingen van de directe om verdeeldheid te zaaien. Bijvoorbeeld: door drie fabrieken te sluiten kort voor het verstrijken van het ultimatum (‘dan stoppen de mensen die overblijven vanzelf wel’); door op bijna alles van het CNV ultimatum in te gaan en de FNV eisen te negeren; en natuurlijk door al hun marketing skills in te zetten om het sociale gezicht van Unilever te redden.

Resultaat van de acties is dat FNV Bondgenoten zich nog steeds niet heeft neergelegd bij de sluitingen. Alternatieven om werk te behouden worden nog steeds onderzocht. Daarnaast zijn sociale regelingen afgesloten met als uitgangspunt dat niemand de dupe mag worden van deze reorganisatie. Er is een baangarantie tot 2011 voor de mensen in de fabrieken die openblijven ondanks een eerdere uitspraak dat er door Unilever nooit zulke garanties gegeven worden. Voor toekomstige reorganisaties is er een betere overleg positie gecreëerd. Ook zijn de flexibiliseringvoorstellen van Unilever van tafel gehaald, reeds ingevoerde voorstellen teruggedraaid en is er een ontslagverbod voor arbeidsongeschikten.

De stakers zijn met opgeheven hoofd weer aan het werk, maar zij zullen bij de les moeten blijven. Samen blijven werken aan de eigen plannen en voor de eigen rechten op blijven komen. Want Unilever is nog niet klaar met ons en wij zijn nog niet klaar met Unilever.