Geef de Koerden, de Alawieten of de Druzen niet de schuld van het feit dat Israël in het troebele water van Syrië vist. De schuld ligt vooral bij de nieuwe HTS-leiders en hun jihadistische bondgenoten.

Israël heeft ons eraan gewend dat het in troebele wateren vist. De zionistische staat is er al lang op uit om verdeeldheid te zaaien en het vuur aan te wakkeren in een poging om de kaart van het Midden-Oosten naar zijn hand te zetten, zodat de logica van sektarische en etnische versnippering de overhand krijgt boven de logica van burgerschap en gedeelde loyaliteit aan een staat die sektarische en etnische groepen samenbrengt in een smeltkroes, met behoud van hun rechten.

Geïnspireerd door het beroemde principe van het Romeinse Rijk 'verdeel en heers', heeft Israël sinds zijn oprichting geprobeerd om de verschillen in zijn directe en verre omgeving uit te buiten, door sektarische minderheden uit te spelen tegen de regionale soennitische meerderheid en etnische minderheden tegen de Arabische meerderheid: druzen, christenen, Koerden en anderen – zelfs sjiieten in de tijd van de sjah van Iran, voordat dat land een broeinest van anti-Israëlische vijandigheid werd en op zijn beurt bijdroeg aan het aanwakkeren van sjiitisch sektarisme in naburige Arabische landen in een poging om zijn regionale invloed uit te breiden.

Vanuit dat perspectief is het gedrag van de zionistische staat in Syrië sinds de ineenstorting van het regime van Assad niet verrassend of ongewoon, maar juist volkomen natuurlijk. Israël heeft die ineenstorting gebruikt om het grootste deel van de militaire middelen van het verdreven regime te vernietigen. Hierdoor is Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) in zijn streven om het voormalige regime te vervangen door zijn controle over het grootste deel van het Syrische grondgebied uit te breiden, radicaal verzwakt. Israël heeft van het machtsvacuüm gebruik gemaakt om zijn controle uit te breiden tot buiten de grenzen van zijn bezetting van de Golanhoogte, zoals vastgesteld na de oorlog van 1973. Dat gebeurde met twee duidelijke doelen: ten eerste om zijn strategische positie ten opzichte van Zuid-Libanon te versterken en ten tweede om zijn penetratie in Syrisch grondgebied in de richting van gebieden met een Druzenmeerderheid te vergemakkelijken.

De recente confrontaties waren enerzijds tussen het HTS-regime en jihadistische groeperingen die onder zijn paraplu opereren, en anderzijds tussen gewapende Druzen die hun gemeenschap beschermen en haar vrijwaren van de voogdij van een regering die hun rechten niet respecteert. Ze waren er eerder al in geslaagd hetzelfde op te leggen aan het vorige regime, ondanks diens bewering minderheden te beschermen. Ze zijn nu nog vastbeslotener om die zelfbescherming te handhaven tegenover een nieuw regime waarvan de strijdkrachten extremistische soennitische groeperingen omvatten die vijandig staan tegenover de verschillende minderheden in het land. Het HTS-regime is er tot nu toe niet in geslaagd de rest van de Syrische bevolking, waaronder een groot deel van de soennitische Arabische Syriërs, te overtuigen van zijn oprechte intentie om een burgerlijk, democratisch en niet-sektarisch regime te vestigen dat alle geledingen van het Syrische volk omvat en hun specifieke kenmerken respecteert.

Daar zit 'm de crux: als je in troebel water wilt vissen, moet je eerst zorgen dat het water troebel is. Geef de Koerden niet de schuld, die decennialang vreselijk hebben geleden onder de Arabisch-chauvinistische vervolging door de Baath-partij en die de burgeroorlog hebben aangegrepen om hun autonomie af te dwingen in de gebieden in het noordoosten waar ze geconcentreerd wonen. Geef ook niet de Alawieten de schuld, die in maart jongstleden het slachtoffer werden van een afschuwelijke sektarische slachtpartij, waaraan mannen in HTS-uniformen deelnamen en waarbij ongeveer 1.700 burgers om het leven kwamen. Geef evenmin de Druzen de schuld, die het slachtoffer werden van een sektarische aanval onder het voorwendsel van een verzonnen video die werd toegeschreven aan een sjeik van hun sekte, die alleen degenen kon misleiden die verblind waren door vooropgezette sektarische haat.

De schuld ligt vooral bij degenen die de ineenstorting van het regime van Assad uitsluitend aan zichzelf hebben toegeschreven, terwijl Israël een grotere rol heeft gespeeld bij het creëren van de voorwaarden voor de val van het regime. Dit door de beslissende slag toe te brengen aan het vermogen van Iran om het regime te steunen, hetzij via de Libanese Hezbollah, hetzij door troepen uit Iran en Irak te sturen. HTS had bescheiden moeten erkennen dat ze niet zo sterk zijn als de Koerdische strijders in het noordoosten en veel te zwak om hun controle uit te breiden naar alle Arabische gebieden die door het verdreven regime met hulp van Rusland en Iran werden gecontroleerd.

In plaats daarvan raakte Ahmad al-Sharaa euforisch over het feit dat hij Bashar al-Assad in zijn presidentieel paleis zou vervangen (hij begon zelfs steeds meer op een bebaarde versie van de afgezette president te lijken). Hij deed alsof hij heel Syrië kon domineren, door eerst de HTS-regering die Idlib regeerde aan te stellen als regering van heel Syrië, en vervolgens een nieuwe regering te vormen onder HTS-hegemonie, waarin de 'vertegenwoordiging' van het Syrische volk beperkt is tot een symbolisch minimum dat niemand overtuigt (het ergste was dat er maar één vrouw was om de vrouwelijke meerderheid van de Syrische bevolking en de christelijke minderheid te vertegenwoordigen). Hij beloofde een grondwetsproces dat door dezelfde gebreken werd ontsierd, en liet doorschemeren dat Syrië vier jaar lang geen verkiezingen zou houden.

In plaats van dat alles, en volledig in strijd met wat Syrië nodig heeft, had de enige weg die tot hereniging van het land kan leiden, moeten worden gevolgd. Zoals vanaf het begin is aangegeven (zie 'Hoe de Syrische staat weer opbouwen?', 17 december 2024 – in het Arabisch, niet vertaald), is dat de weg van het bijeenroepen van een alomvattende conferentie waarin alle politieke, religieuze en etnische groepen van het Syrische volk vertegenwoordigd zijn, en waarin vrouwen vertegenwoordigd zijn in overeenstemming met hun aandeel in de bevolking. Die conferentie zou dan een interim-regering vormen waarin al die groepen zitten, en de weg vrijmaken voor de verkiezing van een constitutionele raad binnen een jaar.

Die raad zou dan een nieuwe grondwet opstellen die aan een volksreferendum wordt voorgelegd, waarvoor een tweederde meerderheid nodig is om in werking te treden. Dit zijn de enige voorwaarden die Syrië kunnen zuiveren en de verschillende bevolkingsgroepen gerust kunnen stellen. Wat het HTS-regime tot nu toe heeft gedaan, is echter gevaarlijk water troebel maken, waardoor verschillende regionale spelers die graag in troebel water vissen, met op de voorgrond de zionistische staat, vrij spel krijgen.

Dit artikel stond op Al-Quds al-Arabi. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.